Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ: Ο Παγκόσμιος Χάρτης του Καντίνο

Παρασκευή 16 Ιουνίου 2017

Ο Παγκόσμιος Χάρτης του Καντίνο

Οι γεωγραφικές ανακαλύψεις των Πορτογάλων από τις αρχές του 15ου αιώνα, άρχισαν να αλλάζουν σημαντικά τους πολιτικούς και οικονομικούς συσχετισμούς στην Ευρώπη, μετατοπίζοντας το εμπορικό κέντρο της ηπείρου στη Λισσαβόνα, ιδιαίτερα μετά την ανακάλυψη του θαλάσσιου δρόμου προς την Ινδία ο 1498. Όπως ήταν αναμενόμενο, η Πορτογαλική πρωτεύουσα είχε γίνει πια η πόλη των μεγάλων ευκαιριών, προσελκύοντας από εμπόρους, επιστήμονες και κάθε είδους επαγγελματίες μέχρι και αντιπροσωπίες από όλες τις χώρες της Ευρώπης. Ανάμεσα σε όλους αυτούς, κυκλοφορούσαν και πολλοί κατάσκοποι αναζητώντας εμπιστευτικές πληροφορίες από τις ανακαλύψεις των Πορτογάλων θαλασσοπόρων. Ένας από αυτούς, ήταν και ο Αλμπέρτο Καντίνο.

Ο Καντίνο, είχε φτάσει στην Λισσαβόνα, ως πρέσβης του Δουκάτου της Φεράρα στις αρχές του 16ου αιώνα. Εκεί, βρήκε έναν χαρτογράφο από τον οποίο απέσπασε το αντίγραφο ενός παγκόσμιου χάρτη με όλες τις πρόσφατες πορτογαλικές ανακαλύψεις, έναντι ενός μεγάλου χρηματικού ποσού. Ο χάρτης αυτός, χρονολογείται το 1502 και σήμερα είναι γνωστός ως ο παγκόσμιος χάρτης του Καντίνο καθώς το όνομα του πραγματικού δημιουργού, είναι άγνωστο.

Ο χάρτης αυτός, απεικονίζει το τι γνώριζαν εκείνη την εποχή, οι Πορτογάλοι για τον Κόσμο, λίγο μετά την επιστροφή του Πέντρο Άλβαρεζ Καμπράλ ο οποίος είχε πραγματοποιήσει μόλις το δεύτερο ταξίδι της Ιστορίας από την Ευρώπη προς την Ινδία. Ας δούμε μερικές αξιοσημείωτες λεπτομέρειες του χάρτη.

Η Αφρική, είναι η ήπειρος που σε αυτόν τον χάρτη, το σύνολο της ακτογραμμής της, έχει σχεδιαστεί με μεγαλύτερη ακρίβεια σε σχέση με τις υπόλοιπες ηπείρους (ακόμη και της Ευρώπης) παρόλο που οι Πορτογάλοι την είχαν περιπλεύσει μόλις δύο φορές (τέσσερις αν λάβουμε υπόψιν και τα ταξίδια της επιστροφής). Βέβαια, οι βόρειες ακτές της ήταν γνωστές από την αρχαιότητα. Όπως μπορούμε να παρατηρήσουμε, οι πληροφορίες που είναι καταγεγραμμένες στις δυτικές ακτές είναι κατά πολύ περισσότερες από ό,τι στις ανατολικές καθώς τα πορτογαλικά πλοία είχαν έντονη δραστηριότητα στις δυτικές ακτές έχοντας ήδη φτάσει μέχρι το νότιο άκρο της ηπείρου, δεκαπέντε χρόνια πριν την κατασκευή του χάρτη εν αντιθέσει με τις ανατολικές ακτές στις οποίες είχαν φτάσει μόλις πέντε χρόνια πριν.

Εκείνο που σίγουρα θα εντυπωσίασε εκείνους που παρέλαβαν τον χάρτη στην Ιταλία, είναι η ανακάλυψη της Βραζιλίας η οποία συνέβη μόλις δύο χρόνια πριν. Η ανακάλυψη της ύπαρξης ενός τόσο μεγάλου κομματιού γης στον άγνωστο μέχρι πρότινος ωκεανό, ήταν μια μεγάλη ανατροπή στη Γεωγραφία της εποχής η οποία συνεχώς εμπλουτιζόταν με νέα δεδομένα.

Οι Πορτογάλοι, είχαν γνώση και για τις ανακαλύψεις του Κολόμβου πιθανότατα και από τον ίδιο τον Κολόμβο ο οποίος πριν επιστρέψει στην Ισπανία μετά το πρώτο του ταξίδι στην Αμερική, είχε καταπλεύσει στην Λισσαβόνα. Εδώ διακρίνονται τα νησιά της Ισπανιόλα, της Κούβα και της Τζαμάικα μαζί με τις υπόλοιπες Αντίλλες καθώς και η χερσόνησος του Γιουκατάν (κάποιοι ερευνητές θεωρούν πως πρόκειται για μια πρόωρη ανακάλυψη της Φλόριντα, κάτι το οποίο δεν ισχύει).

Βορειότερα, υπάρχει ένα μεμονωμένο κομμάτι γης με την ονομασία "Terra del Rey de Portugal" (Γη του Βασιλιά της Πορτογαλίας). Δύο χρόνια πριν την κατασκευή του χάρτη, ο θαλασσοπόρος Γκασπάρ Κορτέ Ρεάλ, κατ' εντολή του Βασιλιά της Πορτογαλίας Εμμανουήλ του Πρώτου, είχε ταξιδέψει βορειοανατολικά του Ατλαντικού, ώστε να εξερευνήσει για την ύπαρξη εδαφών που θα ανήκαν στην χώρα, σύμφωνα με την Συνθήκη της Τορδεσίγιας. Το 1500 ανακάλυψε την Γροιλανδία και έναν χρόνο αργότερα, έφτασε στις ακτές του Λαμπραντόρ (Καναδάς) οι οποίες απεικονίζονται σε αυτό το κομμάτι γης.

Αν και οι Πορτογάλοι μέσα σε έναν αιώνα είχαν ανατρέψει τα γεωγραφικά δεδομένα της εποχής με τις ανακαλύψεις τους, υπήρχαν και κοντινές τους θάλασσες για τις οποίες οι γνώσεις τους ήταν περιορισμένες. Μία από αυτές, ήταν η Βαλτική Θάλασσα η οποία στον χάρτη, είναι σχεδιασμένη σχεδόν στην τύχη, κάτι που δείχνει πως απλώς γνώριζαν για την ύπαρξη της.

Νοτιότερα, φαίνεται η Ερυθρά Θάλασσα η οποία είναι σχεδιασμένη με κόκκινο χρώμα, αρκετά ανατολικότερα σε σχέση με την Μεσόγειο από την πραγματική της θέση. Ενώ το σχήμα του Περσικού Κόλπου που είναι σχεδιασμένο στην τύχη, δείχνει μία ακόμη θαλάσσια περιοχή για την οποία οι Πορτογάλοι γνώριζαν αλλά δεν είχαν εξερευνήσει ακόμη.

Ανατολικά της Ινδίας, υπάρχει μια τεράστια χερσόνησος. Οι Πορτογάλοι, μέχρι τότε είχαν φτάσει στις δυτικές ακτές της Ινδίας. Ότι γνώριζαν για το τι υπάρχει ανατολικότερα, ήταν ακόμη βασισμένο σε παλαιότερα γεωγραφικά δεδομένα και σε πληροφορίες που είχαν αντληθεί από τους ιθαγενείς των χωρών που είχαν ανακαλύψει. Η χερσόνησος αυτή, προφανώς είναι μια φανταστική απεικόνιση της Μαλαϊκής Χερσονήσου όπου στο νότιο τμήμα της παρατηρούμε ένα ποτάμι με την ονομασία "Malaqua". Οι Πορτογάλοι, μόλις είχαν μάθει για το Σουλτανάτο της Μαλάκα το οποίο όπως αποδείχθηκε στην συνέχεια, δεν βρισκόταν σε ποτάμι αλλά σε έναν πορθμό που οδηγεί στα νησιά της νοτιοανατολικής Ασίας.

Μια σημαντική ένδειξη πως για τα άγνωστα μέρη του χάρτη αυτού αντλήθηκαν πληροφορίες από τις περιγραφές του Πτολεμαίου, είναι η ονομασία που έδωσε ο χαρτογράφος στην θάλασσα, νότια της Αφρικής. Μεταξύ της Νοτίου Αφρικής και της Μαδαγασκάρης η θάλασσα φέρει την ονομασία "Mare Prasoδη". Δηλαδή, Πρασόδης (Πράσινη) Θάλασσα. Μια ονομασία την οποία είχε χρησιμοποιήσει πριν ο Πτολεμαίος για να ονομάσει την θάλασσα που, σύμφωνα με τις περιγραφές του, βρισκόταν νοτιότερα του Ινδικού Ωκεανού.

Τέλος, μπορούμε να δούμε και τον μεσημβρινό ο οποίος σύμφωνα με την Συνθήκη της Τορδεσίγιας, χώριζε τις Πορτογαλικές με τις Ισπανικές υπεράκτιες κτίσεις.