Οι πληροφορίες που μεταδίδουμε ή λαμβάνουμε μέσω της εξωτερικής εμφάνισης είναι πολλές. Αφορούν τη μη-λεκτική επικοινωνία, δηλαδή τις πληροφορίες που μεταδίδονται χωρίς τις λέξεις, αλλά μέσω των κινήσεων, της στάσης του σώματος, της χροιάς της φωνής και άλλα. Η γνωστή φράση «μια εικόνα ισούται με χίλιες λέξεις», περιγράφει άριστα την πληθώρα των πληροφοριών που μπορούμε να έχουμε για τον άνθρωπο που είναι απέναντί μας, μέσα από την παρατήρηση της εξωτερικής του εμφάνισης. Γενικά, τα εξωτερικά χαρακτηριστικά, που μπορεί να θεωρούνται ελκυστικά, αποκρουστικά ή απειλητικά επηρεάζουν κάθε έναν από εμάς ξεχωριστά αλλά και ευρύτερα το κοινωνικό σύνολο, στην απόφαση να αποδεχτούμε ή να απορρίψουμε κάποιο άτομο.
Σήμερα πλέον διαθέτουμε πάρα πολλούς τρόπους για να αλλάξουμε την εξωτερική μας εμφάνιση, αλλάζοντας το στυλ του ντυσίματος, το χτένισμά μας, ή και μέσω των αισθητικών επεμβάσεων. Τα τατουάζ (στα ελληνικά, δερματοστιξία) και το body piercing (το τρύπημα σημείων του σώματος ή/και του προσώπου για την τοποθέτηση σκουλαρικιών) αποτελούν μια όλο και συχνότερη επιλογή των ατόμων σήμερα για την αλλαγή της εξωτερικής εμφάνισης. Έχει βρεθεί πως στη Δύση, πάνω από 80 εκατομμύρια άτομα διακοσμούν το σώμα τους με τατουάζ, εκ των οποίων περίπου το 50% είναι γυναίκες. Σε αντίθεση με τα τατουάζ, που αφαιρούνται πιο δύσκολα, το body piercing δε θεωρείται μια μόνιμη επέμβαση στο σώμα, καθώς οι τρύπες μπορούν να κλείσουν αρκετά εύκολα, όταν το άτομο δεν τοποθετήσει σε αυτές κοσμήματα για ένα διάστημα.
Η θέαση ενός τατουάζ δεν αποτελεί πια ούτε ασυνήθιστο ούτε απορριπτέο στοιχείο, καθώς δεν παραπέμπει αποκλειστικά σε μια περιθωριοποιημένη ομάδα ατόμων. Το ίδιο ισχύει και για το body piercing, μόνο που αυτή είναι μια πρακτική με την οποία στην Ελλάδα δεν έχουμε εξοικειωθεί ακόμη στον ίδιο βαθμό, όπως με τα τατουάζ. Για παράδειγμα, αν και υπάρχουν κάποια σημεία στο σώμα που βλέπουμε αρκετά συχνά διακοσμημένα με σκουλαρίκια (όπως είναι ο αφαλός)- και έτσι δε μας ξενίζουν- υπάρχουν κάποια άλλα που δε βλέπουμε τόσο συχνά (όπως είναι η γλώσσα) και που, για το λόγο αυτό, μας ξενίζουν περισσότερο.
Άραγε τα τατουάζ και το body piercing συνιστούν φαινόμενο της σύγχρονης κοινωνίας; Αυτό το συμπέρασμα θα ήταν λανθασμένο καθώς, τόσο τα τατουάζ όσο και το body piercing, εντοπίζονται σαν πρακτικές σε αρχαίους πολιτισμούς και φυλετικές κοινωνίες σε όλον τον κόσμο. Στις φυλετικές κοινωνίες, το body piercing, εκτός από διακοσμητικό στοιχείο, αποτελεί και μέρος διαφόρων τελετουργιών και ιεροτελεστιών. Αυτό που αποτελεί, ίσως, σημάδι της εποχής είναι η συχνότητα με την οποία πλέον συναντούμε αυτές τις πρακτικές, καθώς και η υιοθέτησή τους από ετερόκλητες μεταξύ τους ηλικιακές και κοινωνικές ομάδες.
Μια τέτοια ομάδα πληθυσμού είναι οι έφηβοι. Οι παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν περισσότερο ένα/μία έφηβο/η στην απόφασή του/της να κάνει τατουάζ ή body piercing, είναι η επίδραση που δέχεται από το φιλικό του/της περιβάλλον, καθώς και η ύπαρξη μέσα στην οικογένεια ενός ή περισσότερων άλλων μελών που έχουν κάνει κάτι αντίστοιχο. Φυσικά σημαντική επίδραση, ιδιαίτερα σε αυτή την ηλικιακή ομάδα, παίζει και η συχνότητα με την οποία πλέον βλέπουμε τατουάζ ή/και body piercing σε διάσημα πρόσωπα.
Πριν ανησυχήσουμε, ως περίγυρος του ατόμου, μήπως το τατουάζ που έκανε ο φίλος μας ή το παιδί μας (ιδίως όσον αφορά τους γονείς ανήλικων παιδιών) αποτελεί μια ανησυχητική συμπεριφορά, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη κάποιους παράγοντες. Αυτοί είναι: η ηλικία του ατόμου, η εικόνα που αναπαριστά το τατουάζ και ο τρόπος που έγινε. Το έκανε σε κάποιον έμπειρο επαγγελματία; Το έκανε κρυφά ή μετά από συζήτηση με τους δικούς του; Παρόμοια καλούμαστε να σκεφτούμε και στην περίπτωση του body piercing. Σε ποιο σημείο του σώματος έγινε; Προϋποθέτει την πρόκληση έντονου πόνου ή όχι; Το άτομο προνόησε για την ασφάλειά του, επιλέγοντας κάποιον αξιόπιστο επαγγελματία, ή «έπαιξε» με τα όρια κάνοντάς το μόνο του ή υπό συνθήκες αμφιλεγόμενης ασφάλειας;
Τόσο τα τατουάζ όσο και το body piercing έχουν αποτελέσει συχνά αντικείμενο μελέτης επιστημόνων διαφόρων ειδικοτήτων. Τα δεδομένα των μελετών που έχουν γίνει σε διαφορετικές ομάδες πληθυσμού με ένα ή περισσότερα τατουάζ και body piercing (πχ σε εφήβους, σε νεαρές γυναίκες, σε φυλακισμένους, σε στρατιωτικούς), έχουν αναδείξει ενδιαφέροντα στοιχεία. Ένα σημείο που επισημαίνεται είναι ότι, οι πρακτικές αυτές συχνά συνδέονται με συμπεριφορές ριψοκίνδυνες για την υγεία, όπως είναι το κάπνισμα. Επίσης, οι μελετητές διευκρινίζουν πως συνηθέστερα ο πόνος που συνοδεύει το τατουάζ και το body piercing είναι αναγκαίο επακόλουθο της όλης διαδικασίας και όχι ο πρωταρχικός στόχος του ατόμου που το κάνει. Μια άλλη πλευρά του ζητήματος είναι πως, μετά από μια τέτοια παρέμβαση, απαιτείται από το άτομο να φροντίζει πιο πολύ την αντίστοιχη περιοχή του σώματός του για ένα διάστημα λίγων εβδομάδων ή μηνών, στοιχείο που αναδεικνύει και τη θεραπευτική πλευρά των πρακτικών αυτών με την έννοια της αυτοφροντίδας.
Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι, κάποιες φορές, το μέρος του σώματος που επιλέγεται να διακοσμηθεί με ένα τατουάζ ή με σκουλαρίκι αναδεικνύει μια πιο πολύπλοκη κατάσταση. Συγκεκριμένα, σε σχετική έρευνα έχει βρεθεί πως ένα ποσοστό γυναικών που είχαν διακοσμήσει με σκουλαρίκια τα γεννητικά τους όργανα, είχαν βιώσει εμπειρίες σεξουαλικής εκμετάλλευσης. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η τοποθέτηση σκουλαρικιού στην αντίστοιχη περιοχή αποτέλεσε έναν τρόπο συμβολικού αποκλεισμού της από το υπόλοιπο σώμα.
Η αφαίρεση ενός τατουάζ έχει σχετιστεί με μια ταυτόχρονη αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο το άτομο αντιλαμβάνεται και ορίζει τον εαυτό του (δηλαδή σε σχέση με την ταυτότητά του), καθώς και με μια τάση του να αποσυνδεθεί από το παρελθόν. Είναι ενδιαφέρον να αναφερθεί πως, ακόμη και στις μέρες μας, περισσότερες γυναίκες από ότι άνδρες τείνουν να επιλέγουν την αφαίρεση ενός τατουάζ μετά από κάποια χρόνια, γεγονός που αποδίδεται στη χαμηλότερη κοινωνική αποδοχή τους σε σχέση με τους άνδρες με τατουάζ. Μερικοί ακόμη παράγοντες που φαίνεται να τις επηρεάζουν περισσότερο σε αυτή την απόφαση είναι ο κοινωνικός στιγματισμός, τα αρνητικά σχόλια και τα προβλήματα ένδυσης. Ένας τρόπος που υιοθετείται για την επίλυση του ζητήματος του απορριπτικού βλέμματος των άλλων, είναι τα τατουάζ σε μέρη του σώματος που δεν είναι άμεσα εμφανή στους υπόλοιπους.
Όπως και να έχει, τα τατουάζ και το body piercing μπορεί να αποτελούν έναν τρόπο έκφρασης, μέσα εκτόνωσης της έντασης, αλλά και ένα σήμα. Μπορεί να σημαίνουν «δες με» ή να υπονοούν την επιθυμία μιας πιο κλειστής οριοθέτησης του εαυτού μεταφέροντας το μήνυμα «μείνε μακριά μου». Όπως έχει συμβεί και με πολλά άλλα φαινόμενα, ενώ τα τατουάζ και το body piercing κάποτε αποτελούσαν καινοτομία και υποδήλωναν μια ιδιαίτερη στάση απέναντι στα πράγματα ή και μια αντικοινωνική συμπεριφορά, πλέον έχουν γίνει και στοιχείο της μόδας. Με αφορμή αυτή την αλλαγή, ας αναρωτηθούμε πόσο ρευστά και πολυδιάστατα είναι ορισμένα στοιχεία που χρησιμοποιούμε ως κριτήρια προκειμένου να αποδεχτούμε ή να απορρίψουμε τους άλλους, κυρίως τα κριτήρια της εξωτερικής εμφάνισης.
Βιβλιογραφικές πηγές:
Armstrong, M. L., Roberts, A. E., Koch, J. R., Saunders, J. C., Owen, D. C., Anderson, R. R. (2008). Motivation for contemporary tattoo removal. Arch Dermatol., 144 (7): 879-884.
Tiggemann, M., Golder, F. (2006). Tattooing: An expression of uniqueness in the appearance domain. Body image, 3 (4): 309-315.
Roberts, A. E., Koch, J. R., Armstrong, M. L., Owen, D. C. (2006). Correlates of tattoos and reference groups. Psychological Reports, 99: 933-934.
Sanders, C. R., Vail, D. A. (2008). Customizing the body: The art and culture of tattooing. Philadelphia: Temple University Press.
Stephens, M. B. (2003). Behavioral risks associated with tattooing. Family Medicine, 35 (1): 52-54.
H Αθηνά Πάσχου είναι ψυχολόγος και το άρθρο έχει δημοσιευθεί στο https://www.psychografimata.com/
Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Επειδη Η Ανθρωπινη Ιστορια Δεν Εχει Ειπωθει Ποτε.....Ειπαμε κι εμεις να βαλουμε το χερακι μας!
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.