Η διαδικασία γήρανσης μπορεί να αντιστραφεί

Νέα θεραπεία Anti-aging. Τα κύτταρα μπορούν να προγραμματιστούν εκ νέου, έτσι ώστε να αντιστραφεί η διαδικασία γήρανσης.

Ο επαναπρογραμματισμός του σώματος θα μπορούσε να παρατείνει τη διάρκεια ζωής αντιστρέφοντας τη διαδικασία της γήρανσης, λένε οι επιστήμονες. Image: Supplied

ΜΙΑ ΕΛΠΙΔΟΦΟΡΑ επιστημονική ανακάλυψη μπορεί να οδηγήσει στην αντιστροφή της διαδικασίας του γήρατος. Την ανακάλυψη έκαναν ερευνητές από το Salk Institute for Biological Studies των ΗΠΑ, με επικεφαλής τον καθηγητή Χουάν Κάρλος Ισπίσουα Μπελμόντε (Juan Carlos Izpisua Belmonte).

«Τόσο εμείς όσο και άλλα εργαστήρια βλαστικών κυττάρων έχουμε παρατηρήσει πως όταν προκαλείται κυτταρικός επαναπρογραμματισμός, τα κύτταρα γίνονται νεότερα», ανέφερε στην εφημερίδα Independent ο Αλεχάντρο Οκάμπο (Alejandro Ocampo), ένας από τους συμμετέχοντες στην έρευνα.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η γήρανση δεν είναι κάτι απόλυτο, κάτι που προχωρά σε μια μόνο κατεύθυνση. Έχει πλαστικότητα και με προσεκτική διαμόρφωση των κυττάρων, η γήρανση μπορεί να αντιστραφεί.

Η τεχνική που χρησιμοποιούν είναι απλή και συνοψίζεται στη μετατροπή των κανονικών κυττάρων σε βλαστικά κύτταρα. Τα τελευταία μπορούν να αναπτυχθούν σε οποιοδήποτε είδος εξειδικευμένων κυττάρων.

Η διαφορά ενός κανονικού κυττάρου από ένα βλαστοκύτταρο είναι ότι το πρώτο έχει προγραμματιστεί να εκτελεί μια συγκεκριμένη εργασία, ως μέρος ενός τμήματος του οργανισμού, π.χ. κάποιου οργάνου, ενώ τα βλαστοκύτταρα, που μένουν σε αδράνεια μετά την γέννηση, μπορούν να προγραμματιστούν εκ νέου για να εκτελέσουν την εργασία που θα τους πούμε. Τα κανονικά κύτταρα δεν έχουν αυτή την ευελιξία.

Για αιώνες οι επιστήμονες γνώριζαν ότι κάποια ζώα μπορούν να αναγεννούν χαμένα τμήματα του σώματός τους. Και ο άνθρωπος στην πραγματικότητα μοιράζεται αυτήν την ικανότητα που έχουν άλλα ζώα, όπως ο αστερίας και ο τρίτων. Αν και δεν μπορούμε να αναπληρώσουμε ένα απολεσθέν πόδι ή δάκτυλο, τα σώματά μας αναγεννούν κανονικά το αίμα, το δέρμα και άλλους ιστούς. Η ταυτότητα των παντοδύναμων αυτών κυττάρων που μας επιτρέπουν να αναγεννούμε μερικούς ιστούς, αποκαλύφθηκε με τα πειράματαπου έγιναν στο μυελό των οστών την δεκαετία του 1950. Χάρη στα πειράματα αυτά επιβεβαιώθηκε η ύπαρξη των βλαστικών κυττάρων και αναπτύχθηκε η μεταμόσχευση μυελού, μια θεραπεία που χρησιμοποιείται ευρύτατα σήμερα στην ιατρική.

Αυτή η ανακάλυψη δημιούργησε προσδοκίες για τη δυνατότητα αξιοποίησης της αναγέννησης στην ιατρική.  Πρώτη φορά στην ιστορία οι επιστήμονες μπορούσαν να αναγεννήσουν έναν κατεστραμμένο ιστό από μια νέα πηγή υγιών κυττάρων, αξιοποιώντας τη μοναδική ικανότητα των βλαστοκυττάρων, να δημιουργούν πολλούς από τους τύπους των εξειδικευμένων κυττάρων του σώματός μας.

Μετά την εργαστηριακή παρατήρηση, οι επιστήμονες προχώρησαν σε πειράματα με ποντίκια, τα οποία σε πρώτη φάση ήταν ανεπιτυχή, καθώς τα ποντίκια είχαν την τάση να αναπτύσσουν όγκους, επειδή τα τροποποιημένα κύτταρα άρχιζαν να διαιρούνται ανεξέλεγκτα.

Για να αποφευχθεί αυτό, οι ερευνητές μετέβαλαν προσωρινά τέσσερα γονίδια που εμπλέκονται στον κυτταρικό προγραμματισμό.

Σε άλλα πειράματα, ανακαλύφθηκε πως όταν τα κύτταρα επαναπρογραμματιστούν να λειτουργούν ως βλαστικά κύτταρα, ενώ διατηρούν την ταυτότητά τους, εμφανίζουν χαρακτηριστικά που σχετίζονται με την αντιστροφή της ηλικίας.

Τα νέα πειράματα έδειξαν αύξηση κατά 30% της διάρκειας ζωής των ηλικιωμένων ποντικιών.

«Προφανώς τα ποντίκια δεν είναι άνθρωποι και ξέρουμε ότι η ανάλογη διαδικασία στους ανθρώπους θα είναι πολύ πιο περίπλοκη προκειμένου να αναζωογονήσουμε ένα πρόσωπο», δήλωσε ο καθηγητής Ισπίσουα Μπελμόντε.

Παρ’ όλα αυτά, πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό βήμα στην Anti-aging θεραπεία, καθώς αποκαλύφθηκε ότι η διαδικασία της γήρανσης είναι αναστρέψιμη και πολύ πιο δεκτική σε θεραπευτικές παρεμβάσεις από ό,τι νομίζαμε προηγουμένως.

Επιστήμονες γύρισαν πίσω το ρολόι του χρόνου σε πειραματόζωα, αναστρέφοντας τα σημάδια της γήρανσης και επεκτείνοντας κατά 30% τη ζωή τους

Ίσως στο μέλλον τα γηρατειά δεν είναι μονόδρομος και θα είναι δυνατό να αναστραφούν ή έστω να επιβραδυνθούν.

Επιστήμονες στις ΗΠΑ κατάφεραν να γυρίσουν προς τα πίσω τον χρόνο σε ζωντανά πειραματόζωα μέσω της γενετικής τεχνικής του «μερικού συστημικού κυτταρικού αναπρογραμματισμού». 

Με αυτό τον τρόπο, μείωσαν τα σημάδια της γήρανσης σε ποντίκια και παρέτειναν τη ζωή τους κατά 30% (18 έως 24 εβδομάδες) – κάτι που θα ισοδυναμούσε με δεκαετίες στην περίπτωση των ανθρώπων.

​Τα ζώα είχαν τροποποιηθεί προηγουμένως, έτσι ώστε να φέρουν μια μετάλλαξη που οδηγεί σε πρόωρη γήρανση (ανάλογη με τη σπάνια γενετική πάθηση προγηρία στους ανθρώπους). Ο αναπρογραμματισμός των κυττάρων τους που ακολούθησε, έκανε τα ζώα να ξανανιώσουν. 

Αυτό ενισχύει την πεποίθηση αρκετών επιστημόνων ότι εν μέρει –ή κατά κύριο λόγο- η γήρανση καθοδηγείται από ένα εσωτερικό γενετικό «ρολόι» που ωθεί το σώμα σε μια σταδιακή κατάρρευση. Αν καταστεί δυνατό να επιβραδυνθεί ο «χτύπος» αυτού του ρολογιού, τότε θα αυξηθεί το προσδόκιμο ζωής.

Είναι η πρώτη φορά που ο κυτταρικός αναπρογραμματισμός παρατείνει τη διάρκεια της ζωής σε ένα υγιές ζωντανό ζώο. Προηγούμενες προσπάθειες είχαν προκαλέσει ανάπτυξη εκτεταμένου καρκίνου ή τον άμεσο θάνατο των πειραματόζωων. Όμως αυτή τη φορά αποφεύχθηκε τελείως ο καρκίνος και ο πρόωρος θάνατος. 

​Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή αναπτυξιακής βιολογίας Χουάν Κάρλος Ιζπιζούα Μπελμόντε του Ινστιτούτου Βιολογικών Επιστημών Salk στην Καλιφόρνια, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο διεθνούς κύρους περιοδικό κυτταρικής βιολογίας “Cell” (Κύτταρο). 

​«Δεν διορθώσαμε την μετάλλαξη που προκάλεσε την πρόωρη γήρανση. Αλλάξαμε τη διαδικασία της γήρανσης, αλλάζοντας χημικά το επιγονιδίωμα, δείχνοντας έτσι ότι η γήρανση είναι μια πλαστική διαδικασία. Η γήρανση δεν είναι ανάγκη να προχωρά μόνο προς μια κατεύθυνση», δήλωσε ο Μπελμόντε.

​«Δεν πιστεύουμε ότι με την τεχνική μας θα φθάσουμε στην αθανασία. Υπάρχουν πιθανώς όρια που θα αντιμετωπίσουμε, αν επιχειρήσουμε μια πλήρη αναστροφή της γήρανσης. Ο στόχος μας δεν είναι μόνο η επέκταση της διάρκειας ζωής, αλλά κάτι ακόμη πιο σημαντικό, η υγιής ζωή», πρόσθεσε.

​Ο πλήρης κυτταρικός αναπρογραμματισμός μετατρέπει τα εξειδικευμένα ενήλικα κύτταρα, όπως του δέρματος, σε αρχέγονα πολυδύναμα βλαστικά κύτταρα. Οι αμερικανοί ερευνητές προχώρησαν σε έναν ευρέος φάσματος (συστημικό) αλλά μόνο μερικό αναπρογραμματισμό. Έτσι, για παράδειγμα, τα δερματικά κύτταρα δεν κατέληξαν σε βλαστικά, παρέμειναν δερματικά μεν, αλλά «φρεσκαρίσθηκαν», καθώς έγιναν πιο νεανικά. 

Ο μερικός αναπρογραμματισμός μείωσε τις συσσωρευμένες βλάβες στο DNA πολλών διαφορετικών κυττάρων του σώματος. Με αυτό τον τρόπο, αρκετά όργανα –όπως διαπιστώθηκε στο μικροσκόπιο- εμφάνισαν βελτίωση και αντιστροφή της γήρανσης, όπως το δέρμα, η σπλήνα, τα νεφρά και το στομάχι. Αλλά και το καρδιαγγειακό σύστημα εμφάνισε ενδείξεις αντιγήρανσης και καλύτερης λειτουργίας. 

Οι ερευνητές αναγνώρισαν ότι «προφανώς τα ποντίκια δεν είναι άνθρωποι». Ο Μπελμόντε δήλωσε: «Γνωρίζουμε ότι θα είναι πολύ πιο πολύπλοκο να ξανανιώσουμε έναν άνθρωπο. Όμως η νέα μελέτη δείχνει ότι η γήρανση είναι μια πολύ δυναμική και πλαστική διαδικασία, συνεπώς είναι πιο δεκτική σε θεραπευτικές παρεμβάσεις από ό,τι νομίζαμε προηγουμένως». 

Όπως είπε, τέτοιες πειραματικές θεραπείες μπορεί να χρειαστούν έως δέκα χρόνια, εωσότου δοκιμασθούν κλινικά σε ηλικιωμένους. Προηγούμενες μελέτες σε ανθρώπους έχουν δείξει ότι ο μεγαλύτερος παράγων κινδύνου για τις συχνότερες χρόνιες παθήσεις (καρδιοπάθειες, καρκίνους, νευροεκφυλιστικές νόσους) είναι απλώς τα γηρατειά. Αν αυτά «θεραπευθούν», τότε και πολλές ασθένειες θα είναι λιγότερο πιθανό να εμφανισθούν.

Σύνδεσμος: Για την πρωτότυπη επιστημονική εργασία:

http://www.cell.com/cell/fulltext/S0092-8674(16)31664-6

Youmagazine + praktoreio-ygeias

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ