“Η δυσκολία δεν βρίσκεται στις καινούργιες ιδέες, στην έλλειψη τους δηλαδή ή στον τρόπο εφαρμογής τους, αλλά στην αδυναμία μας να ξεφύγουμε από τις παλιές” (Keynes).
Ανάλυση
Σε προηγούμενη ανάλυση μας με τον τίτλο «Το αμερικανικό πείραμα», αναφερθήκαμε στον τρόπο, με τον οποίο αντιμετωπίζει την κρίση η Federal Reserve - μονεταριστικά όπως τεκμηριώσαμε, με τη συνεχή αύξηση της ποσότητας χρήματος(ποσοτική χαλάρωση, QE 1, 2, 3), σε συνδυασμό με τα χαμηλά βασικά επιτόκια.
Με τη μέθοδο αυτή όμως, τα έσοδα της Fed από τους τόκους περιορίζονται, προς όφελος των εμπορικών τραπεζών (CitiGroup, Goldman Sachs, JP Morgan, HSBC κλπ.) και εις βάρος του εξαιρετικά ελλειμματικού προϋπολογισμού της υπερδύναμης - αφού τα κέρδη της, τα οποία μεταφέρονται στα δημόσια ταμεία, είναι χαμηλότερα. Κατ' επέκταση, αυξάνεται το ήδη τεράστιο κρατικό χρέος των Η.Π.Α., επειδή σε αυτό εκβάλλουν τα ελλείμματα του προϋπολογισμού.
Για παράδειγμα, εάν η Fed αύξανε το βασικό της επιτόκιο σε ένα 2-3%, όπως θα ήταν σήμερα φυσιολογικό, αφού ο ρυθμός ανάπτυξης είναι ανάλογος, υπολογίζεται ότι θα κέρδιζε ετήσια περί τα 400 δις $ επί πλέον - γεγονός που σημαίνει ότι, αφού δεν το κάνει, μεταφέρει έμμεσα τα δισεκατομμύρια αυτά από τις «τσέπες» των Αμερικανών φορολογουμένων, στα ταμεία των τραπεζών, οι οποίες μπορούν να πληρώνουν υψηλότερες αμοιβές και προμήθειες (bonus) στο προσωπικό τους (εκτός του ότι ενισχύεται ο πληθωρισμός, μειώνεται αντίστοιχα το βιοτικό επίπεδο των χαμηλών εισοδηματικών τάξεων, δημιουργούνται επικίνδυνες φούσκες κοκ.).
Επομένως πολύ σωστά λέγεται ότι, «κανένας δεν κλέβει τόσο πολλά χρήματα, όσο ο Bernanke», καθώς επίσης πως η κεντρική τράπεζα λειτουργεί, χωρίς καμία αμφιβολία, εις βάρος των αμερικανών πολιτών, τους οποίους χρησιμοποιεί ως πειραματόζωα - εφαρμόζοντας πιστά τη θεωρία του M.Friedman, το σημαντικότερο ελάττωμα της οποίας είναι ο παράγοντας V (ταχύτητα της κυκλοφορίας του χρήματος).
Το ότι δε η Fed «αγοράζει» πλέον το 80% των ομολόγων του αμερικανικού δημοσίου σημαίνει ότι, τόσο η Κίνα, όσο και οι υπόλοιποι παραδοσιακοί δανειστές των Η.Π.Α., έχουν κατανοήσει πλήρως το «στημένο παιχνίδι» - ενώ δεν έχουν καμία διάθεση να συνεχίσουν να χάνουν τα χρήματα τους.
Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΥΝΤΑΓΗ ΑΠΟΤΥΧΙΑΣ
Η κατ' επίφαση τώρα δημοκρατική κυβέρνηση των Η.Π.Α. φαίνεται να έχει επιλέξει μία άλλη, διαμετρικά αντίθετη οικονομική «συνταγή» - επίσης καταδικασμένη σε αποτυχία, όπως θα αναλύσουμε στη συνέχεια. Ειδικότερα, φαίνεται πως εφαρμόζει τη θεωρία του πολλαπλασιαστή του Keynes, η οποία στηρίζεται στην υπόθεση ότι, το κάθε ένα δολάριο που δαπανά το κράτος (Deficit Spending), προκαλεί αύξηση του συνολικού ΑΕΠ, μεγαλύτερη από ένα δολάριο - εάν συμπεριλάβει κανείς όλα τα δευτερεύοντα αποτελέσματα (effects).
Αναλυτικότερα η βάση, το θεμέλιο καλύτερα της οικονομικής θεωρίας του Keynes, είναι η συνολική ζήτηση - δηλαδή, το άθροισμα όλων των δαπανών στο εσωτερικό μίας Οικονομίας, καθώς επίσης των επενδύσεων. Στα πλαίσια αυτά, για παράδειγμα, όταν ένας εργαζόμενος απολύεται, δεν χάνει μόνο το μισθό του, αλλά περιορίζει ταυτόχρονα τα έξοδα του, την κατανάλωση του - γεγονός που οδηγεί στη μείωση των εισοδημάτων των υπολοίπων «συντελεστών» της αγοράς, με αποτέλεσμα να απολύονται και άλλοι εργαζόμενοι, να περιορίζεται η κατανάλωση, να μειώνονται οι επενδύσεις, να εντείνεται η ύφεση κοκ.
Σύμφωνα τώρα με τον Keynes, το κράτος οφείλει να επέμβει σε μία τέτοια κατάσταση, με τελικό στόχο να αναπληρώσει τα χρήματα που δεν δαπανώνται - έτσι ώστε να αυξηθεί ξανά η συνολική ζήτηση. Μέσω των κρατικών «παρεμβάσεων» λοιπόν (δημόσιες επενδύσεις κλπ.), επιτυγχάνεται η αντιστροφή της τάσης - οδηγείται δηλαδή η οικονομία σε αναπτυξιακούς ρυθμούς.
Το πρόβλημα στη συγκεκριμένη θεωρία είναι το ότι, οι κυβερνήσεις δεν έχουν δικά τους χρήματα - οπότε είναι υποχρεωμένες είτε να τυπώσουν καινούργια, είτε να τα εισπράξουν από τους πολίτες αυξάνοντας τους φόρους, είτε να τα δανεισθούν, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται τα εξής προβλήματα:
(α) Τυπώνοντας νέα χρήματα, αυξάνοντας δηλαδή την ποσότητα των υφισταμένων, μπορεί κανείς να επιτύχει μία ονομαστική ανάπτυξη, αλλά προκαλείται παράλληλα πληθωρισμός - οπότε, σε μακροπρόθεσμη βάση, η πραγματική ανάπτυξη παραμένει αναλλοίωτη, δεν αυξάνεται, ενώ τtο νόμισμα καταστρέφεται.
(β) Μέσω της φορολόγησης, το κράτος έχει μεν τη δυνατότητα να δαπανήσει περισσότερα χρήματα, αλλά τα χρήματα αυτάαφαιρούνται ταυτόχρονα από τον ιδιωτικό τομέα - με αποτέλεσμα να περιορίζονται οι ιδιωτικές επενδύσεις, καθώς επίσης η κατανάλωση, οπότε δεν αναθερμαίνεται η ζήτηση και δεν προκαλείται ανάπτυξη (πόσο μάλλον όταν, όπως συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα, η φορολογία αυξάνεται, ενώ το κράτος μειώνει παράλληλα τις δαπάνες του – η απόλυτη συνταγή χρεοκοπίας).
(γ) Με τη βοήθεια του δανεισμού του κράτους, ιδίως από το εσωτερικό του, αφαιρούνται επίσης χρήματα από τον ιδιωτικό του τομέα - οπότε η ανάπτυξη που προκαλείται από την αύξηση των κρατικών δαπανών (δημόσιες επενδύσεις) εξουδετερώνεται ουσιαστικά, από τη μείωση της κατανάλωσης και των ιδιωτικών επενδύσεων.
Η επίλυση του συγκεκριμένου προβλήματος επιχειρείται με τη βοήθεια του πολλαπλασιαστή, τον οποίο αναφέραμε παραπάνω. Στα πλαίσια αυτά θεωρείται ότι, επειδή το κάθε δολάριο που δαπανά το κράτος προκαλεί ανάπτυξη μεγαλύτερη από αυτό, είναι εύλογη η απόκτηση χρημάτων εκ μέρους του, με έναν από τους τρεις τρόπους που αναλύσαμε.
Επομένως, το βασικό θέμα που ανακύπτει είναι το πόσο παραπάνω από ένα δολάριο είναι η ανάπτυξη, η οποία επιτυγχάνεται με τη διάθεση του από το κράτος - ποιός δηλαδή είναι ο πολλαπλασιαστής. Σύμφωνα τώρα με «προπαρασκευαστικές» μελέτες κατ’ εντολή της αμερικανικής κυβέρνησης (2009), ο πολλαπλασιαστής τοποθετήθηκε στο 1,54 - γεγονός που σημαίνει ότι, κάθε δολάριο που θα ξόδευε το δημόσιο, θα προκαλούσε ανάπτυξη ίση με 1,54 $.
Επειδή τώρα η κυβέρνηση Obama αποφάσισε να δαπανήσει 787 δις $ για να αντιμετωπίσει την προβλεπόμενη ύφεση της αμερικανικής οικονομίας, έγινε αποδεκτό ότι, τα χρήματα αυτά θα προκαλούσαν μία επί πλέον αύξηση της ζήτησης, ίση με 425 δις $, στα συνολικά 1,212 τρις $ (767 Χ 1,54). Την ίδια περίπου εποχή όμως, δημοσιεύθηκε μία άλλη μελέτη, με βάση την οποία ο πολλαπλασιαστής ήταν μικρότερος του 1 - ότι δηλαδή η ανάπτυξη που θα προκαλούσε κάθε δολάριο, θα ήταν μικρότερη από αυτό (0,96).
Χωρίς να επεκταθούμε σε περισσότερες λεπτομέρειες, όπως αποδείχθηκε από την πράξη, ο πολλαπλασιαστής διαμορφώθηκε στο 0,67 το 2010, καθώς επίσης στο 0,48 το 2011 - γεγονός που σημαίνει πως τελικά το πρόγραμμα της κυβέρνησης ζημίωσε τις Η.Π.Α., αφού το 2011 το κάθε δολάριο που δαπάνησε το δημόσιο, μείωσε την ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα κατά 0,60 $ (οπότε, μεταξύ άλλων, εμπόδισε τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας).
Σε γενικές γραμμές τεκμηριώθηκε λοιπόν ότι, η συγκεκριμένη θεωρία του Keynes ισχύει μόνο υπό τις εξής προϋποθέσεις:
(α) Όταν μία οικονομία αντιμετωπίζει μία κρίση ρευστότητας και όχι μία *κρίση φερεγγυότητας (υπερχρέωσης), όπως συμβαίνει σήμερα σε πολλές χώρες της Δύσης.
(β) Σε περιόδους ελαφρών υφέσεων - κάτι που δεν μπορεί κανείς να ισχυρισθεί πλέον ότι ισχύει, σε κανένα σχεδόν από τα κράτη της Δυτικής Τρόικας (Η.Π.Α., Ευρώπη, Ιαπωνία).
(γ) Σε ορισμένες μόνο οικονομίες, οι οποίες δεν υποφέρουν από υψηλά δημόσια χρέη και ελλείμματα στους προϋπολογισμούς τους, όταν εισέρχονται σε υφέσεις.
Σε κάθε περίπτωση, επιβεβαιώθηκε πανηγυρικά στις Η.Π.Α. μία παλαιότερη οικονομική θεωρία (C.Christ), σύμφωνα με την οποίατόσο τα μονεταριστικά, όσο και τα κεϋνσιανά «εργαλεία», λειτουργούν μόνο σε εκείνες τις οικονομίες, οι οποίες εμφανίζουν ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς στο ξεκίνημα μίας κρίσης.
Ειδικά όσον αφορά την υπερδύναμη, η οποία έχει ένα εξαιρετικά υψηλό δημόσιο χρέος (περί τα 15 τρις $), μεγάλα ελλείμματα στον προϋπολογισμό της (1,2 τρις $ το 2010, περί το 1,6 τρις $ το 2011), ενώ αντιμετωπίζει μία τεράστια κρίση φερεγγυότητας, το πρόγραμμα της αύξησης των δημοσίων δαπανών αφενός μεν εκτόξευσε το έλλειμμα, αφετέρου «έκαψε» (ξόδεψε) χωρίς κανένα λόγο, πολύτιμους χρηματικούς πόρους.
Ολοκληρώνοντας, ουσιαστικά συνέβη κάτι ανάλογο και στη Ελλάδα, από την αντίθετη πλευρά, όπου επίσης αποδείχθηκε ότι, ο αμερικανικός συντελεστής (ΔΝΤ) ήταν λανθασμένος – επειδή η μείωση των δαπανών του δημοσίου προκάλεσε μία πολύ μεγαλύτερη ύφεση, από την αναμενόμενη (συντελεστής στο 1,70 περίπου).
ΕΝΔΙΑΜΕΣΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Η συνδυασμένη εφαρμογή της θεωρίας του Keynes από την αμερικανική κυβέρνηση, με τη μονεταριστική πολιτική της κεντρικής τράπεζας, καθώς επίσης η διάσωση των «συστημικών» τραπεζών, βοήθησε βραχυπρόθεσμα την αμερικανική οικονομία -μακροπρόθεσμα όμως θα έχει πολύ δυσμενή επακόλουθα, αφού λειτούργησε αφενός μεν εις βάρος της πλειοψηφίας των αμερικανών πολιτών, αφετέρου εις βάρος των δανειστών τους, επειδή δεν πρόκειται να αποφευχθεί η ραγδαία υποτίμηση του δολαρίου.
Ίσως οφείλουμε να προσθέσουμε εδώ ότι, η υποτίμηση ενός νομίσματος έχει σε τελική ανάλυση τα ίδια αποτελέσματα, με τη δήμευση των καταθέσεων - την οποία υιοθέτησε η Ευρωζώνη στην περίπτωση της Κύπρου.
Στη μία περίπτωση (υποτίμηση) μειώνεται η αγοραστική αξία των χρημάτων, άρα αντίστοιχα οι καταθέσεις, ενώ στην άλλη μειώνονται τα ίδια τα χρήματα (καταθέσεις), αλλά παραμένει σταθερή η αγοραστική τους αξία. Κάτι αντίστοιχο λοιπόν που συμβαίνει με την εσωτερική υποτίμηση που επιβλήθηκε στην Ελλάδα, η οποία έχει πρακτικά τα ίδια επακόλουθα, με την επιλογή της μεθόδου του πληθωρισμού – με τη διαφορά ότι, ο πληθωρισμός προκαλεί μικρότερες αντιδράσεις των εργαζομένων, αφού δεν μειώνονται οι ονομαστικές τους αμοιβές. Εν τούτοις, υπάρχουν οι εξής μεγάλες διαφορές, μεταξύ των δύο επιλογών:
(α) Στη μία περίπτωση (εσωτερική υποτίμηση), οι μεγάλοι χαμένοι είναι οι οφειλέτες - αφού τα εισοδήματα τους μειώνονται, ενώ οι υποχρεώσεις τους παραμένουν σταθερές. Οι μεγάλοι κερδισμένοι εδώ είναι οι δανειστές (μεταξύ των οποίων οι τράπεζες, εάν δεν «πληγούν» από επισφάλειες), καθώς επίσης οι καταθέτες.
Το γεγονός αυτό επεξηγεί γιατί επιλέχθηκε και επιβλήθηκε στην Ευρώπη από τη Γερμανία - η οποία είναι αφενός μεν ο μεγαλύτερος δανειστής, αφετέρου οι πολίτες της έχουν τις υψηλότερες καταθέσεις, καθώς επίσης τη χαμηλότερη ακίνητη περιουσία (η αξία της οποίας επίσης περιορίζεται, όταν επιλέγεται η εσωτερική υποτίμηση).
(β) Στη δεύτερη περίπτωση, στον πληθωρισμό δηλαδή, οι μεγάλοι χαμένοι είναι οι δανειστές και οι καταθέτες, ενώ οι μεγάλοι κερδισμένοι οι οφειλέτες - αφού τα ονομαστικά εισοδήματα των τελευταίων αυξάνονται, ενώ οι πραγματικές υποχρεώσεις τους μειώνονται, με την ταυτόχρονη (πληθωριστική) μείωση της αγοραστικής αξίας των χρημάτων των δανειστών και καταθετών (οι ιδιοκτήτες ακίνητης περιουσίας, όπως και άλλων αξιών, ανήκουν εδώ επίσης στους κερδισμένους).
Το γεγονός αυτό επεξηγεί γιατί επέλεξαν τη συγκεκριμένη πληθωριστική λύση οι Η.Π.Α., ο μεγαλύτερος οφειλέτης του πλανήτη - ενώ ταυτόχρονα αναδεικνύει την τεράστια ανοησία των υπερχρεωμένων και ελλειμματικών οικονομιών της Ευρωζώνης, οι ηγέτες των οποίων «συντάχθηκαν», είτε ενδοτικά, είτε από απερισκεψία, είτε από ανεπάρκεια (δεν υπάρχει άλλη αιτία), με τις απαιτήσεις της Γερμανίας.
Συμπερασματικά λοιπόν, οι λύσεις που επιλέγονται κάθε φορά, εξυπηρετούν αυτούς που τις επιβάλλουν - είτε εκμεταλλευόμενοι τη δύναμη τους, είτε την ανοησία των «εταίρων» τους, είτε και τα δύο.
Ειδικά όσον αφορά τις Η.Π.Α., επειδή ο κύριος δανειστής τους, η Κίνα, δεν είναι ούτε αδύναμος, ούτε ανόητος, οι συγκεκριμένες επιλογές τους θα εντείνουν τον παγκόσμιο οικονομικό πόλεμο, ο οποίος ευρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη - με αποτελέσματα που είναι αδύνατον να προβλεφθούν, επειδή η ισχύς των Η.Π.Α. είναι σήμερα μάλλον ουτοπική, αφού η οικονομία τους κρέμεται κυριολεκτικά σε μία κλωστή.
Η ΤΡΙΤΗ ΣΥΝΤΑΓΗ ΑΠΟΤΥΧΙΑΣ
Η οικονομία των Η.Π.Α. στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στο χρηματοπιστωτικό σύστημα - βασικό θεμέλιο του οποίου είναι η έννοια των «αποτελεσματικών αγορών». Πίσω από την έννοια αυτή ευρίσκεται η πεποίθηση ότι, οι επενδυτές ενδιαφέρονται αποκλειστικά και μόνο για την αύξηση των κερδών τους - με αποτέλεσμα να αντιδρούν άμεσα και ορθολογικά, σε οποιαδήποτε σημάδια «αλλαγής της τάσης» ή σε νέες πληροφορίες, οι οποίες αφορούν τις επενδύσεις τους.
Κατ' επέκταση, επειδή οι αγορές επεξεργάζονται αμέσως, σωστά και ορθολογικά όλες τις πληροφορίες, οι μελλοντικές διακυμάνσεις των τιμών είναι αυθαίρετες - υπόκεινται δηλαδή στο τυχαίο, όπως συμβαίνει και με το «ρίξιμο των ζαριών». Επειδή τώρα τα μη σημαντικά γεγονότα είναι συχνότερα, ενώ τα εξαιρετικά σημαντικά σπανιότερα, εάν συμπεριλάβει κανείς σε έναν μαθηματικό τύπο τις πιθανότητες, τότε μπορεί να προϋπολογίσει το ρίσκο - το οποίο είναι φυσιολογικά κατανεμημένο.
Η πεποίθηση αυτή οδήγησε, κυρίως τις Η.Π.Α., στη δημιουργία των «χρηματοπιστωτικών όπλων μαζικής καταστροφής» - μεταξύ άλλων, επειδή θα μπορούσε (δήθεν) να προϋπολογισθεί το ρίσκο οποιασδήποτε επένδυσης. Εν τούτοις, η πεποίθηση αυτή είναι εσφαλμένη, αφού έχει πλέον τεκμηριωθεί επαρκώς ότι, οι αγορές δεν είναι αποτελεσματικές, οι τιμές δεν συμπεριφέρονται αυθαίρετα, ενώ το ρίσκο δεν είναι κατανεμημένο φυσιολογικά.
Χωρίς να επεκταθούμε σε λεπτομερείς επεξηγήσεις, η χρηματοπιστωτική βιομηχανία των Η.Π.Α. παρομοιάσθηκε με έναν ουρανοξύστη, ο οποίος είχε κατασκευασθεί επάνω στην κινούμενη άμμο της λανθασμένης θεωρίας της αποτελεσματικότητας των αγορών, καθώς επίσης της εσφαλμένης πεποίθησης περί φυσιολογικής κατανομής του ρίσκου - με την τελευταία να έχει οδηγήσει τις τράπεζες στην παροχή ενυπόθηκων δανείων χαμηλής εξασφάλισης, στα σύνθετα προϊόντα (CDO's κλπ.), καθώς επίσης σε πολλές άλλες επενδύσεις υψηλού ρίσκου, προκαλώντας τη χρεοκοπία τους (στη συνέχεια στη διάσωση τους, εις βάρος των φορολογουμένων πολιτών και της οικονομίας εν γένει).
Εν τούτοις, η υπερδύναμη δεν έχει καμία δυνατότητα επιβίωσης, χωρίς τη βοήθεια του χρηματοπιστωτικού της συστήματος - οπότε παραμένει πιστή και στην τρίτη αυτή συνταγή αποτυχίας, όπως επίσης στις δύο προηγούμενες, παρά το ότι γνωρίζει ότι, στη δική της περίπτωση, είναι εντελώς εσφαλμένες.
Το γεγονός αυτό σημαίνει ότι, η αντίστροφη μέτρηση της ωρολογιακής βόμβας στα θεμέλια του πλανήτη, δεν έχει σε καμία περίπτωση σταματήσει – οπότε, είτε θα υπάρξει κάποια στιγμή μία κραυγαλέα αθέτηση πληρωμών (ονομαστική ή πληθωριστική) εκ μέρους των Η.Π.Α., παράλληλα ενδεχομένως με το κλείσιμο των συνόρων (προστατευτισμός, όπως σε προηγούμενες ιστορικές περιόδους), είτε πόλεμος, είτε ένας συνδυασμός και των δύο.
Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΠΛΟΚΟΤΗΤΑΣ
Αν και η ονομασία της φαίνεται προβληματική, επειδή συγχέεται με την πολυπλοκότητα, ενώ έχει καμία σχέση μαζί της, είναι η πλέον σύγχρονη οικονομική θεωρία - στηρίζεται δε στις παρακάτω πολύ απλές υποθέσεις:
(α) Τα περίπλοκα συστήματα δεν είναι οργανωμένα από επάνω προς τα κάτω, αλλά σχηματίζονται από μόνα τους - μέσω μίας εξελικτικής διαδικασίας, στην οποία συμμετέχουν αλληλοεπιδρώντα μεταξύ τους, αμέτρητα αυτόνομα μέρη.
(β) Τα συστήματα αυτά διαθέτουν «αναδυόμενα» χαρακτηριστικά - γεγονός που σημαίνει τεχνικά ότι, το σύνολο είναι μεγαλύτερο από το άθροισμα των επί μέρους στοιχείων, τα οποία το συνθέτουν. Επίσης ότι, η συμπεριφορά του συνολικού συστήματος δεν συμπεραίνεται από την προσεκτική παρατήρηση της συμπεριφοράς των επί μέρους στοιχείων του - είναι εντελώς διαφορετική.
(γ) Τα περίπλοκα συστήματα εξαρτώνται από «εκθετικά» μεγαλύτερες ποσότητες ενέργειας. Η ενέργεια αυτή μπορεί να έχει πολλές μορφές. Αποφασιστικής σημασίας είναι όμως το γεγονός ότι, οι ανάγκες ενέργειας, όταν το σύστημα μεγεθύνεται δέκα φορές, αυξάνονται κατά τον παράγοντα χίλια (10 στην τρίτη δύναμη, στον κύβο). Απλούστερα, ο δεκαπλασιασμός ενός τέτοιου συστήματος απαιτεί χιλιαπλάσια ενέργεια, για να συνεχίσει να λειτουργεί κοκ. - μία σχέση εντελώς ασύμφορη.
(δ) Τα συστήματα αυτά τείνουν νομοτελειακά στην καταστροφική κατάρρευση τους - μία εξαιρετικά σημαντική ιδιαιτερότητα, η οποία υποκρύπτει πολύ μεγάλους κινδύνους και απειλές.
Το τρίτο και το τέταρτο από τα παραπάνω «αξιώματα», τα οποία διέπουν τα περίπλοκα συστήματα, είναι σε απόλυτη σχέση μεταξύ τους - αφού σημαίνουν ότι, όταν ένα περίπλοκο σύστημα ξεπεράσει ένα ορισμένο μέγεθος, σταματάει η τροφοδοσία του με ενέργεια (επειδή, λόγω της εκθετικής σχέσης μεγέθους και απαιτούμενης ενέργειας, παύουν να υπάρχουν αρκετοί πόροι στη διάθεση του).
Σε γενικές γραμμές λοιπόν, τα περίπλοκα συστήματα δημιουργούνται αυθόρμητα, συμπεριφέρονται απρόβλεπτα, καταναλώνουν όλους τους υφιστάμενους πόρους και καταρρέουν καταστροφικά - γεγονός που σημαίνει ότι, εάν μεταφέρει κανείς το παράδειγμα αυτό στο χρηματοπιστωτικό σύστημα των Η.Π.Α. ή ολόκληρης της Δύσης, καθώς επίσης γενικότερα στον πλανήτη, θα κατανοήσει τι θα συμβεί εάν συνεχισθεί ο υπόγειος παγκόσμιος πόλεμος, η λεηλασία του φυσικού περιβάλλοντος κοκ. (Εικόνα)
Η παραπάνω θεωρία μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε πολλά φυσικά συστήματα, όπως στο κλίμα, στη σεισμολογία κοκ. Επίσης σε συστήματα κατασκευασμένα από τον άνθρωπο, όπως στο διαδίκτυο, στο χρηματοπιστωτικό κλάδο, στην υπέρ-επιχειρήσεις κοκ.Ειδικά όμως όσον αφορά τις χρηματοπιστωτικές αγορές, η ανθρώπινη φύση λειτουργεί ενισχυτικά στις περιπλοκότητα τους - με πολύ πιο καταστροφικά αποτελέσματα, συγκριτικά με οποιοδήποτε άλλο περίπλοκο σύστημα.
Το γεγονός αυτό τεκμηριώνεται, μεταξύ άλλων, από την «αυτοεκπληρούμενη προφητεία», όσον αφορά την πρόκληση μελλοντικών εξελίξεων στα χρηματιστήρια (οι διαδόσεις για τη χρεοκοπία μίας υγιέστατης τράπεζας, την οδηγούν τελικά στη χρεοκοπία, άρα στην επιβεβαίωση της λανθασμένης πρόβλεψης, λόγω bank run κλπ.).
Επομένως, ο οικονομικός πόλεμος που βιώνουμε σήμερα, μπορεί τελικά να έχει πολύ πιο καταστροφικά αποτελέσματα, από όσα ένας απλός συμβατικός πόλεμος - παρά το ότι είναι δύσκολο να φαντασθεί κανείς κάτι τέτοιο.
ΟΙ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΙ
Ολοκληρώνοντας την ανάλυση μας, είναι ίσως σωστό να αναφερθούμε στους φορολογικούς παραδείσους – αφενός μεν επειδή εντείνουν την περιπλοκότητα του σημερινού οικονομικού συστήματος (συγκεντρώνουν καταθέτες από πολλές χώρες, προκαλείται μαζική απόσυρση κεφαλαίων, σε τυχόν «επιπλοκές» κλπ.), αφετέρου λόγω του ότι η παραπάνω τριπλή συνταγή αποτυχίας, επιδεινώνεται από τη συνεχή αύξηση του μεγέθους των πολυεθνικών - των παγκόσμιων εταιρειών καλύτερα, αφού δεν έχουν πλέον «πατρίδα».
Οι εταιρείες αυτές μειώνουν, μεταξύ άλλων, επικίνδυνα τη φορολογική βάση των κρατών, επειδή αποφεύγουν να πληρώσουν φόρους εισοδήματος - εγκαθιστάμενες, μαζί με την εκάστοτε ελίτ, σε φορολογικούς παραδείσους. Ο Πίνακας Ι που ακολουθεί είναι χαρακτηριστικός:
ΠΙΝΑΚΑΣ Ι: Ξένα περιουσιακά στοιχεία σε φορολογικούς παραδείσους (σε ποσοστά) – κυριότεροι καταθέτες τους δε δις $
Φορολογικός παράδεισος
|
Ποσοστό
|
Κυριότεροι Καταθέτες
|
Ποσά
|
Μ. Βρετανία (συμπ. Jersey, Guernsey)
|
12%
|
Κίνα
|
1.189
|
Σιγκαπούρη, Χονγκ Κονγκ
|
13%
|
Ρωσία
|
798
|
Καραϊβική και Παναμάς
|
13%
|
Ν. Κορέα
|
779
|
Ιρλανδία και νησιά του καναλιού
|
13%
|
Βραζιλία
|
520
|
Ελβετία
|
27%
|
Κουβέιτ
|
496
|
Η.Π.Α.
|
8%
|
Μεξικό
|
417
|
Λουξεμβούργο
|
6%
|
Βενεζουέλα
|
406
|
Λοιπά
|
8%
|
Αργεντινή
|
399
|
Ινδονησία
|
331
| ||
Σαουδική Αραβία
|
308
|
Σημείωση: Η Τουρκία, στην οποία δημιουργείται ήδη μία τεράστια φούσκα, δεν διαθέτει μεγάλους καταθέτες, παρά το ότι δραστηριοποιήθηκε το ΔΝΤ, λόγω του ότι είναι πολύ φτωχή – αφού το σύνολο των καταθέσεων υπολογίζεται στα 230 δις €, είναι χαμηλότερες δηλαδή από τις ελληνικές, με το 45% όμως να ανήκει μόλις στο 0,4% των πολιτών της.
Πηγή: Faz
Πίνακας: Β. Βιλιάρδος
Όπως φαίνεται από τον Πίνακα Ι, οι καλύτεροι «πελάτες» των φορολογικών παραδείσων προέρχονται κυρίως από χώρες, στις οποίες έχει δραστηριοποιηθεί στο παρελθόν το ΔΝΤ – ενώ οι Η.Π.Α. διευκολύνουν επίσης τους ιδιοκτήτες κεφαλαίων, όσον αφορά τη φορολόγηση τους, παρά τα όσα κατά καιρούς λέγονται.
Με την ευκαιρία τώρα του θέματος που δημιουργήθηκε πρόσφατα στην Κύπρο (μέγεθος του τραπεζικού της τομέα), θεωρούμε σκόπιμο να παραθέσουμε εδώ τον Πίνακα ΙΙ, έτσι ώστε να έχουμε μία ακριβέστερη εικόνα:
ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙ: Σύνολο ισολογισμού των τραπεζών, σε σχέση με το ΑΕΠ της χώρας τους
Χώρα
|
Ισολογισμοί / ΑΕΠ
|
Cayman Islands
|
51.590%
|
Guernsey
|
7.031%
|
Jersey
|
5.509%
|
Μάλτα
|
792%
|
Ιρλανδία
|
718%
|
Κύπρος
|
716%
|
Χώρες απλά για σύγκριση
| |
Ευρωζώνη (μέσος όρος)
|
345%
|
Γερμανία
|
317%
|
Πηγή: Boston Consulting, Bloomberg
Πίνακας: Β. Βιλιάρδος
Με βάση τον Πίνακα ΙΙ διαπιστώνεται ότι, οι συνολικοί ισολογισμοί των τραπεζών στους φορολογικούς παραδείσους είναι πολύ υψηλοί, σε σχέση με το ΑΕΠ τους. Εν τούτοις, οι αντίστοιχοι της Κύπρου είναι χαμηλότεροι από αυτούς της Μάλτας και της Ιρλανδίας – ενώ, όσον αφορά την Ελλάδα (υπολογίζονταν στο 200% πριν την κρίση), είναι μικρότεροι από το μέσον όρο της Ευρωζώνης, καθώς επίσης της Γερμανίας (η οποία έχει ένα πολύ προβληματικό τραπεζικό σύστημα).
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Όπως συμπεραίνεται από την ανάλυση μας, καθώς επίσης από πολλές άλλες, η κατάσταση στον πλανήτη σήμερα είναι οριακή – αφού αρκεί το πέταγμα μίας πεταλούδας, μία μικρή σπίθα καλύτερα, για να ξεσπάσει μία τεράστια πυρκαγιά, η οποία θα κατάστρεφε τα πάντα στο πέρασμα της.
Τόσο η (ασύμμετρη) παγκοσμιοποίηση, όσο και η «δικτύωση» ολόκληρου του πλανήτη, έχουν δημιουργήσει ένα εξαιρετικά μεγάλο, περίπλοκο σύστημα, το οποίο έχει αυτονομηθεί πλήρως – ακολουθώντας τους δικούς του «χαοτικούς» κανόνες.
Οφείλουμε λοιπόν να είμαστε πια πολύ προσεκτικοί, όσον αφορά τις μεθόδους που χρησιμοποιούμε και τους κανόνες που τοποθετούμε - απαιτώντας από τους άλλους να τους τηρήσουν. Επίσης, το σημαντικότερο ίσως όλων, οφείλει να πάψει ο κάθε πολίτης και η κάθε χώρα, λιγότερο ή περισσότερο ισχυρή, να τοποθετεί τα δικά της συμφέροντα, πριν από τα συμφέροντα όλων των άλλων.
Ο λόγος που απαιτείται σήμερα μία τέτοια αλληλέγγυα συμπεριφορά δεν είναι σε καμία περίπτωση ηθικός αλλά, αποκλειστικά και μόνο, «ωφελιμιστικός» – επειδή τα πάντα είναι διασυνδεδεμένα και αλληλοεπιδρώντα μεταξύ τους, ενώ μία «πυρηνική έκρηξη» είναι δυνατόν να πυροδοτηθεί από κάπου που δεν το περιμένει κανείς – ακόμη και από μία μικρή χώρα του πλανήτη, όπως η Κύπρος ή η Μάλτα, την οποία θεωρούν ελάχιστοι «συστημικά επικίνδυνη» (πόσο μάλλον από μία μεγαλύτερη).
* Σημείωση: Κρίση ρευστότητας έχουμε σε ένα κράτος (όπως και σε μία επιχείρηση), όταν τα περιουσιακά του στοιχεία είναι μεν υψηλότερα από το συνολικό δανεισμό του, όταν ο Ισολογισμός του δηλαδή είναι θετικός, αλλά δεν διαχειρίζονται σωστά – οπότε δημιουργούν ζημίες (ελλείμματα) στον προϋπολογισμό του. Η Ελλάδα αντιμετώπιζε μία κρίση ρευστότητας, η οποία όμως επιλέχθηκε δυστυχώς να καταπολεμηθεί σαν μία κρίση φερεγγυότητας – με τα δυσμενή επακόλουθα που βιώνουμε σήμερα.
Αντίθετα, αναφερόμαστε σε μία κρίση φερεγγυότητας, όταν τα περιουσιακά στοιχεία ενός κράτους είναι λιγότερα, από τα συνολικά χρέη του – όταν δηλαδή ο ισολογισμός του είναι αρνητικός. Τέτοιου είδους κρίση αντιμετωπίζει σήμερα η Μ. Βρετανία (έχει σχεδόν μηδενική δημόσια περιουσία), η Πορτογαλία σε κάποιο βαθμό και πολλές άλλες χώρες.
Δυστυχώς για όλους μας, η Τρόικα έχει τοποθετήσει όλα τα κράτη σε ένα τσουβάλι, εφαρμόζοντας την ίδια αποτυχημένη συνταγή – κατ’ εντολή της Γερμανίας, αφού το μόνο που την ενδιαφέρει είναι η είσπραξη των απαιτήσεων της, καθώς επίσης η προστασία των καταθέσεων των πολιτών της. Συνολικά για την Ευρώπη, ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης της κρίσης είναι ο ελεγχόμενος πληθωρισμός (4-6%), παράλληλα με το μερικό πάγωμα των χρεών (άρθρο μας).
Αθήνα, 30. Μαρτίου 2013
viliardos@kbanalysis.com
Ο κ. Βασίλης Βιλιάρδος είναι οικονομολόγος, πτυχιούχος της ΑΣΟΕΕ Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου.
ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Επειδη Η Ανθρωπινη Ιστορια Δεν Εχει Ειπωθει Ποτε.....Ειπαμε κι εμεις να βαλουμε το χερακι μας!
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.