Το μουσι στην μοδα;

Οι άντρες πέταξαν το ξυραφάκι κι αφήνουν μουσι: Να φταίει άραγε ο Τζορτζ Κλούνεϊ, ο Μπραντ Πιτ ή ο Ντέιβιντ Μπέκαμ που το έκαναν μόδα; Φταίει μήπως η τάση των γυναικών να κυνηγούν τους «μουσικούς» που απεχθάνονται το ξύρισμα και την καθαριότητα γενικότερα; Τι αποκαλύπτει μια ιστορική αναδρομή σχετικά με τις τρίχες των ανθρώπων, στο κεφάλι τους; Ας κάνουμε ένα σύντομο ταξίδι χρονικά, από σήμερα προς τα πίσω γραμμικά και όχι φρακταλικά.

Οποια κι αν είναι η εξήγηση, του γιατί σήμερα αγαπούν οι άνδρες τα μούσια και τις ανεξέλεκτες τριχές, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο. Η ολοένα αυξανόμενη τάση των ανδρών να αφήνουν μούσι προκαλεί κατάθλιψη στις εταιρείες με τα ξυριστικά είδη που βλέπουν τις πωλήσεις τους να ψαλιδίζονται.

Η Procter & Gamble, ιδιοκτήτρια της Gillette ήδη αποκάλυψε το «κούρεμα» των εσόδων της, όσο αυξανόταν του σταμάτημα του κουρέματος των ανδρών, καθώς παραδέχθηκε ότι οι πωλήσεις παρουσιάζουν μεγάλη πτώση. Σειρά πήρε η Schick razor της Energizer, που ομολόγησε ότι είχε πτώση 10% σε σύγκριση με την περσινή χρονιά.

Τα χειρότερα δεν έχουν έρθει ακόμη όμως. Οπως προβλέπει η Euromonitor International- εταιρεία ερευνών- το 2013 τα προϊόντα ξυρίσματος θα χάσουν την κυριαρχία τους για πρώτη φορά στην αγορά ανδρικής περιποίησης.

«Η μόδα με τα γένια, το γεγονός ότι οι Κινέζοι δεν έχουν ιδιαίτερη τριχοφυΐα, η ολοένα μεγαλύτερη αποδοχή του αξύριστου λουκ στους χώρους εργασίας και ταυτόχρονα το αυξανόμενο κόστος του ξυρίσματος έχουν καταστρέψει τις συγκεκριμένες εταιρείες», αναφέρει η αναλύτρια της Euromonitor Νικόλ Τιριμού.

Παράλληλα, φαίνεται πως για αρκετούς άνδρες δεν είναι απλά μία ευκολία η αποφυγή του ξυρίσματος. Τα γένια έχουν μετατραπεί πλέον στο… λίφτινγκ των αρσενικών. Δεν είναι τυχαίο πως ολοένα και περισσότερα ινστιτούτα ομορφιάς στη Βρετανία προσφέρουν μεταμοσχεύσεις για το μούσι. Μόνο πέρυσι έγιναν 4.500 τέτοιες διαδικασίες, μία αύξηση 13% σε σύγκριση με το 2011.

Ο φωτογράφος Joseph D.R. O’Leary, προσπαθώντας να διερευνήσει αυτά τα στερεότυπα, κατέγραψε με το φακό του άνδρες με τρίχες, στις πιο περίεργες παραλλαγές. Στο πρότζεκτ του Of Beards and Men, 130 μουσάτοι κύριοι φωτογραφήθηκαν στο στούντιο του O’Leary. (φωτο 1-18)

Δυο αλλαξιές ρούχα και ένα-δύο αντικείμενα που τους χαρακτηρίζουν αρκούσαν για το σετ. Το τελικό αποτέλεσμα βρίσκεται συγκεντρωμένο σε ένα coffee table book και παράλληλα λειτουργεί ως μια ενδιαφέρουσα κοινωνιολογική μελέτη για τις περσόνες και τους χαρακτήρες πίσω από τα μούσια.

Οι Ελληνες πουλάνε μούσι στον πλανήτη! Όταν κάποιοι από τους Έλληνες εκπροσώπους του μόντελινγκ αποφάσιζαν να αλλάξουν το look τους αφήνοντας μούσι, σίγουρα δεν φαντάζονταν πως αυτή τους η μεταμόρφωση θα γινόταν η αιτία που θα τους οδηγούσε στις πασαρέλες των μεγαλύτερων οίκων του εξωτερικού και στα εξώφυλλα των πιο γνωστών περιοδικών μόδας του πλανήτη. Το look με τα μακριά μούσια είναι μια τάση που συνάδει απόλυτα με το αρρενωπό πρότυπο που λανσάρουν τα τρία τελευταία χρόνια τα περιοδικά στον χώρο της μόδας.

Μια τάση που ακολούθησαν με μεγάλη επιτυχία μοντέλα όπως ο Παρασκευάς Μπουμπούρακας, ο Γιώργος Καράβας, ο Δημήτρης Αλεξάνδρου και ο Παναγιώτης Σιμόπουλος, οι οποίοι είδαν τα πρόσωπά τους να φιγουράρουν σε παγκόσμιες καμπάνιες γνωστών οίκων, να πρωταγωνιστούν σε βιντεοκλίπ διάσημων καλλιτεχνών και να αποθεώνονται στα πιο σημαντικά fashion shows. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο πως όταν ο Παρασκευάς Μπουμπούρακας αποφάσισε να αφήσει μούσι είδε την καριέρα του να απογειώνεται με ιλιγγιώδη ταχύτητα, με τα ιταλικά fashion blogs να τον χαρακτηρίζουν «πρίγκιπα της πασαρέλας» και τον ίδιο να εμφανίζεται σε δεκάδες fashion shows σε Μιλάνο και Παρίσι.

Ανάλογη επιτυχία είχε και ο Γιώργος Καράβας, ο οποίος από τη στιγμή που αποφάσισε να αφήσει μούσι είδε τον εαυτό του να πρωταγωνιστεί στην παγκόσμια καμπάνια του Hermès, να συμμετέχει στα fashion shows του ακριβοθώρητου οίκου αλλά και να συνεργάζεται με πολλά ακόμη διάσημα ονόματα στα τέσσερα σημεία του πλανήτη: «Η αλήθεια είναι ότι με το μούσι δουλεύω πολύ περισσότερο από πριν – ίσως επειδή αποτελεί ένα στοιχείο αρρενωπότητας που συμβαδίζει με τις τάσεις της παγκόσμιας μόδας», λέει το μοντέλο.

Παρόμοια άποψη έχει και ο Δημήτρης Αλεξάνδρου που από την ημέρα που αποφάσισε να μην ξαναπιάσει ξυριστική μηχανή στα χέρια του μεταμορφώθηκε από μοντέλο εγχώριας εμβέλειας σε αντίστοιχο διεθνών προδιαγραφών: «Η αλήθεια είναι ότι στο εξωτερικό πουλάει πολύ το πρότυπο του μοντέλου με τις σωστές αναλογίες και τη μεσογειακή ομορφιά. Οσον αφορά τώρα εμάς, έτυχε τέσσερις-πέντε άνθρωποι να τη δούμε αλλιώς και είπαμε να ασχημύνουμε αφήνοντας μούσια. Ωστόσο αυτό το look το πουλάμε καλά, με αποτέλεσμα να έχει και επιτυχία».

Κάνουν τα μούσια το μοντέλο; Η μεγάλη επιτυχία των παραπάνω προσώπων στο εξωτερικό σχετίζεται άραγε με τον παράγοντα τύχη ή με την ικανότητά τους να αφομοιώνουν καλύτερα από άλλους μια διεθνή τάση μόδας; Η ιδιοκτήτρια του πρακτορείου Vn models Βάσω Μπανιά εξηγεί: «Δεν θεωρώ ότι η επιτυχία που σημειώνουν τα μοντέλα από την Ελλάδα στο εξωτερικό είναι τυχαία. Ολος ο κόσμος προσπαθεί να προσεγγίσει το αρχαίο ελληνικό πρότυπο. Το μούσι στους άνδρες σε συνδυασμό με ένα ωραίο γυμνασμένο σώμα είναι ένα πρότυπο το οποίο αυτή τη στιγμή πουλάει τρελά στο εξωτερικό.

Οι Έλληνες λοιπόν, εφόσον διαθέτουν αυτό το look, το προβάλλουν με μία παραπάνω άνεση και επιτυχία». Ανάλογη άποψη έχει και η Κλεοπάτρα Φαρρή του Ace models, που εκπροσωπεί τον Παναγιώτη Σιμόπουλο, πρωταγωνιστή σε βιντεοκλίπ της Lana Del Ray: «Το αξύριστο look είναι μία παγκόσμια τάση των τελευταίων ετών την οποία υιοθέτησαν οι περισσότεροι σχεδιαστές του πλανήτη.

Για καλή μας τύχη, αυτή η τάση ταίριαζε σε πολλά μοντέλα από την Ελλάδα». Ωστόσο, το αξύριστο look που έκανε παγκοσμίως γνωστά πολλά μοντέλα από την Ελλάδα δεν αρέσει σε κάποιους, οι οποίοι επιθυμούν την επαναφορά του clean look:

«Ξαφνικά, ολόκληρη η Ευρώπη κυκλοφορεί με μούσια. Εγώ προσωπικά ευελπιστώ να ξαναγυρίσουμε στο ξυρισμένο look διότι βαρέθηκα να βλέπω μούσια παντού.…»

Το ότι κάποιοι Έλληνες με μούσια συμμετέχουν σε παγκόσμιες καμπάνιες το θεωρώ εντελώς συμπωματικό. Σίγουρα τα συγκεκριμένα παιδιά είναι πολύ καλά μοντέλα και θα γνώριζαν επιτυχία με ή χωρίς μούσι. Σε λίγο καιρό το συγκεκριμένο look θα θεωρείται passé αφού πολλοί casting directors δείχνουν να το εγκαταλείπουν. Μάλιστα, στο τελευταίο show της Hermès το μόνο μοντέλο που είχε μούσια ήταν ο Γιώργος Καράβας κι αυτό επειδή στην καμπάνια του οίκου έχει φωτογραφηθεί με μούσια», λέει ο Ελιο Αλνέτι από το πρακτορείο X-Ray.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης και η άποψη της Ελενας Χριστοπούλου του πρακτορείου Agencia:  «Είναι λάθος να θεωρούμε πως αν είσαι Έλληνας με μούσι θα σαρώσεις στον χώρο της μόδας. Τα συγκεκριμένα παιδιά θα πήγαιναν ούτως ή άλλως καλά, διότι διαθέτουν όλο το πακέτο που απαιτείται για διεθνή καριέρα στο μόντελινγκ. Σε κάθε casting πηγαίνουν τουλάχιστον 200 άτομα με μούσια απ’ ολόκληρο τον πλανήτη. Στην πασαρέλα όμως θα περπατήσει αυτός που διαθέτει, πέρα από το αξύριστο look, σωστό σωματότυπο και στυλ. Το μόντελινγκ δεν είναι τρίχες…». (φωτο 19-24)

EDW HELLAS

Περί ανδρικών τριχών ξύρισμα και μούσια: Στην ύστερη Ρωμαϊκή εποχή μούσια είχαν μονάχα οι σκλάβοι. Οι Ρωμαίοι – και όσοι είχαν σκοπό να πολιτογραφηθούν Ρωμαίοι-  ξυρίζονταν.

*Οι μονομάχοι υψηλών προδιαγραφών όχι μόνο ξυρίζονταν αλλά και έκαναν αποτρίχωση σε ολόκληρο το σώμα τους και είχαν πολύ κοντοκουρεμμένα μαλλιά, φρόντιζαν δε να μην υπάρχει τρίχα επάνω τους, για να μην έχει ο αντίπαλος πλεονέκτημα.

*Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ήταν πάντα φρεσκοξυρισμένοι. Η ύπαρξη μαλλιών ή γενιών υποδήλωνε πως ο άνδρας αυτός πενθεί τον χαμό κάποιου δικού του.

*Για τους Έλληνες και τους Ρωμαίους τα γένια συμβόλιζαν αρχικά σοφία, ωριμότητα, ανδρισμό και υγεία. Σε περίοδο μάχης όμως ξύριζαν τα γένια τους για να μην έχουν οι εχθροί από που να τους πιάσουν, σαν τους μονομάχους δηλ.

*Με το πέρασμα των αιώνων, το ξυρισμένο πρόσωπο γίνεται «σύμβολο πολιτισμού», ενώ τα γένια διακριτικό των σκλάβων και των βαρβάρων.

*Στους ρωμαϊκούς χρόνους το πρώτο ξύρισμα ενός νέου θεωρούνταν ή άφιξη του ανδρισμού και της ενηλικίωσης και προσφερόταν σαν τάμα στον αγαπημένο τους θεό.

*Με την πτώση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, τα γένια επανήλθαν στην μόδα, ενώ η συνήθεια του ξυρίσματος ξανά επικράτησε κατά την διάρκεια των σταυροφοριών.

*Μία τρίχα αποτελείται κατά 50,65% από άνθρακα, 20,85% από οξυγόνο, 17,14% από άζωτο, 6,36% από υδρογόνο, 5,0% από θείο. Έχει επίσης αρσενικό, χρώμιο, σίδηρο σε πολύ μικρά ποσοστά.

*Οι τρίχες έχουν το μεγαλύτερο ρυθμό ανάπτυξης μετά το μυελό των οστών. Σε μήκος αυτό μεταφράζεται σε τρία δέκατα του χιλιοστού ή ένα εκατοστό του μέτρου ανά μήνα. Το μοναδικό πράγμα που μπορεί να κάνει τις τρίχες να μεγαλώσουν λίγο πιο γρήγορα είναι προσμονή του σεξ.

*Το μακρύτερο που μπορεί φτάσει η γενειάδα σου είναι τα δέκα μέτρα. Απλά για να γίνει αυτό πρέπει να μην ξυριστείς ποτέ και να βγάλεις γενειάδα στην εφηβεία. Δύσκολο, αλλά γίνεται, κοίτα τους μαθουσάλες Ινδούς.

*Μια τρίχα είναι πιο γερή από ένα χάλκινο σύρμα της ίδιας διαμέτρου. Τα μαλιά ενός ανθρώπου μπορούν να τραβήξουν 12 τόνους, βάρος όσο δύο ελέφαντες δηλαδή. Οχι καράβι ακριβώς ( …σαν το γνωστό τριχοφόρο, που το σέρνει), αλλά αρκετό βάρος παρόλα αυτά.

*Ένας άντρας που ξυρίζεται καθημερινά ξοδεύει πέντε μήνες της ζωής του στο ξύρισμα. Δεν το λες και λίγο, ειδικά αν σκεφτείς πως ξοδεύει επίσης πέντε μήνες τρώγοντας. Ή 8 περίπου χρόνια ξαπλωμένος στο κρεβάτι.

*Η ιδανική γωνία ξυρίσματος είναι από 28 έως 32 μοίρες.

*Όταν ξυρίζεσαι αφαιρείς ίσες ποσότητες τρίχας και δέρματος. Το ξύρισμα είναι ένα τέλειο πίλινγκ για το αντρικό πρόσωπο.

*Η γενειάδα δεν είναι αντρικό προνόμιο. Η μακρύτερη θηλυκή γενειάδα που έχει μετρηθεί είναι 30 εκατοστά.

* Η δομής της τρίχας είναι ίδια και στους άντρες και στις γυναίκες και αυτό που διαφέρει είναι το πρότυπο ανάπτυξης και αραίωσης. Που βγαίνουν και που καραφλιάζουμε δηλαδή.

*Τα γένια δεν μεγαλώνουν μετά θάνατον, η τρίχα είναι νεκρή. Οι τρίχες μας αποτελούνται από μια πρωτεΐνη που λέγεται κερατίνη, όπως άλλωστε και τα νύχια ή το δέρμα.. Ο λόγος που πολύ πιστεύουν κάτι τέτοιο είναι η συρρίκνωση των γύρω ιστών που τις αναδεικνύει.

*Τα γκρίζα γένια και οι γκρίζες τρίχες γενικά οφείλονται στην μείωση παραγωγής μελανίνης. Αυτό οφείλεται στη φυσιολογική γήρανση. Ή στο στρες. Ή στη γήρανση που προκαλεί το στρες. Ναι, ξεκάθαρα, μαζί πάνε αυτά. Από τη στιγμή, πάντως, που σταματάει η παραγωγή μελανίνης χρειάζονται 13 μέρες για να φανεί η το γκρι χρώμα στην τρίχα.

*Οι θύλακοι των τριχών είναι το μοναδικό ζωντανό μέρος. Κατά τα άλλα η τρίχα είναι νεκρή. Γι’ αυτό πονάει όταν την βγάζεις και όχι όταν την κόβεις. Ο πόνος που προκαλείται από την εξαγωγή μιας τρίχας πάντως δεν είναι αποτρεπτικός. Αυτοί που πάσχουν από τριχοτιλλομανία τραβάνε ότι βρουν, μαλλιά, γένια, φρύδια και τρίχες της μύτης.

*Ο γενειοφόρος άνθρωπος των σπηλαίων είναι απλά ένα στερεότυπο. Τοιχογραφίες που χρονολογούνται από το 15.000 π.κ.ε. δείχνουν ότι και τότε οι άντρες ξυρίζονταν μια χαρά. Πιθανότατα με οστά ή δόντια ζώων.

*Οι Αρχαίοι Αιγύπτιοι όχι μόνο ξυρίζονταν σε πρόσωπο και κεφάλι, αλλά έκαναν και αποτρίχωση σε ολόκληρο το σώμα. Η γενειάδα ήταν ενδεικτική ελλιπούς προσωπικής φροντίδας και χαμηλού ηθικού ενώ πολλοί Φαραώ είχαν περιποιημένο goatee. Οι μπαρμπέρηδες έκαναν χρυσές δουλειές στην Αρχαία Αίγυπτο. (φωτο 27)

*Η υπερτρίχωση είναι μια άλλη σπάνια ασθένεια που προκαλεί ανάπτυξη ανεπιθύμητης τριχοφυΐα σε όλο το πρόσωπο. Ο μύθος του Λυκάνθρωπου πιθανότητα έχει τις ρίζες του σε φορείς της ασθένειας.

*Η υπερτρίχωση των αυτιών συγκεκριμένα οφείλεται σε ένα καθαρά ανδρικό γονίδιο. Με απλά λόγια περνάει από πατέρα σε γιο. Με απλούστερα λόγια αν έχεις υπερτρίχωση αυτιών πρέπει να έχει και ο γιος σου, αλλιώς δεν είναι γιος σου. Ή ο πατέρας σου, αλλιώς δεν είναι πατέρας σου.

*Ο Αλέξανδρος ο Μακεδών διέταζε τους άντρες του να ξυρίζονται τακτικά για να μην τους πιάνει ο εχθρός από τα γένια. Για το ίδιο λόγο πολλοί στρατιώτες κούρευαν σύριζα τα μαλλιά τους.

*Ο  Πέτρος της Ρωσίας είχε αντίθετη άποψη. Επέβαλλε σε όλους τους αξύριστους φόρο γενειάδας που καταβάλλονταν στις εισόδους των πόλεων. Κάτι σαν διόδια.

*Υπάρχουν γύρω στις 30 χιλιάδες τρίχες στο πρόσωπο του άντρα. Η μεγαλύτερη συγκέντρωση είναι στο πηγούνι και στο άνω χείλος.

* Ως γνωστόν «Στο τέλος ξυρίζουν το γαμπρό» λέει η λαική σοφία.

Ξύρισμα του κεφαλιού:  Το ξύρισμα του κεφαλιού είναι η αφαίρεση τριχών από όλο ή μέρος του κεφαλιού, διαδεδομένο κυρίως στους άνδρες. Πολλοί νέοι, στο χώρο του αθλητισμού και της μουσικής, έχουν υιοθετήσει το ξυρισμένο κεφάλι ως εμφάνιση, ενώ δεν είναι λίγοι και οι διάσημοι που ακολουθούν αυτήν τη μόδα. Πολλές φορές η μόδα αυτή υιοθετείται από τους άνδρες για να κρύψουν το πρόβλημα της τριχόπτωσης (φαλάκρα) όταν είναι μερική.  

Ενίοτε, το ξύρισμα του κεφαλιού χρησιμοποιήθηκε και χρησιμοποιείται ως ποινή ή ως μέσο ταπείνωσης. Σημειώνεται ότι το ξύρισμα του κεφαλιού συγχέεται πολλές φορές με το κούρεμα με την ψιλή. Το κούρεμα αυτό όμως, γίνεται χωρίς τη χρήση ξυραφιού, άρα είναι κατά τι πιο «μακριά» τα μαλλιά από ότι στο ξύρισμα.

Πορτρέτο ενός άνδρα με ξυρισμένο κεφάλι από την Αίγυπτο. Μουσείο του Λούβρου.

Από τα αρχαιότατα χρόνια λόγοι υγιεινής και κοινωνικοί επέβαλαν το ξύρισμα του κεφαλιού, σε ορισμένους λαούς. Έτσι, οι αρχαίοι Αιγύπτιοι- ακόμα και οι βασίλισσες για να φορούν το στέμμα- είχαν ξυρισμένα κεφάλια. Από άποψη κοινωνική, στους Έλληνες (τοιχογραφίες στη Θήρα το αποδεικνύουν) και στους Αιγυπτίους, τα μακριά μαλλιά έδειχναν συνήθως πλούσια καταγωγή, ενώ οι δούλοι ήταν με ξυρισμένα κεφάλια, όπως και ο απλός λαός ή οι ταπεινής καταγωγής.

Μάλιστα, το ξύρισμα του κεφαλιού στους δούλους της αρχαίας Κίνας εξυπηρετούσε στη μεταφορά κρυπτογραφημένων μηνυμάτων. Ο παραλήπτης έπαιρνε το μήνυμα με το δούλο λίγες μέρες μετά, όταν είχαν φυτρώσει τα μαλλιά του δούλου και μάθαινε το μήνυμα με το νέο ξύρισμα.

 Στη θρησκεία, ο βουδισμός επίσης καθιέρωσε το ξύρισμα της κεφαλής, ως μέσο για απελευθέρωση από αμαρτία ή από τα εγκόσμια και τα υλικά αγαθά (συμβολικά). Στη δεκαετία του ’60, αρχίζοντας από τη Βρετανία, το ξυρισμένο κεφάλι έγινε μόδα για κάποιους νέους, που πήραν το παρατσούκλι σκίνχεντς (από το γεγονός ότι η «κόμμωσή» τους ήταν το γυμνό δέρμα του κεφαλιού τους). Η μόδα αυτή, που αρχικά ξεκίνησε σαν παρακλάδι των mods, στη δεκαετία του ’80 έγινε σήμα κατατεθέν των νεοναζιστών.

Το 2002, με ειδική εγκύκλιο του αμερικανικού στρατού, επετράπη στους στρατιωτικούς ανεξαρτήτως βαθμού να μπορούν να έχουν ξυρισμένα κεφάλια. Ο αμερικανικός Στρατός δεν ενέκρινε τις μπούκλες, βάσει των νέων κανονισμών για την εμφάνιση των στρατευμένων. Στις γυναίκες μόνο επιτράπηκε η βαφή των νυχιών και το να πλέκουν τα μαλλιά τους σε πλεξούδες.

Οι διαταγές στα Σώματα των Πεζοναυτών είναι ρητές και κατηγορηματικές, μην επιτρέποντας άλλο κούρεμα, παρά μόνο το «high and tight» (κούρεμα κοντό από μπροστά και με ξυρισμένο το σβέρκο και το μισό του κεφαλιού). Μάλιστα, οι νεοσύλλεκτοι σε όλα τα σώματα των Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ κουρεύονται τελείως .

Το ξύρισμα στις φυλακές: Στις φυλακές της Ρωσίας αλλά και των ΗΠΑ, η μέθοδος του ξυρίσματος κεφαλιού χρησιμοποιείται και ως μέσο σωφρονισμού, σε ανήλικους παραβάτες. Στις ΗΠΑ εφαρμόζεται σε όλους τους κρατουμένους εκτός από τις γυναίκες για να διασφαλιστεί ότι ο κρατούμενος σε περίπτωση απόδρασης δε θα θελήσει να μεταμφιεστεί διά αλλαγής στην κόμμωσή του.

 Πολλές φορές γίνεται τελετουργικά και μάλιστα από προηγούμενους (παλιούς) κρατουμένους των φυλακών σε νεόφερτους. Μάλιστα, στη Ρωσία, αποτυπώνεται το ξύρισμα του κεφαλιού μιας νεαρής γυναίκας ως μέσο ταπείνωσης στη ταινία «Το κορίτσι στο Κρεμλίνο», με τον Στάλιν να παρακολουθεί τον βασανισμό της.

Η εν λόγω πρακτική τιμωρίας δε χρησιμοποιείται πια στις φυλακές της Ελλάδας. Αλλά ήταν το σύνηθες μέσο τιμωρίας το «κούρεμα με την ψιλή» για τους τεντιμπόηδες σύμφωνα με τον νόμο 4.000

Επίσης, στο διαβόητο Γκουαντάναμο, οι Σαουδάραβες και λοιποί κρατούμενοι υποβλήθηκαν με τη βία σε εξευτελιστικό ξύρισμα του κεφαλιού και της γενειάδας τους.

Με απόφασή του, το 2003 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έκρινε ότι το ξύρισμα του κεφαλιού ως μέρος πειθαρχικής τιμωρίας και βασανισμού αποτελεί παραβίαση του άρθρου 3 (φέξε μου και γλίστρησα)

«Κουρεμα με την ψιλή» σαν μέσο βασανισμού: Το κούρεμα με την ψιλή είναι τρόπος κουρέματος, που ακολουθείται από νέους κυρίως άνδρες και φαίνεται ότι έγινε εξεζητημένη μόδα, προερχόμενη από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Η κόμμωση αυτή γίνεται με τη χρήση κουρευτικής μηχανής, ηλεκτρικής σήμερα, στη «νούμερο 1 σκάλα» ή και χωρίς τις λεγόμενες «προστατευτικές σκάλες», οι οποίες κανονίζουν και το μήκος της κοπής. Ανάλογα με τον τύπο της κουρευτικής μηχανής, η αρίθμηση διαφέρει. Έτσι το 1 ή το 000 σε μερικές συσκευές είναι το πολύ κοντό κούρεμα, όπου φαίνεται το δέρμα του κεφαλιού, ενώ σε άλλες αυτή η εμφάνιση γίνεται με το 3 ή και μεγαλύτερα νούμερα.

Η ονομασία  «κούρεμα με την ψιλή» προέρχεται από την προαναφερθείσα μηχανή. Αυτή ήταν στην αρχή χειροκίνητη και έκοβε τα μαλλιά ως το δέρμα. Χρησιμοποιούνταν μέχρι το 1965 για το κούρεμα των μαθητών στα Δημοτικά Σχολεία και στα Γυμνάσια, όπου ήταν και οι περισσότερες αντιδράσεις, ανάλογα με την ηλικία τους και την τάξη που βρίσκονταν, για λόγους υγιεινής (ψείρες).

Για τον ίδιο λόγο επιβλήθηκε και στους νεοσυλλέκτους στον ελληνικό στρατό, μέχρι που καταργήθηκε το 1982. Σε αρκετές χώρες, όπως στις ΗΠΑ, χρησιμοποιείται σήμερα για λόγους αποκοπής από το άτομο και καλύτερης εισαγωγής στην ομάδα, τόσο στο στρατό, στον οποίο ισχύει για τους νεοσυλλέκτους σε όλα τα Σώματα και Όπλα, όσο και στους κρατουμένους. To εν λόγω κούρεμα επίσης χρησιμοποιείται και από τους αθλητές, ως μέσο ενδυνάμωσης ή αφοσίωσης, εκτός από την ανάγκη για προβολή νέας εμφάνισης στο ευρύ κοινό.

Ένας από τους πιο γνωστούς μύθους είναι ότι το κούρεμα αυτό αποτελεί θεραπεία για τη φθειρίαση, ωστόσο αυτό δεν είναι αποτελεσματικό. Το κούρεμα απομακρύνει τις ψείρες και τις κόνιδες, όχι όμως και τα αυγά, τα οποία είναι προσκολλημένα στις τρίχες κοντά στο δέρμα.

Η πιο κοινή ονομασία του εν λόγω κουρέματος είναι γουλί, από την ομοιότητα του κουρεμένου σύρριζα κεφαλιού με το ομώνυμο λαχανικό, που είναι λείο και γυμνό. Δεν είναι λίγες οι φορές που ως κόμμωση και εμφάνιση συγχέεται με το ξύρισμα του κεφαλιού.

Ο τρόπος αυτός κουρέματος από τα αρχαία χρόνια ήταν ένδειξη απόλυτης υποταγής και ψυχικού καταναγκασμού εκούσιου ή ακούσιου και πρώτο ψυχολογικό σημείο εξωτερικής ένδειξης για αποδοχή της συμμετοχής σε ομάδα (στρατού, δούλων, αργότερα θρησκευτικών ταγμάτων, μοναχών κλπ.) ή παραμονής σε ορισμένο τόπο (όπως μονές, φυλακές, στρατόπεδα κλπ.) με τη γενικότερη αντίληψη ότι ο κουρεμένος με αυτόν το τρόπο «κουράς» αποτάσσεται πάσης ιδίας αυτού θέλησης και παντός εξωτερικού (εκτός ομάδας ή τόπου) κοσμικού δεσμού.

Οι αρχαίοι Έλληνες τον τρόπο αυτό κουράς τον θεωρούσαν μέτρο ατιμωτικό. Χαρακτηριστικός είναι ο θρύλος του Σαμψών, του οποίου τα μακριά μαλλιά ήταν και μυστικό της δύναμής του, σύμφωνα με την Αγία Γραφή.

Θρησκεία και κούρεμα με την ψιλή:  Οι εισερχόμενοι στο μοναχικό ή εκκλησιαστικό βίο αποδέχονται πρώτα τη σταυροειδή κουρά και στη συνέχεια την «επιπόλαιη», ολοκληρωτική, κατά την «ακολουθία του μικρού σχήματος» από ιερέα που επαναλαμβάνει: «κείρεται ο αδελφός ημών (όνομα) την κόμην της κεφαλής αυτού εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος …» κλπ.

Κούρεμα με την ψιλή στα σχολεία:  Από τις αρχές του 20ού αιώνα, το κούρεμα με την ψιλή επιβλήθηκε στους μαθητές των Δημοτικών Σχολείων, λόγω της ψείρας. Ήδη την περίοδο του Μεταξά, οι μαθητές που τον χαιρετούσαν ήταν «εν χρω κεκαρμένοι». Το κούρεμα αυτό στα σχολεία συχνά αναφέρεται και ως «κούρεμα στον άσο», κάτι που παραπέμπει και στο αγγλικό «zero haircut».

Ειδικά τη δεκαετία του ’50, τα παιδιά στο σχολείο (από τις πρώτες τάξεις μέχρι και την ογδόη του Γυμνασίου) έπρεπε να φορούν και καπέλο με κουκουβάγια, καλύπτοντας κάπως την αντιαισθητική κόμμωση, ενώ οι μαθήτριες φορούσαν ποδιές. Πολλές φορές, το κούρεμα γινόταν όχι σε κουρεία αλλά στην αυλή του σχολείου, είτε από τον ίδιο το δάσκαλο είτε από τους μεγαλύτερους μαθητές προς τους μικρότερους.

Επίσης, δεν ήταν λίγες φορές που προκαλούσε πόνο. Από τη μεριά των μαθητών, ειδικά των μεγαλυτέρων τάξεων, υπήρξαν αντιδράσεις, που έφτασαν και σε μαθητικές απεργίες. Το 1958 ο Υπουργός Παιδείας Γεώργιος Βογιατζής υπέγραψε εγκύκλιο, βάσει της οποίας «η εν χρω κουρά των μαθητών στα σχολεία καθίστατο μη υποχρεωτική» Το μέτρο ίσχυσε αρχικά μόνο στα Γυμνάσια της Αθήνας και τέθηκε θέμα «φιλοτίμου» των μαθητών στα σχολεία της επαρχίας.

Στις 11 Μαΐου του 1965 επιβλήθηκε η κατάργηση των κανονισμών αυτών. Όπως έγραψε ο Τύπος της εποχής «Τερματίστηκε η βασιλεία της «κουκουβάγιας», της «μαύρης ποδιάς» και της «κουράς εν χρω» που βασάνιζαν το μαθητόκοσμο». Ο υπουργός Παιδείας Γεώργιος Παπανδρέου έδωσε εντολή προς τις Εκπαιδευτικές Αρχές να ανακοινώσουν στα σχολεία τα νέα μέτρα που αποφασίστηκαν για την εξωτερική εμφάνιση των μαθητών και μαθητριών.

 Συγκεκριμένα, αποφασίστηκε η αλλαγή στο χρώμα που είχαν οι ποδιές των μαθητριών σε χρώμα ουρανί. Επίσης, καταργήθηκε για τους μαθητές το υποχρεωτικό κούρεμα «εν χρω», δηλαδή το κούρεμα με την ψιλή μηχανή. Τέλος, μαθητές και μαθήτριες θα έπρεπε να φορούν μικρή κονκάρδα ενδεικτική της μαθητικής ιδιότητάς τους.

Ελληνικός στρατός: Η αυστηρή νοοτροπία του στρατιωτικού συστήματος επέβαλε το κούρεμα με την ψιλή μηχανή στους νεοσυλλέκτους στρατιώτες, τόσο για λόγους υγιεινής σε πολλές χώρες του κόσμου όσο και ως τιμωρία στην Ελλάδα.

Η ψείρα ήταν ο κύριος λόγος που επέβαλε την εν χρω κόμμωση στους φαντάρους, ακόμα και μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ήταν επίσης, όπως φαίνεται, και ένα καψώνι που οι παλιοί στρατιώτες επεφύλασσαν στους νεοσύλλεκτους. Κατά κύριο λόγο, ταυτίστηκε με την ποινή. Έτσι, ακόμα και στη δεκαετία του ’80, όποιος οπλίτης τιμωρούνταν με αυστηρά φυλάκιση ή και εγκλεισμό σε πειθαρχείο, τον κούρευαν σύρριζα.

Το κούρεμα με την ψιλή στον ελληνικό στρατό καταργήθηκε στις 25 Ιουνίου 1982. Με τη διαταγή του 1982 επιτρεπόταν στους νεοσυλλέκτους να έχουν μαλλιά μέχρι 4 πόντους.

Αμερικανικός στρατός:  Είναι χαρακτηριστικό ότι οι νεοσύλλεκτοι άλλων χωρών, όπως οι ΗΠΑ διατηρούν το κούρεμα αυτό. Ιδιαίτερα στις ΗΠΑ το ξύρισμα του κεφαλιού, και ιδιαίτερα του πλαϊνού μέρους του, είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο, αφού με αυτόν τον τρόπο προσαρμόζεται στο κεφάλι καλύτερα η αντιασφυξιογόνα μάσκα που χρησιμοποιείται συχνά στον αμερικάνικο στρατό.

Ρωσικός στρατός: Ακόμα και σήμερα το εν λόγω κούρεμα εφαρμόζεται από την πρώτη ημέρα κατάταξης των κληρωτών στο ρωσικό στρατό.

Λεγεώνα των Ξένων: Στη φημισμένη Λεγεώνα των Ξένων, που υπάγεται στο γαλλικό στρατό, αποτελεί παράδοση το κούρεμα με την ψιλή, ιδιαίτερα την πρώτη ημέρα της κατάταξης στο Σώμα. Εκεί χρησιμοποιούν τον όρο «boule à zéro»

Σωφρονισμός και  κούρεμα τεντιμπόηδων στην Αθήνα του 1958:  Το κούρεμα με την ψιλή χρησιμοποιήθηκε στο παρελθόν ως ποινή, που ανάγει στο ατιμωτικό κούρεμα των συλληφθέντων στο Μεσαίωνα, που γινόταν τελετουργικά και μπροστά σε κοινό («μπερλίνα»).

Στους νεότερους χρόνους εφαρμόσθηκε ως μέσον διαπόμπευσης και εξευτελισμού. Ειδικότερα στην Ελλάδα, το κούρεμα αυτό αποτέλεσε κατασταλτικό μέσο για τους μάγκες και τους κουτσαβάκηδες. Με εντολή του διευθυντή της Αστυνομίας Μπαϊρακτάρη, το 1893, έκοβαν σύρριζα τα μαλλιά των κουτσαβάκηδων και τους έσκιζαν και τα μανίκια από τα σακάκια τους.

Ιδίως όμως με τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου εφαρμόσθηκε η μέθοδος αυτή κυρίως εναντίον των γυναικών που είχαν συνάψει σχέσεις ή συνεργάσθηκαν με μέλη των εχθρικών δυνάμεων κατοχής. Τέτοιες περιπτώσεις διαπόμπευσης με κουρά δωσίλογων ή προδοτών, που κατέδιδαν τους αντιστασιακούς στον εχθρό, στην Ελλάδα υπήρξαν ελάχιστες, ιδίως γυναικών του υποκόσμου, σε αντίθεση με τη Γαλλία που σχεδόν σε όλες τις πόλεις σημειώθηκε αντιστρόφως ανάλογα μεγάλος αριθμός τέτοιων φαινομένων.

Αλλά και λίγα χρόνια αργότερα, μετά τη λήξη του πολέμου, το 1958 στην Ελλάδα η Βουλή των Ελλήνων ψήφισε τον περιβόητο νόμο, το Νόμο 4000, διά του οποίου η αστυνομία χρησιμοποίησε το κούρεμα αυτό ως μέσο καταστολής για τους νεαρούς ταραχοποιούς της εποχής εκείνης, τους λεγόμενους «τεντιμπόηδες», οι οποίοι έριχναν γιαούρτια ή φρούτα σε περαστικούς (συνήθως γυναίκες) και επιδίδονταν σε βανδαλισμούς.

 Έτσι στις 3 Σεπτεμβρίου του 1958 οι πρώτοι τέσσερις νεαροί οδηγήθηκαν στην Ασφάλεια όπου οι αστυνομικοί τους κούρεψαν με την ψιλή και στη συνέχεια τους περιέφεραν μπροστά στους εμβρόντητους περαστικούς, με χειροπέδες και με κρεμασμένη στο λαιμό πινακίδα, που έγραφε «Είμαι τεντιμπόης και έριξα γιαούρτι σε γυναίκα»

Επίσης, τους έσκισαν τα ρεβέρ των παντελονιών τους. Αυτή ήταν η πρώτη εφαρμογή του προβλεπόμενου μέτρου, το οποίο προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις, ακόμα και ηρωοποίηση των τεντιμπόηδων. Στην ταινία του Γιάννη Δαλιανίδη «Νόμος 4000″ παρουσιάζεται μια σκηνή κατά την οποία ένας νεαρός μαθητής (ο ηθοποιός Θάνος Παπαδόπουλος) γιαουρτώνει τον καθηγητή του αλλά συλλαμβάνεται από την αστυνομία και κουρεύεται με την ψιλή. Στη συνέχεια, διαπομπεύεται στους δρόμους, με τον παραπάνω τρόπο. (φωτο 25-26)

Η δικτατορία Παπαδόπουλου χρησιμοποίησε επίσης την ψιλή μηχανή στα κεφάλια των χίπηδων, των νέων Ελλήνων – φοιτητών κυρίως – που είχαν μακριά μαλλιά. Με διαταγή του υπουργού Παιδείας Θεοφύλακτου Παπακωνσταντίνου (1968), οι μακρυμάλληδες μαθητές θα κουρεύονταν «γουλί» και οι μαθήτριες έπρεπε να δένουν τα μαλλιά τους με θαλασσιά συνήθως κορδέλα. Επίσης, η αστυνομία έκοβε σύρριζα τα μαλλιά των ιερόδουλων και πολλών κρατουμένων. Αυτό επεκτάθηκε αργότερα και στους φοιτητές που συλλαμβάνονταν για «αντιχουντική δράση» και τους διέκοπταν την αναβολή από το στρατό.

Μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο, οι αρχές εφάρμοζαν το κούρεμα αυτό στους εξόριστους αριστερούς στη Μακρόνησο και αλλού, κυρίως για λόγους ταπείνωσης.

Σημειώνεται ότι σε χώρες όπως οι ΗΠΑ και η Ρωσία το κουρεμένο τελείως κεφάλι είναι «σήμα κατατεθέν» σε φυλακές κυρίως νεαρών ατόμων.

Το κούρεμα με την ψιλή εφαρμόζεται και σε τροφίμους ψυχιατρικών ιδρυμάτων, για λόγους υγιεινής περισσότερο.

Τελικά… τα πάντα περιστρέφονται γύρω από τρίχες. όσο πιο κατώτερος ένας πολιτισμός τόσο μεγαλύτερη σημασία δίνει στις τρίχες, είτε σαν καλλωπισμό, είτε σαν μέσο τιμωρίας και καταναγκασμού.

ΠΗΓΗ

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ