«Τελειότερη των γλωσσών η ελληνική…»

Frederico Grudwig Sagredo

80 χρόνια από τη γέννηση του F.G. Sagredo

 (Από το περιοδικό «Δαυλός» – Τεύχος 235 Ιούλιος 2001)

 Συμπληρώθηκαν  φέτος 80 χρόνια από την γέννηση του Βάσκου φιλοσόφου και συγγραφέα Federico Grutwig Sagredo, ο οποίος διετέλεσε πρύτανις της Βασιλικής Ακαδημίας της Βασκικής Γλώσσας (Euskaltzaindia) και πρόεδρος της Ελληνικής Ακαδημίας της Βασκωνίας (Jakintza Baith). Για το έργο του διακεκριμένου επιστήμονα ο «Δαυλός» δημοσίευσε σχετικό κείμενο στο 211^οτεύχος του. Στο παρόν τεύχος, τιμώντας τη μνήμη του μαχητικού «Έλληνος από της παιδεύσεως» Federico, δημοσιεύουμε σε νεοελληνική μετάφραση αποσπάσματα από ένα ισπανοφόρο άρθρο του στη μεγάλης κυκλοφορίας βασκική εφημερίδα “Deia” (21-11-1997). Πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα ανοικτή επιστολή υποστήριξης προς την τότε υπουργό Παιδείας και Πολιτισμού του Βασιλείου της Ισπανίας κ. Esperanza Aguire, η οποία επιχείρησε να δώσει νέα πνοή στις ανθρωπιστικές σπουδές της πατρίδας της, δεχόμενη μια σειρά επιθέσεων από κύκλους αντιθέμενους σε παρόμοιες πρωτοβουλίες. Ο σκληρός αλλά δίκαιος λόγος του Federico ηχεί πάντοτε επίκαιρος και πάντοτε εγερτήτιος.

Αξιότιμη κυρία υπουργέ,

Το σχετικό με τις «Ανθρωπιστικές Σπουδές» διάταγμά σας σήκωσε τέτοια αναταραχή, σαν να δημιούργησε σε πολύ κόσμο την υποψία ότι στον σχεδιασμό του θα μπορούσε να κρύβει σκοτεινούς ή κακοπροαίρετους σκοπούς. Ενώ, λοιπόν, δεν γίνεται κατανοητή μια τέτοια αρνητική αντίδραση, εγώ πιστεύω ότι θα έπρεπε από μόνο του να ήταν κάτι το ευπρόσδεκτο.

Η επερχόμενη Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία θα κάνει πιό αναγκαία την επικοινωνία μεταξύ των διανοουμένων, μας αφήνει να εννοήσουμε ότι αίναι πιό αναγκαία και η ολοένα βαθύτερη μελέτη των καλουμένων ανθρωπιστικών σπουδών- δηλαδή των κλασικών σπουδών – και πάνω απ’ όλα η σε βάθος μελέτη του κλασικού ελληνικού πολιτισμού στην γλώσσα, στην οποία αυτός καταγράφηκε. Αυτό είναι προφανές για όλους εκτός από τους πνευματικώς τυφλούς: Ο πολιτισμός μας γεννήθηκε στην Ελλάδα και πάντοτε – σε όλο το βάθος και την ανάπτυξή του – υπήρξε ελληνικός και όχι εθνικός. Ο εθνικός πολιτισμός είναι δευτερογενής και έχει επίσης ελληνικές ρίζες. Γι’ αυτόν το λόγο δεν μας αρκεί να γνωρίζουμε τους πολιτισμικούς όρους σαν μια απλή «λεξική» ερμηνεία, που γρήγορα λησμονούμε και συγχέουμε. Ήδη οι Ρωμαίοι έλεγαν ότι η Ελλάς είχε εφεύρει τα πάντα. Αυτό λοιπόν δεν άλλαξε από τότε.

Πριν από περίπου δέκα έτη εισήλθαμε στην εποχή της κυβερνητικής και της πληροφορικής, που αντιπροσωπεύει τη μεγαλύτερη επανάσταση που γνώρισε η ανθρωπότητα μετά από την εφεύρεση της γεωργίας κατά τη Νεολιθική Εποχή. Όμως οι σύγχρονοι καθημερινοί άνθρωποι – μέχρι και οι καθηγητές των πανεπιστημίων, που προφανώς ανήκουν στην τάξη των μετριοτήτων – είναι σχεδόν στο σύνολό τους ανίκανοι να διακρίνουν αυτή την αλλαγή και βλέπουν μόνον τις εμφανέστερες επιπτώσεις της, όπως το ότι οι εργάτες  μένουν δίχως απασχόληση.

Με τούτη την κατάσταση δεν έχει σχέση η Δημοκρατία την οποία – αν και είναι λέξη ελληνική – δεν γνωτίζουν ούτε να την χρησιμοποιούν οι σύγχρονοι κοινωνοί της ελληνικής παιδείας, δηλαδή όσοι δεν είναι «Έλληνες της παιδεύσεως». «Δήμος» στην ελληνική γλώσσα δεν σημαίνει «λαός», ένα σύνολο ανθρώπων. «Δήμος» είναι ένας συνοικισμός ή μια κοινότητα τέτοια, όπως την προσδιορίζει ο Κλεισθένης, που χώρισε την Αττική σε εκατό δήμους, στους οποίους εγγράφονταν οι Αθηναίοι πολίτες. Ασφαλώς λοιπόν δεν ήταν μια άμορφη μάζα, όπως συνηθίζεται σήμερα. Αυτό το σύστημα διακυβέρνησης, το οποίο ακριβώς σήμερα ονομάζεται «δημοκρατία», ήταν για τους Έλληνες – όπως αναφέρει ο Αριστοτέλης – ένα σύστημα κακής διακυβέρνησης, το οποίο δεν ονομάζεται «δημοκρατία» αλλά «οχλοκρατία», δηλαδή «κυβέρνηση του όχλου», «κυβέρνηση του ανθρώπου κατά την κτηνώδη φύση του», χωρίς λογική. Συμφέρει, λοιπόν, να γνωρίζουμε τί σημαίνουν οι λέξεις.

Με δυο λόγια: η μελέτη των ανθρωπιστικών σπουδών στη σύγχρονη εποχή της κυβερνητικής και πληροφορικής είναι πολύ περισσότερο απαραίτητη από άλλοτε, για να σκεφτεί ο άνθρωπος και να γίνει κύριος των μηχανών, για να μη μεταμορφωθεί σε δούλο των μηχανικών ανθρωποειδών.

Παρά ταύτα, κυρία υπουργέ Παιδείας και Πολιτισμού, αν και ο Ηρόδοτος και ο Θουκυδίδης υπήρξαν οι Πατέρες της Ιστορίας και η μελέτη τους ανήκει απαραιτήτως στον χώρο της ανθρωπιστικής παιδείας (όπως επίσης κάθε είδος μελέτης του Ελληνικού Πολιτισμού), δεν ανήκει στον ίδιο χώρο μία – λίγο ή πολύ – απατηλή και παραπλανητική ανάπτυξη κάποιας εθνικώς παραμορφωμένης ιστοριογραφίας. Η ιστορία της Ισπανίας, όπως και η ιστορία κάθε σύγχρονου ευρωπαϊκού λαού, αποτελεί έναν πίνακα που ζωγράφισαν – για κάθε λαό ξεχωριστά – μια σειρά από προσωπικότητες, οι οποίες έγραψαν – με στοιχεία λίγο ή πολύ «επιδιορθωμένα» – ο,τιδήποτε τους άρεσε να γράψουν, ένα ολόκληρο ιστορικό πλαίσιο, από το οποίο παραλείφθηκαν αλλοιωμένα όλα όσα συνέφεραν στο σχέδιο των συγγραφέων. Αφαιρουμένων των πραγματικών γεγονότων που δεν μας άρεσαν, η ισπανική ιστορία έγινε «συρραφή ψεμάτων» εξαιτίας αυτής της εσφαλμένης ερμηνείας των γεγονότων, επομένως και στη μελέτη των ανθρωπιστικών σπουδών, αλλά όχι στην κατά τρόπο ενιαία παραποιημένη μελέτη μιας ιστορίας, η οποία, αναλόγως με το αν ο ιστορικός είναι Βάσκος, Καταλανός, Βαλενσιανός η Καστιλιανός.

Συμφέρει λοιπόν να σπουδάζουμε καλώς και σε βάθος την κλασική ελληνική γλώσσα – αλλά επαρκώς και τη λατινική – αντί για την αγγλική, επειδή η υπεροχή των κλασικών γλωσσών είναι τεράστια. Η αγγλική προσφέρει δυνατότητες επεξήγησης συμβάντων και είναι μια καλή βάση λειτουργίας για τα μηχανικά ανθρωποιειδή, αλλά όχι για τα ευφυή ανθρώπινα όντα. Τους ηλίθιους ανθρώπους εξυπηρετούν καλώς οι απλές και πρωτόγονες, γλώσσες, όπως – για παράδειγμα – η αγγλική. Μια ανώτερη όμως ευφυϊα χρειάζεται να έχει στη διάθεσή της μια πολυφασική γλώσσα με ιδιαίτερες δομές, που να παρέχουν ένα ευρύ και πλούσιο πεδίο σκέψης, που να δημιουργούν διανοητικούς ορίζοντες, όπως ακριβώς η περίπτωση της κλασικής ελληνικής, που είναι η τελειότερη γλώσσα απ’ όσες μέχρι σήμετα δημιούργησε η ανθρωπότητα. Αυτή η γλώσσα είναι η πλέον απαραίτητη, για να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος που μπορεί να μας φέρει η χρησιμοποήση των μηχανικών ανθρωποειδών στην εποχή της κυβερνητικής και της πληροφοριακής.

Έτσι λοιπόν, κυρία υπουργέ Παιδείας και Πολιτισμού, αν επιτύχετε να επιβάλετε αυτό που επιθυμείτε σχετικά με τη μελέτη και διδασκαλία των ανθρωπιστικών σπουδών – υποθέτω προφανώς των ελληνικών σπουδών – ακόμη  και στους συναδέλφους σας υπουργούς, πολλοί από τους οποίους είναι μέτριοι άνθρωποι, η Ιστορία θα σας παραχωρήσει μια θέση τιμής μεραξύ των ευεργετών της ανθρωπότητας, αφού θα έχετε συμβάλει ευρέως στην παραγωγή – τόσο από την πατρίδα σας, την Ισπανία, όσο και από άλλες χώρες – μεγάλου πληθυσμού ανθρώπων ανωτέρων από τα μηχανικά ανθρωποιειδή.

(Για την μετάφραση: Αθανάσιος Τσακνάκης, εταίρος της Ελληνικής Ακαδημίας της Βασκωνίας)

ΠΗΓΗ

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ