Πως η πολιτική ελίτ χρησιμοποίησε την κρίση χρέους για να πετύχει την ενοποίηση των εθνών σε ένα υπερκράτος

«Τα έθνη της Ευρώπης πρέπει να κατευθυνθούν προς το υπερκράτος χωρίς να καταλάβουν οι πολίτες τι συμβαίνει»

Το πιθανότερο φινάλε για την κρίση χρέους της Ευρώπης είναι γνωστό: αμοιβαιοποίηση του χρέους και μεγαλύτερη ενοποίηση. Ωστόσο το «μαύρο χιούμορ» της υπόθεσης προέρχεται από το πολιτικό θέατρο που κυριαρχεί στην εξέλιξή της.

 Αντιμέτωποι με ένα δυσεπίλυτο σύνολο προβλημάτων, οι Ευρωπαίοι πολιτικοί έχουν ενστερνιστεί τη λογοτεχνική παράδοση του μαγικού ρεαλισμού, όπου η φαντασία αποτελεί φυσικό κομμάτι της ρεαλιστικής αφήγησης. Οι πολιτικοί είναι πρόθυμοι να πουν στους ψηφοφόρους ότι δεν θα πληρώσουν για τυχόν απώλειες. Το Νοέμβριο του 2012, η Ελλάδα χρειαζόταν μεγαλύτερη ελάφρυνση χρέους. Ωστόσο, με το 60-70% του ελληνικού χρέους να κατέχεται πλέον από επίσημους συντελεστές, η αναγνώριση των ζημιών ήταν πολιτικά δύσκολη.

Αντ’ αυτού, για τη μείωση του χρέους, χρησιμοποιήθηκε η επαναγορά χρέους, η οποία απέδωσε τεράστια κέρδη στα hedge funds, χαμηλότερα κουπόνια και μεγαλύτερες διάρκειες. Η φαντασία του «μηδενικού τοκομεριδίου στο διηνεκές για το ελληνικό χρέος» επέτρεψε στην καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ να τιμήσει την υπόσχεσή της ότι οι Γερμανοί δεν θα υποστούν απώλειες από το σχέδιο διάσωσης.  

Το τελευταίο συμφωνημένο μέτρο «διάσωσης» είναι οι Οριστικές Νομισματικές Συναλλαγές (ΟΝΣ) της ΕΚΤ, σύμφωνα με το οποίο η ΕΚΤ είναι έτοιμη να αγοράσει απεριόριστο Ευρωπαϊκό δημόσιο χρέος.

Αντίθετα με τις προσδοκίες, η Ισπανία δεν έχει ζητήσει βοήθεια στο πλαίσιο των ΟΝΣ. Αν ζητούσε ενεργοποίηση, αυτό θα ήταν επιζήμιο για την κυβέρνησή της, που ήδη δεν είναι δημοφιλής. Η Γερμανία έχει αποθαρρύνει την Ισπανία από το να ζητήσει βοήθεια, τουλάχιστον πριν από τις εγχώριες εκλογές, που είναι προγραμματισμένες για τον Σεπτέμβριο-Οκτώβριο του 2013.  

Η γερμανική κυβέρνηση, αν και υποστηρίζει φανερά την ΕΚΤ και τις ΟΝΣ, δεν έχει αποθαρρύνει την καμπάνια του Jens Weidmann, επικεφαλής της Bundesbank και μέλους του διοικητικού συμβουλίου της ΕΚΤ, να υπονομεύσει τη νομιμότητα των πολιτικών του Ντράγκι. Ο Weidmann έχει χρησιμοποιήσει επανειλημμένα αναλογίες μεταξύ του Ντράγκι και του Μεφιστοφελή από τον Φάουστ του Γκαίτε, ειδικά από το κομμάτι όπου ο Μεφιστοφελής, μεταμφιεσμένος ως γελωτοποιός, πείθει τον αυτοκράτορα να εκδώσει μεγάλα ποσά τυπωμένων χαρτονομισμάτων για να λύσει τα οικονομικά προβλήματα του βασιλείου. Η νομισματοποίηση του χρέους παρομοιάζεται με τον πειρασμό του διαβόλου, που καταλήγει σε πληθωρισμό: η ιδέα της κόλασης για τον γερμανικό τραπεζίτη.  

Στη σύνοδο κορυφής των ηγετών της ευρωζώνης, στις 29 Ιουνίου του 2012, οι Ευρωπαίοι ηγέτες αναγνώρισαν την «επιτακτική ανάγκη να σπάσουν το φαύλο κύκλο μεταξύ τραπεζών και κρατών». Η πρόταση της συνόδου ήταν μία τραπεζική ένωση που θα έμπαινε σε ισχύ από τον Ιανουάριο του 2013 με μία ρυθμιστική αρχή και ένα ταμείο ανακεφαλαιοποίησης.  Η πρόταση κατέρρευσε γρήγορα. Η Γερμανία επέμεινε ότι η τραπεζική ένωση θα πρέπει να καλύπτει μόνο μεγάλες πανευρωπαϊκές τράπεζες, και όχι 6.000 ιδρύματα. Επέμεινε επίσης, ότι η ΕΚΤ δε μπορεί να είναι η ρυθμιστική αρχή, καθώς αυτό θα έθετε σε κίνδυνο το ρόλο της στη νομισματική πολιτική.  

Αργότερα, προέκυψε ένας συμβιβασμός. Χορηγήθηκε στην ΕΚΤ άμεση αρμοδιότητα για τις τράπεζες με περιουσιακά στοιχεία άνω των 30 δις, με άνω του ενός πέμπτου της εθνικής παραγωγής ενός κράτους, με ελάχιστο όριο τριών τραπεζών ανά χώρα. 

Η ΕΚΤ μπορεί να παρέμβει σε μικρότερες τράπεζες, σε περίπτωση προβλημάτων. Το μεγαλύτερο μέρος του τραπεζικού τομέα της Γερμανίας θα το εποπτεύουν γερμανικές αρχές. Η ΕΚΤ θα είναι υπεύθυνη για τις καθημερινές διαδικασίες λειτουργίας για όλες τις εποπτικές αρχές των τραπεζών της ευρωζώνης. Αυτό θα ξεκινήσει το 2014, αφότου διαπραγματευτούν οι λεπτομέρειες το 2013. Τα βασικά στοιχεία μίας τραπεζικής ένωσης είναι η ασφάλιση των καταθέσεων και το ταμείο ανακεφαλαιοποίησης. Η γερμανική αντιπολίτευση ανάγκασε τον πρόεδρο της ΕΚΤ να διαβεβαιώσει το Bundestag ότι δεν θα περιλαμβάνεται στη συμφωνία ένα σχέδιο ασφάλισης των καταθέσεων για ολόκληρη την ευρωζώνη. Έτσι, η ανακεφαλαιοποίηση παραμένει εξαρτημένη από τον ανεπαρκή Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ΕΜΣ). Ο Γερμανός υπουργός οικονομικών, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, απέρριψε τη χρήση κοινών πόρων όπως του ΕΜΣ για την ανακεφαλαιοποίηση προβληματικών τραπεζών, τουλάχιστον μέχρι το 2014.

Η Γερμανία επιμένει ότι η τραπεζική ένωση δε μπορεί να είναι υπεύθυνη για τον κίνδυνο κληρονομιάς, για προβλήματα που προέρχονται από πριν την οριστικοποίηση της τραπεζικής ένωσης. Τα κράτη θα εξακολουθούν να είναι υπεύθυνα για τις απώλειες των εθνικών τραπεζών. Ο Ιρλανδός οικονομολόγος Karl Whelan συνόψισε τη θέση αυτή στον τίτλο του ιστολογίου του: «Γερμανία προς Ισπανία και Ιρλανδία: Ψοφήστε.»

Η τραπεζική ένωση είναι ένας ανεπαρκής εποπτικός μηχανισμός για περίπου 2-3% των τραπεζών της ευρωζώνης, που επιτρέπει στις κυβερνήσεις να διατηρήσουν το γόητρό τους. Ο Wolfgang Muncha έγραψε στους Financial Times, «Η Bundesbank είπε ότι δεν πρέπει να υπάρξει τραπεζική ένωση εωσότου υπάρξει δημοσιονομική ένωση. Η Άνγκελα Μέρκελ είπε ότι δεν πρέπει να υπάρξει τραπεζική ένωση μέχρι να υπάρξει πολιτική ένωση.

Και ο Φρανσουά Ολλάντ είπε ότι δεν πρέπει να υπάρξει πολιτική ένωση προτού υπάρξει τραπεζική ένωση». Όταν μελετήσουν αυτή την κρίση οι ιστορικοί του μέλλοντος, μπορεί να προβληματιστούν σχετικά με τη σταδιακή μετατόπιση προς μία παρατεταμένη στασιμότητα, στην καλύτερη περίπτωση, ή προς την καταστροφική κατάρρευση, στη χειρότερη. Μία άποψη μπορεί να είναι ότι η κρίση ήταν το αποτέλεσμα του υπερβολικά επιφυλακτικού ινστρουμενταλισμού. Η τευτονική προσοχή παρεμπόδισε την αποφασιστική δράση. Μία σειρά από επιμέρους βήματα, τα οποία από μόνα τους φαίνονται λογικά, απέτυχε να αντιμετωπίσει τα προβλήματα, επιδεινώνοντας την κρίση.

Η εναλλακτική άποψη μπορεί να είναι ότι η πολιτική και γραφειοκρατική ελίτ της Ευρώπης «βούτηξε» απρόσεκτα μέσα στην κρίση και τη χρησιμοποίησε για να κατασκευάσει μεγαλύτερη πολιτική και οικονομική ενοποίηση. Ο Ζαν Μονέ, ένας από τους αρχιτέκτονες της ΕΕ, φέρεται να είπε: «Τα έθνη της Ευρώπης πρέπει να κατευθυνθούν προς το υπερκράτος χωρίς να καταλάβουν οι πολίτες τι συμβαίνει. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με διαδοχικά βήματα, το καθένα σχεδιασμένο ως έχον οικονομικό σκοπό, που όμως αναπόφευκτα θα οδηγήσουν στην πολιτική ένωση.» Οι απλοί Ευρωπαίοι, οι οποίοι θα πρέπει να επωμιστούν το κόστος της κρίσης, δεν πρόκειται να εντοπίσουν κανενός είδος χιούμορ στην ευρωπαϊκή κρίση χρέους.

ΠΗΓΗ
ΠΗΓΗ
ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ