Πώς μπορούμε να αναπτύξουμε νέους νευρώνες στον εγκέφαλο | TED

Μπορούμε ως ενήλικες να αναπτύξουμε νέα νευρικά κύτταρα; Υπάρχει ακόμη σύγχυση γύρω από αυτή την ερώτηση, καθώς είναι ένα σχετικά νέο πεδίο μελέτης. Για παράδειγμα, μιλούσα με έναν συνάδερφο, τον Ρόμπερτ, που είναι ογκολόγος, και μου έλεγε, «Σαντρίν, κάτι μας προβληματίζει. Κάποιοι ασθενείς μου, που τους είπαμε ότι θεραπεύτηκε ο καρκίνος τους, ακόμη εμφανίζουν συμπτώματα κατάθλιψης». Και του απάντησα, «Από την πλευρά μου φαίνεται λογικό. Το φάρμακο που αναστέλλει τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων αναστέλλει επίσης τη γέννηση νέων νευρώνων στον εγκέφαλό τους». Ο Ρόμπερτ με κοίταξε σαν να ήμουν τρελή και είπε, «Μα, Σαντρίν, είναι ενήλικες ασθενείς - στους ενήλικες δεν γεννιούνται νέα νευρικά κύτταρα». Έμεινε άναυδος όταν του είπα, «Στην πραγματικότητα γεννιούνται». Είναι ένα φαινόμενο που αποκαλούμε νευρογένεση. 

Ο Ρόμπερτ βέβαια δεν είναι νευροεπιστήμονας, και όταν ήταν στην Ιατρική δεν διδάχθηκε όσα γνωρίζουμε τώρα - ότι το μυαλό του ενήλικα μπορεί να αναπτύξει νέα νευρικά κύτταρα. Έτσι ο Ρόμπερτ, καθώς είναι καλός γιατρός, θέλησε να έρθει στο εργαστήριό μου για να κατανοήσει το θέμα λίγο καλύτερα. Και τον ξενάγησα σε ένα από τα πιο συναρπαστικά μέρη του εγκεφάλου, όσον αφορά τη νευρογένεση - και αυτός είναι ο ιππόκαμπος. Είναι αυτή λοιπόν η γκρίζα δομή στο κέντρο του εγκεφάλου. Και γνωρίζουμε εδώ και πολύ καιρό πως είναι απαραίτητη για τη μάθηση, τη μνήμη, τη διάθεση και το συναίσθημα. Παρόλα αυτά, πιο πρόσφατα μάθαμε ότι είναι μια από τις μοναδικές δομές του εγκεφάλου στον ενήλικα όπου μπορούν να γεννηθούν νέοι νευρώνες. Και αν κάνουμε μια τομή στον ιππόκαμπο και εστιάσουμε, αυτό που βλέπετε με μπλε είναι ένας νεοφυής νευρώνας στον εγκέφαλο ενός ενήλικα ποντικού. Άρα, όσον αφορά τον ανθρώπινο εγκέφαλο - ο συνάδελφος Γιόνας Φρίσεν στο πανεπιστήμιο Καρολίνσκα έχει υπολογίσει ότι παράγουμε 700 νέους νευρώνες κάθε μέρα μέσα στον ιππόκαμπο. Μπορεί να μην φαίνονται πολλοί, σε σχέση με τα δισεκατομμύρια των νευρώνων που έχουμε. Αλλά μέχρι να φτάσουμε στην ηλικία των 50, θα έχουμε αλλάξει όλοι τους νευρώνες με τους οποίους γεννηθήκαμε με νευρώνες γεννημένους στην ενήλικη ζωή μας. 

Γιατί είναι σημαντικοί αυτοί οι νευρώνες και ποιες είναι οι λειτουργίες τους;

Κατ' αρχάς ξέρουμε ότι είναι σημαντικοί για τη μάθηση και τη μνήμη. Και στο εργαστήριο αποδείξαμε ότι αν μπλοκάρουμε την ικανότητα του ανθρώπινου εγκεφάλου να παράγει νέους νευρώνες στον ιππόκαμπο, τότε μπλοκάρουμε ορισμένες ικανότητες της μνήμης. Και πρόσφατα μάθαμε ότι αυτό ισχύει ειδικά για την αναγνώριση του χώρου - όπως ας πούμε όταν βρίσκεις τον δρόμο σου μέσα στην πόλη. Ακόμη μαθαίνουμε πολλά, και οι νευρώνες δεν είναι σημαντικοί μόνο για την ικανότητα της μνήμης, αλλά και για την ποιότητα της μνήμης. Και θα ήταν χρήσιμοι για να προσθέσουν χρόνο στη μνήμη μας και θα βοηθήσουν να διαφοροποιήσουμε παρόμοιες μνήμες όπως: πώς βρίσκεις το ποδήλατό σου που παρκάρεις στον σταθμό κάθε μέρα στο ίδιο μέρος, αλλά σε μια λίγο διαφορετική θέση; 

Πιο ενδιαφέρουσα φάνηκε στον συνάδελφο Ρόμπερτ η έρευνα που κάνουμε περί νευρογένεσης και κατάθλιψης. Σε μοντέλο για την κατάθλιψη που εφαρμόστηκε σε ζώα, είδαμε ότι έχουμε χαμηλότερα επίπεδα νευρογένεσης. Και αν χορηγήσουμε αντικαταθλιπτικά, τότε αυξάνουμε την παραγωγή νέων νευρώνων, μειώνουμε τα συμπτώματα της κατάθλιψης, κι έτσι διαπιστώνουμε ξεκάθαρη σχέση μεταξύ νευρογένεσης και κατάθλιψης. Επιπλέον όμως, αν απλά μπλοκάρεις τη νευρογένεση, τότε μπλοκάρεις και την αποδοτικότητα του αντικαταθλιπτικού. Έως τότε ο Ρόμπερτ είχε καταλάβει ότι πιθανότατα οι ασθενείς του υπέφεραν από κατάθλιψη ακόμη και αφού θεραπεύτηκαν από τον καρκίνο, επειδή το φάρμακο είχε αναστείλει τη δημιουργία νέων νευρώνων. Θα χρειαστεί χρόνος για τη δημιουργία νέων νευρώνων που επιβλέπουν φυσικές λειτουργίες.

Έτσι, ως κλάδος πιστεύουμε ότι έχουμε αρκετές ενδείξεις για να πούμε ότι η νευρογένεση θα πρέπει να είναι ο βασικός μας στόχος εάν θέλουμε να βελτιώσουμε το σχηματισμό μνήμης ή τη διάθεση, ή ακόμη να προλάβουμε την μείωση που σχετίζεται με τη γήρανση ή με το στρες.

Έτσι η επόμενη ερώτηση είναι: Μπορούμε να ελέγξουμε τη νευρογένεση; Η απάντηση είναι, ναι. Και τώρα θα κάνουμε ένα μικρό κουίζ. Θα σας δώσω μια ομάδα συμπεριφορών και δραστηριοτήτων, και θα μου πείτε αν πιστεύετε ότι θα αυξήσουν τη νευρογένεση ή αν θα τη μειώσουν. Είμαστε έτοιμοι; Εντάξει, πάμε.

Τι λέτε για τη μάθηση; Αυξάνει; Ναι. Η μάθηση θα αυξήσει την παραγωγή νέων νευρώνων.

Τι λέτε για το στρες? Ναι, το στρες θα μειώσει την παραγωγή νευρώνων στον ιππόκαμπο.

Και η στέρηση ύπνου; Πράγματι θα μειώσει τη νευρογένεση.

Το σεξ; Ναι, έχετε δίκιο, θα αυξήσει την παραγωγή νευρώνων. Ωστόσο, εδώ είναι θέμα ισορροπίας. Δεν θέλουμε να καταλήξουμε σε κατάσταση -όπου το πολύ σεξ θα οδηγήσει σε στέρηση ύπνου.

Τι πιστεύετε για τη γήρανση. Το επίπεδο νευρογένεσης μειώνεται καθώς γερνάμε, αλλά ακόμη υφίσταται.

Τέλος, τι λέτε για το τρέξιμο; Θα σας αφήσω να το κρίνετε μόνοι σας.

Είναι μία από τις πρώτες μελέτες που έκανε ένας από τους μέντορές μου, ο Ράστι Γκέιτζ στο Ινστιτούτο Σάλκ, που δείχνει ότι το περιβάλλον μπορεί να έχει επίδραση στην παραγωγή νέων νευρώνων. Κι εδώ βλέπετε μια τομή του ιππόκαμπου σε ένα ποντίκι που δεν είχε κυλιόμενο τροχό στο κλουβί του. και οι μικρές μαύρες κουκκίδες που βλέπετε είναι νεοφυείς νευρώνες. Τώρα βλέπετε τομή του ιππόκαμπου σε ποντίκι που είχε κυλιόμενο τροχό στο κλουβί του. Έτσι βλέπετε την τεράστια αύξηση στους νέους μελλοντικούς νευρώνες.

Έτσι η δραστηριότητα επηρεάζει τη νευρογένεση αλλά όχι μόνο. Ό,τι τρώτε έχει αντίκτυπο στην παραγωγή νέων νευρώνων στον ιππόκαμπο. Εδώ έχουμε δείγμα διατροφής με θρεπτικά συστατικά που φάνηκαν να έχουν αύξηση της απόδοσης. Θα σας τονίσω μόνο μερικά: Περιορισμός των θερμίδων κατά 20-30% θα αυξήσει τη νευρογένεση. Τα κανονικά διαστήματα μεταξύ των γευμάτων θα αυξήσουν τη νευρογένεση. Η πρόσληψη φλαβονοειδών, που περιέχονται στη μαύρη σοκολάτα ή στα βατόμουρα, θα αυξήσει τη νευρογένεση. Τα Ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, που βρίσκουμε σε λιπαρά ψάρια, όπως ο σολομός, θα αυξήσουν την παραγωγή αυτών των νευρώνων. Αντίθετα, διατροφή πλούσια σε κεκορεσμένα λιπαρά θα έχει αρνητική επίδραση στη νευρογένεση. Η αιθανόλη -η πρόσληψη αλκοόλ- θα μειώσει τη νευρογένεση. Ωστόσο, δε χάνονται όλα· Η ρεζερβατρόλη, που βρίσκεται στο κόκκινο κρασί, έδειξε ότι προάγει την επιβίωση των νέων νευρώνων. Έτσι την επόμενη φορά που θα πάτε σε πάρτι μάλλον πρέπει να προτιμήσετε αυτό το «ουδέτερο για τη νευρογένεση» ποτό.

Να σας δείξω και ένα τελευταίο - ένα ιδιόμορφο. Οι Γιαπωνέζοι εντυπωσιάζονται από την υφή των τροφών και απέδειξαν ότι όντως οι μαλακές τροφές μειώνουν τη νευρογένεση σε αντίθεση με τις τροφές που απαιτούν μάσηση, ή οι τραγανές τροφές.

Όλα λοιπόν αυτά τα δεδομένα, που ερευνούμε σε κυτταρικό επίπεδο, προήλθαν από τη χρήση ζωικών μοντέλων. Αυτή η διατροφή όμως εφαρμόστηκε και σε ανθρώπους που συμμετείχαν, και είδαμε ότι η τροφή έχει στη μνήμη και τη διάθεση ανάλογη επίδραση όπως και στη νευρογένεση, δηλαδή: μείωση θερμίδων θα βελτιώσει την ικανότητα μνήμης, ενώ διατροφή με υψηλά λιπαρά χειροτερεύει τα συμπτώματα της κατάθλιψης αντίθετα με τα Ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, που αυξάνουν τη νευρογένεση, και επίσης βοηθούν να μειώσουμε τα συμπτώματα της κατάθλιψης. Έτσι πιστεύουμε ότι η επίδραση της διατροφής στην πνευματική υγεία, στη μνήμη και τη διάθεση ουσιαστικά παρεμβαίνει στην παραγωγή νέων νευρώνων στον ιππόκαμπο. Και δεν είναι μόνον ό,τι τρώτε αλλά επίσης η υφή του φαγητού, πότε το τρώτε και πόσο από αυτό τρώτε.

Από την πλευρά μας, οι νευροεπιστήμονες που ερευνούμε τη νευρογένεση, πρέπει να κατανοήσουμε καλύτερα τη λειτουργία αυτών των νευρώνων, και πώς μπορούμε να ελέγξουμε την επιβίωση και την παραγωγή τους. και να βρούμε τρόπο να προστατεύσουμε τη νευρογένεση στους ασθενείς του Ρόμπερτ. Από τη δική σας πλευρά - αφήνω εσάς να φροντίσετε για τη δική σας νευρογένεση.

Dr Sandrine Thuret , PhD | TED Talks

braining

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ