Τι είναι η αρθρίτιδα
Αρθρίτιδα στην κυριολεξία σημαίνει "φλεγμονή της άρθρωσης". Φλεγμονή είναι η φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού σε ένα ερεθισμό (πχ τραύμα, φθορά, τοξίνες, μικρόβια). Σε ορισμένες μορφές αρθρίτιδας, όπως η οστεοαρθρίτιδα, η φλεγμονή οφείλεται στη φθορά του αρθρικού χόνδρου. Σε άλλες μορφές αρθρίτιδας, τις φλεγμονώδεις αρθρίτιδες (π.χ. ρευματοειδής αρθρίτιδα), ο αρθρικός υμένας φλεγμαίνει ως μέρος μιας συστηματικής νόσου. Η αρθρίτιδα επηρεάζει πάνω από 40 εκατομμύρια ανθρώπους στις ΗΠΑ, πάνω από 10 εκατομμύρια στο Ηνωμένο Βασίλειο και δεκάδες εκατομμύρια σε όλο τον κόσμο.
Ποιά είναι τα συμπτώματα της αρθρίτιδας?
Η αρθρίτιδα σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί μια επικίνδυνη για την ζωή του ασθενούς νόσο, επηρεάζει όμως σημαντικά τη ποιότητα της ζωής του. Η αρθρίτιδα προκαλεί πόνο και περιορισμό στην κίνηση του γόνατος, συμπτώματα τα οποία μπορεί να στερήσουν από ένα άτομο τη δυνατότητα να εκτελεί συνηθισμένες καθημερινές δραστηριότητες. Στα πρώτα στάδια της νόσου ο πόνος οφείλεται στην φλεγμονή που αναπτύσεται. Στα μεταγενέστερα στάδια, όταν ο χόνδρος έχει φθαρεί εντελώς τα αρθρούμενα οστά δεν κινούνται ομαλά το ένα πάνω στο άλλο αλλά τρίβονται μεταξύ τους. Σε αυτό το στάδιο η κύρια αιτία του πόνου είναι η μηχανική τριβή ενώ το γόνατο προοδευτικά παραμορφώνεται δίνοντας την εντύπωση ότι το πόδι του ασθενούς "στραβώνει".
VIDEO Ρευματικές Παθήσεις: Αίτια - Συμπτώματα - Θεραπεία
Ποιά είναι τα είδη της αρθρίτιδας?
1. Οστεοαρθρίτιδα
Η οστεοαρθρίτιδα χαρακτηρίζεται από την προοδευτική φθορά του αρθρικού χόνδρου που μπορεί να φτάσει μέχρι σχεδόν την πλήρη καταστροφή του και την αποκάλυψη του υποχόνδριου οστού. Η οστεοαρθρίτιδα είναι μια πάθηση μη αναστρέψιμη (ο χόνδρος που έχει φθαρεί δεν αναπτύσσεται ξανά).
Η οστεοαρθρίτιδα είναι η συχνότερη αιτία αρθρίτιδας και έχει δύο τύπους:
- την πρωτοπαθή (ιδιοπαθή, εκφυλιστική) και
- την δευτεροπαθή
Η δευτεροπαθής οστεοαρθρίτιδα είναι γνωστής αιτιολογίας και εμφανίζεται πιο συχνά σε άτομα μικρότερης ηλικίας. Παράγοντες όπως οι αναπτυξιακές ανωμαλίες, οι επαναλαμβανόμενες κακώσεις, η παχυσαρκία και η κληρονομικότητα συμβάλουν στην πρόωρη ανάπτυξη της οστεοαρθρίτιδας του γόνατος. Τα πιο συχνά αίτια είναι:
* Σχαλιδωτική οστεοχονδρίτιδα
Εκφύλιση του γόνατος μπορεί επίσης να προκληθεί από μια κατάσταση που αναφέρεται ως οστεοχονδρίτιδα. Αυτή κυρίως προσβάλλει νέους ενήλικες και εφήβους. Σε αυτή το υποχόνδριο οστό σε ορισμένα σημεία (κυρίως στους έσω μηριαίους κονδύλους) γίνεται μαλακό και χάνει την συνοχή του με το υπόλοιπο οστό. Σε προχωρημένα στάδια αυτό το τμήμα του οστού μπορεί να αποκολληθεί και να λειτούργει σαν ελεύθερο σώμα εντός της άρθρωσης. Αυτά τα ελευθέρα σώματα ποικίλουν σε μέγεθος και μπορούν να προκαλέσουν αστάθεια, πόνο ή μηχανικό block.
* Οστεονέκρωση
Για λόγους που δεν είναι απόλυτα τεκμηριωμένοι (π.χ. λήψη κορτιζόνης σε μεγάλες δόσεις, δρεπανοκυτταρική αναιμία κλπ) ένα τμήμα του μηριαίου η του κνημιαίου κονδύλου μπορεί να υποστεί έμφραγμα που οδηγεί σε ισχαιμική νέκρωση. Το αποτέλεσμα είναι το νεκρωμένο υποχόνδριο οστό να μην μπορεί να υποστηρίξει τον υπερκείμενο αρθρικό χόνδρο, να υποχωρεί και ο κόνδυλος να χάνει το σχήμα του. Τραυματική αρθρίτιδα προκύπτει από ένα σοβαρό τραυματισμό στο γόνατο, όπως ένα κάταγμα, μια συνδεσμική βλάβη ή μια ρήξη μηνίσκου. Η επίδραση του ατυχήματος προκαλεί επίσης μίνι τραύμα στο αρθρικό χόνδρο που την πάροδο του χρόνου, εξελίσσεται σε οστεοαρθρίτιδα, προκαλώντας πόνο στο γόνατο και ακαμψία. * Λοιμώδης αρθρίτιδα
Τα μικρόβια και οι τοξίνες που εκκρίνουν αυτά προκαλούν, αν δεν αντιμετωπιστούν εγκαίρως, άμεση καταστροφή του χόνδρου. Αν αυτό συμβεί στην παιδική ηλικία η αρχιτεκτονική δομή του ισχίου καταστρέφεται γιατί το ισχίο σε αυτή την ηλικία αποτελείται κυρίως από χόνδρο. με αποτέλεσμα την ανάπτυξη πρόωρης οστεοαρθρίτιδας.
Για λόγους που δεν είναι απόλυτα τεκμηριωμένοι (π.χ. λήψη κορτιζόνης σε μεγάλες δόσεις, δρεπανοκυτταρική αναιμία κλπ) ένα τμήμα του μηριαίου η του κνημιαίου κονδύλου μπορεί να υποστεί έμφραγμα που οδηγεί σε ισχαιμική νέκρωση. Το αποτέλεσμα είναι το νεκρωμένο υποχόνδριο οστό να μην μπορεί να υποστηρίξει τον υπερκείμενο αρθρικό χόνδρο, να υποχωρεί και ο κόνδυλος να χάνει το σχήμα του. Τραυματική αρθρίτιδα προκύπτει από ένα σοβαρό τραυματισμό στο γόνατο, όπως ένα κάταγμα, μια συνδεσμική βλάβη ή μια ρήξη μηνίσκου. Η επίδραση του ατυχήματος προκαλεί επίσης μίνι τραύμα στο αρθρικό χόνδρο που την πάροδο του χρόνου, εξελίσσεται σε οστεοαρθρίτιδα, προκαλώντας πόνο στο γόνατο και ακαμψία. * Λοιμώδης αρθρίτιδα
Τα μικρόβια και οι τοξίνες που εκκρίνουν αυτά προκαλούν, αν δεν αντιμετωπιστούν εγκαίρως, άμεση καταστροφή του χόνδρου. Αν αυτό συμβεί στην παιδική ηλικία η αρχιτεκτονική δομή του ισχίου καταστρέφεται γιατί το ισχίο σε αυτή την ηλικία αποτελείται κυρίως από χόνδρο. με αποτέλεσμα την ανάπτυξη πρόωρης οστεοαρθρίτιδας.
2. Φλεγμονώδες Αρθρίτιδες · Η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι το αρχέτυπο της φλεγμονώδους αρθρίτιδας.
Αποτελεί συνήθως μέρος μιας γενικότερης ασθένειας που τελικά προσβάλει πολλές αρθρώσεις. Αυτή είναι μια αυτοάνοση νόσος στην οποία το ανοσοποιητικό σύστημα του σώματος επιτίθεται στις υγιείς αρθρώσεις, στους ιστούς και στα όργανα. Συμβαίνει συχνότερα στις γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία (15-44) και προσβάλει τον αρθρικό υμένα των αρθρώσεων. Μπορεί να προκαλέσει πόνο, δυσκαμψία, οίδημα και απώλεια της λειτουργίας στις αρθρώσεις. Οι ασθενείς με φλεγμονώδη αρθρίτιδα αισθάνονται δυσκαμψία για παρατεταμένες χρονικές περιόδους κυρίως τα πρωινά. Αυτή η δυσκαμψία υποχωρεί σταδιακά με την δραστηριότητα κατά τη διάρκεια της ημέρας. Στο τελικό στάδιο οδηγεί σε σταδιακή διάβρωση του χόνδρου όλων των προσβεβλημένων αρθρώσεων προκαλώντας την παραμόρφωσή τους. Η ρευματοειδής αρθρίτιδα προσβάλλει κυρίως τις αρθρώσεις των χεριών και των ποδιών και τείνει να είναι συμμετρική. Καμία άλλη μορφή αρθρίτιδας δεν είναι συμμετρική.
Άλλες μορφές φλεγμονώδους αρθρίτιδας που σπάνια προσβάλουν το ισχίο είναι:
· Αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα
· Ουρική αρθρίτιδα (Ποδάγρα)
· Αντιδραστική αρθρίτιδα
· Η ψωριασική αρθρίτιδα
· Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος
Η θεραπεία της αρθρίτιδας του ισχίου επικεντρώνεται στη μείωση του πόνου και τη βελτίωση της κινητικότητας της άρθρωσης. Στην αρχή είναι συντηρητική και περιλαμβάνει: φυσιοθεραπεία, ανάπαυση, έλεγχο του σωματικού βάρους, αποφόρτιση, φάρμακα από το στόμα (ΜΣΑΦ) και ενδοαρθρικές εγχύσεις. Όταν ο πόνος αρχίζει να περιορίζει τις συνηθισμένες καθημερινές δραστηριότητες παρά τη λήψη των ΜΣΑΦ και η κίνηση της άρθρωσης μειώνεται σε μεγάλο βαθμό η χειρουργική θεραπεία αποτελεί τη μόνη λύση. Η χειρουργική επέμβαση λέγεται αρθροπλαστική (ολική αρθροπλαστικήή αρθροπλαστική επιφανείας) και περιλαμβάνει την εμφύτευση μιας τεχνητής άρθρωσης (πρόθεση) η οποία αντικαθιστά την φθαρμένη συνήθως με τεχνικές ελάχιστης επεμβατικότητας για ταχύτερη ανάρρωση.
ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜΑΛΑΚΩΝ ΜΟΡΙΩΝ ΤΟΥ ΓΟΝΑΤΟΣ
1. Κάκωση των μηνίσκων
Το γόνατο έχει δύο μηνίσκους (έσω και έξω), οι οποίοι έχουν σχήμα C, αποτελούνται από χόνδρινο ιστό και συνεισφέρουν στην σταθερότητα του γόνατος ενώ λειτουργούν ως αμορτισέρ απορροφώντας τους κραδασμούς. Ο μηνίσκος βελτιώνει επίσης την επαλληλία των δύο αρθρικών επιφανειών της άρθρωσης. Απώλεια μέρους ή του συνόλου ενός μηνίσκου μειώνει την ικανότητά του να επιτελεί τη λειτουργία του ως αμορτισέρ. Το τελικό αποτέλεσμα είναι η ταχύτερη εκφύλιση του αρθρικού χόνδρου και η ανάπτυξη πρόωρης αρθρίτιδας εντός του γόνατος. Απώλεια του έξω μηνίσκου τείνει να αποδιοργανώνει το γόνατο πολύ πιο γρήγορα από ό, τι η απώλεια του έσω μηνίσκου.
Δεδομένου ότι η λειτουργία του μηνίσκου είναι τόσο σημαντική για τη διατήρηση της μακροζωίας του γόνατος, η διατήρηση όσο το δυνατόν περισσότερου μηνίσκου μετά από μια ρήξη είναι ζωτικής σημασίας. Παραδοσιακά, ο μηνίσκος έχει χωριστεί σε τρεις διαφορετικές ζώνες με την παροχή αίματος να μειώνεται από την κέντρο προς την περιφερική ζώνη. Το δυναμικό επούλωσης επίσης μειώνεται από την κεντρική προς την περιφερική ζώνη του μηνίσκου. Αν και αυτό το μοντέλο έχει καθιερωθεί πολλές πρόσφατες επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι στην πραγματικότητα όλες οι ρήξεις του μηνίσκου έχουν τη δυνατότητα να επουλωθούν. Τα στοιχεία αυτά καθιστούν ακόμη πιο επιτακτικό το γεγονός να γίνεται κάθε προσπάθεια για να διατηρηθεί όσο το δυνατόν περισσότερο από το μηνίσκο, μετά από μια ρήξη.
Η οξεία («φρέσκια») ρήξη έχει τη δυνατότητα να επουλωθεί αυτόματα (χωρίς χειρουργική επέμβαση), εάν διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί νωρίς με κηδεμόνα (νάρθηκα), φυσιοθεραπεία και την παύση όλων των αθλητικών δραστηριοτήτων. Όταν μια ρήξη μηνίσκου αποτυγχάνει να θεραπευτεί συντηρητικά ή προκαλεί περαιτέρω βλάβη στο γόνατο, η χειρουργική αντιμετώπιση με αρθροσκόπηση καθίσταται αναγκαία. Κατά την αρθροσκόπηση διαπιστώνεται αν μια ρήξη μπορεί να συραφτεί ή αν είναι απαραίτητο να αφαιρεθεί το σχισμένο κομμάτι (μερική μηνισκεκτομή).
2. Κάκωση των συνδέσμων του γόνατος
Το γόνατο είναι μια άρθρωση περιορισμένης κίνησης και σταθεροποιείται με τέσσερις ισχυρούς συνδέσμους, τους δυο πλάγιους και τους δυο χιαστούς. Οι πλάγιοι σύνδεσμοι βρίσκονται σε κάθε πλευρά του γόνατος για να αποτρέψουν την αστάθεια ή την υπερβολική κίνηση προς την μία η την άλλη πλευρά (στο οβελιαίο επίπεδο) Οι χιαστοί σύνδεσμοι (πρόσθιος και οπίσθιος) βρίσκονται στο κέντρο της άρθρωσης του γόνατος και δίνουν σταθερότητα στο εμπροσθιοπίσθιο επίπεδο.
Κάθε ένας από τους συνδέσμους του γόνατος μπορεί να τραυματιστεί μεμονωμένα ή σε συνδυασμό με άλλους συνδέσμους ή άλλες δομές των μαλακών μορίων και των οστών του γόνατος. Αυτές οι βλάβες μπορεί να είναι το αποτέλεσμα άμεσης πλήξης, αθλητικών δραστηριοτήτων, ή απλά τραυματισμών χαμηλή έντασης κατά τους οποίους όλες οι δυνάμεις κινούνται προς την λάθος κατεύθυνση σε λάθος χρόνο.
* Κάκωση έσω πλαγίου
Ο έσω πλάγιος σύνδεσμος αποτελεί τον κύριο σταθεροποιητή στην εσωτερική πλευρά της άρθρωσης του γόνατος. Εκφύεται από τον έσω μηριαίο κόνδυλο και καταφύεται στην εγγύς εσω πλευρά της κνήμης (κάτω των οστών). Μια ισχυρή βλαισή δύναμη η οποία παρασύρει το γόνατο προς το αντίθετο γόνατο και τον άκρο πόδα προς την αντίθετη κατεύθυνση θα προκαλέσει τραυματισμό στο έσω πλάγιο σύνδεσμο.
Ανάλογα με τη σοβαρότητα του τραυματισμού, η κάκωση του έσω πλαγίου συνδέσμου ταξινομείται σε:
• 1ου Βαθμού: Διάταση του συνδέσμου. Τοπική ευαισθησία αλλά όχι αστάθεια
• 2ου Βαθμού: Μερική ρήξη του συνδέσμου. Εκτεταμένη τοπική ευαισθησία, μικρή αστάθεια.
• 3ου Βαθμού: Πλήρη ρήξη του συνδέσμου. Αιμάτωμα, αστάθεια στο οβελιαίο επίπεδο.
Η πλειοψηφία των κακώσεων του έσω πλαγίου συνδέσμου μπορεί να αντιμετωπιστεί συντηρητικά (χωρίς χειρουργική επέμβαση). Αυτή η θεραπεία μπορεί να αποτελείται από απλή φυσιοθεραπεία, παυσίπονα και τη χρήση ενός κηδεμόνα (νάρθηκα) για την προστασία του συνδέσμου. Σε μία κάκωση 3ου βαθμού με πλήρη ρήξη του έσω πλαγίου συνδέσμου, η χειρουργική επέμβαση μπορεί μερικές φορές να είναι απαραίτητη, αν συνυπάρχουν και άλλες σημαντικές συνδεσμικές βλάβες. Ο έσω πλάγιος σύνδεσμος μπορεί είτε να επισκευαστεί εάν η ζημία αντιμετωπιστεί πολύ νωρίς ή να ανακατασκευαστεί με την χρήση του μοσχεύματος.
Σε μια κάκωση του έσω πλαγίου συνδέσμου που δεν χρειάζεται χειρουργική επέμβαση, η επιστροφή στις αθλητικές δραστηριότητες καθορίζεται από το βαθμό της ρήξης και κυμαίνεται από 2 μέχρι και 12 εβδομάδες. Εάν η χειρουργική αποκατάσταση είναι απαραίτητη, τότε η επιστροφή στις αθλητικές δραστηριότητες είναι μετά από 3 έως 9 μήνες.
Η μεμονωμένη κάκωση του έξω πλαγίου συνδέσμου είναι εξαιρετικά σπάνια. Συνήθως αποτελεί τμήμα μιας σύνθετης κάκωσης με πολύπλοκες και πολλαπλές συνδεσμικές αστάθειες μετά από ένα τραυματισμό υψηλής ενέργειας. Όταν υπάρχει ρήξη του έξω πλαγίου συνδέσμου τότε απαιτείται χειρουργική αποκατάσταση. Αυτό συνεπάγεται μια συρραφή της ρήξης και μια ενίσχυσή της με συμπληρωματική χρήση μοσχεύματος. Η επιστροφή στην αθλητική δραστηριότητα είναι συνήθως μετά από12 έως 18 εβδομάδες.
* Κάκωση πρόσθιου χιαστού
Ο πρόσθιος χιαστός σύνδεσμος τραυματίζεται συνήθως κατά την διάρκεια αθλητικών δραστηριοτήτων οι οποίες περιλαμβάνουν απότομη επιτάχυνση ή επιβράδυνση καθώς και απότομες αλλαγές στην κατεύθυνσης της κίνησης του αθλητή. Ο πρόσθιος χιαστός σύνδεσμος μπορεί να υποστεί μερική ή πλήρη ρήξη. Η μερική ρήξη είναι σπάνια και συχνά μπορεί να αντιμετωπιστεί συντηρητικά. Η συντηρητική θεραπεία περιλαμβάνει την προστασία του χιαστού συνδέσμου (αποφυγή αθλητικών δραστηριοτήτων) για μια περίοδο 3 έως 6 μηνών και ταυτόχρονη φυσιοθεραπεία. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, η ρήξη του προσθίου χιαστού συνδέσμου είναι πλήρης. Η πλήρης ρήξη του προσθίου χιαστού συνδέσμου ορισμένες φορές μπορεί να αντιμετωπιστεί συντηρητικά με φυσικοθεραπεία. Αν το γόνατο είναι ασυμπτωματικό τότε ο ασθενής μπορεί να επιστέψει στις αθλητικές δραστηριότητες.
Πολλαπλές επιστημονικές μελέτες ωστόσο έχουν δείξει, ότι η έλλειψη του προσθίου χιαστού συνδέσμου οδηγεί σε αυξημένη στροφική και εμπρόσθια-οπίσθια αστάθεια. Αυτή δεν είναι πάντα συμπτωματική. Παρά την έλλειψη συμπτωμάτων, η ανεπάρκεια του προσθίου χιαστού συνδέσμου μπορεί να οδηγήσει σε βλάβη των μηνίσκων και σε πρώιμη ανάπτυξη οστεοαρθρίτιδα. Ο πρωταρχικός στόχος της συνδεσμοπλαστικής του προσθίου χιαστού συνδέσμου είναι να αυξήσει την σταθερότητα του γόνατος και κατά συνέπεια να καθυστερήσει της εμφάνισης της οστεοαρθρίτιδας. Έτσι, οι ασθενείς οποιασδήποτε ηλικίας που διατηρούν ένα σχετικά ενεργό τρόπο ζωής μπορούν να επωφεληθούν από την συνδεσμοπλαστική του προσθίου χιαστού συνδέσμου. Η απόφαση για το αν πρέπει ή όχι να προχωρήσουν σε αποκατάσταση του προσθίου χιαστού συνδέσμου παραμένει μια προσωπική επιλογή με βάση τις διαθέσιμες πληροφορίες, και συζήτηση με το χειρουργό.
Η χειρουργική αποκατάσταση του προσθίου χιαστού συνδέσμου σήμερα γίνεται αρθροσκοπικά μέσα από δύο μικρές τρύπες εκατέρωθεν του γόνατος και με την χρήση αυτομοσχευμάτων (του ίδιου του ασθενή) ή αλλομοσχευμάτων (από ιδικές τράπεζες). Σκοπός της συνδεσμοπλαστικής είναι η ανατομική ανακατασκευή του προσθίου χιαστού συνδέσμου. Το πλεονέκτημα του αλλομοσχεύματος είναι ο μειωμένος χειρουργικός χρόνος, καθώς το μόσχευμα δεν συλλέγεται κατά τη διάρκεια της επέμβασης και η ταχύτερη ανάρρωση λόγο του μικρότερου τραύματος. Το μειονέκτημα είναι τα μοσχεύματος ακτινοβολούνται για να μειωθεί ο κίνδυνος μολυσματικών ασθενειών. Αυτό δυστυχώς μειώνει τις μηχανικές ιδιότητες του μοσχεύματος και ως εκ τούτου αυξάνει την πιθανότητα επαναρήξης.
Η αποθεραπεία μετά το χειρουργείο περιλαμβάνει:
1. Μερική φόρτιση του σκέλους με χρήση βακτηριών (πατερίτσες) για τις πρώτες 10 ημέρες
2. Χρήση μετεγχειρητικά ενός προστατευτικού κηδεμόνα (νάρθηκα) για 6 εβδομάδες.
3. Φυσιοθεραπεία για την ανάκτηση της κίνησης και την ανάκτηση της μυϊκής ισχύς.
Συνήθως μετά από 6 έως 9 μήνες ο ασθενής είναι σε θέση να επιστρέψει στις αθλητικές δραστηριότητες.
* Κάκωση οπίσθιου χιαστού
Η αποθεραπεία μετά το χειρουργείο περιλαμβάνει:
1. Μερική φόρτιση του σκέλους με χρήση βακτηριών (πατερίτσες) για τις πρώτες 10 ημέρες
2. Χρήση μετεγχειρητικά ενός προστατευτικού κηδεμόνα (νάρθηκα) για 6 εβδομάδες.
3. Φυσιοθεραπεία για την ανάκτηση της κίνησης και την ανάκτηση της μυϊκής ισχύς.
Συνήθως μετά από 6 έως 9 μήνες ο ασθενής είναι σε θέση να επιστρέψει στις αθλητικές δραστηριότητες.
* Κάκωση οπίσθιου χιαστού
Ο οπίσθιος χιαστός βρίσκεται στο πίσω μέρος του γόνατος. Αυτός αποτρέπει την οπίσθια ολίσθηση της κνήμης πάνω στο μηριαίο καθώς και την υπερέκταση του γόνατος. Η ρήξη του οπίσθιου χιαστού συνδέσμου είναι πολύ πιο σπάνια από ότι αυτή του προσθίου χιαστού συνδέσμου. Η χειρουργική αποκατάσταση του οπισθίου χιαστού συνδέσμου είναι λιγότερο συχνή από ότι αυτή του προσθίου χιαστού συνδέσμου. Ανάλογα με τη σοβαρότητα του τραυματισμού, η κάκωση του προσθίου χιαστού συνδέσμου ταξινομείται σε: • 1ου Βαθμού: Αυτή είναι απλά μια διάταση των ινών και δεν υπάρχει πλήρης διακοπή ή σημαντική επιμήκυνση του οπίσθιου χιαστού συνδέσμου. Κατά την εξέταση, υπάρχει οπίσθια αστάθεια μικρότερη από 0,5 εκατοστά.
• 2ου Βαθμού: Αυτή είναι μια διάταση των ινών και δεν υπάρχει πλήρης διακοπή. Υπάρχει όμως σημαντική επιμήκυνση του οπίσθιου χιαστού συνδέσμου και κατά την εξέταση, υπάρχει οπίσθια αστάθεια από 1,5 έως 0,5 εκατοστά.
• 3ου Βαθμού: Αυτή είναι μια πλήρης ρήξη του οπίσθιου χιαστού συνδέσμου η οποία δίνει οπίσθια αστάθεια μεγαλύτερη των 1,5 εκατοστών.
Οι ρήξεις 1ου και 2ου βαθμού συνήθως αντιμετωπίζονται συντηρητικά (χωρίς χειρουργική επεμβαση). Ένας κηδεμόνας (νάρθηκας) φοριέται για 8 εβδομάδες και η ενεργητική κάμψη του γόνατος δεν επιτρέπεται για την ίδια περίοδο.
Μια ρήξη 3ου βαθμού του οπισθίου χιαστού συνδέσμου μπορεί να αντιμετωπιστεί συντηρητικά όταν αυτή είναι μεμονωμένη. Όταν αυτή συνοδεύεται απο άλλες συνδεσμικές κακώσεις ή συντηρητική θεραπεία συνήθως καταλήγει σε ένα ασταθές και συμπτωματικό γόνατο. Σε αυτή την περίπτωση η συνδεσμοπλαστική κρίνεται απαραίτητη.
Η χειρουργική αποκατάσταση του προσθίου χιαστού συνδέσμου σήμερα γίνεται αρθροσκοπικά μέσα από δύο μικρές τρύπες εκατέρωθεν του γόνατος. Για την ανακατασκευή του προσθίου χιαστού συνδέσμου μπορεί να χρησημοποιηθούν αυτομοσχεύματα (του ίδιου του ασθενή) ή αλλομοσχεύματα (από ιδικές τράπεζες). Μετεγχειρητικά ο ασθενής φοράει ενα κηδεμόνα (ναρθηκας) για 8 εβδομάδες.
Η πλήρης επιστροφή στις αθλητικές δραστηριότητες μετά από μια ρήξη του οπίσθιου χιαστού συνδέσμου επιτυγχάνεται σε 4 έως 9 μήνες, ανάλογα με το βαθμό της ρήξης και την απαιτούμενη θεραπεία.
• 3ου Βαθμού: Αυτή είναι μια πλήρης ρήξη του οπίσθιου χιαστού συνδέσμου η οποία δίνει οπίσθια αστάθεια μεγαλύτερη των 1,5 εκατοστών.
Οι ρήξεις 1ου και 2ου βαθμού συνήθως αντιμετωπίζονται συντηρητικά (χωρίς χειρουργική επεμβαση). Ένας κηδεμόνας (νάρθηκας) φοριέται για 8 εβδομάδες και η ενεργητική κάμψη του γόνατος δεν επιτρέπεται για την ίδια περίοδο.
Μια ρήξη 3ου βαθμού του οπισθίου χιαστού συνδέσμου μπορεί να αντιμετωπιστεί συντηρητικά όταν αυτή είναι μεμονωμένη. Όταν αυτή συνοδεύεται απο άλλες συνδεσμικές κακώσεις ή συντηρητική θεραπεία συνήθως καταλήγει σε ένα ασταθές και συμπτωματικό γόνατο. Σε αυτή την περίπτωση η συνδεσμοπλαστική κρίνεται απαραίτητη.
Η χειρουργική αποκατάσταση του προσθίου χιαστού συνδέσμου σήμερα γίνεται αρθροσκοπικά μέσα από δύο μικρές τρύπες εκατέρωθεν του γόνατος. Για την ανακατασκευή του προσθίου χιαστού συνδέσμου μπορεί να χρησημοποιηθούν αυτομοσχεύματα (του ίδιου του ασθενή) ή αλλομοσχεύματα (από ιδικές τράπεζες). Μετεγχειρητικά ο ασθενής φοράει ενα κηδεμόνα (ναρθηκας) για 8 εβδομάδες.
Η πλήρης επιστροφή στις αθλητικές δραστηριότητες μετά από μια ρήξη του οπίσθιου χιαστού συνδέσμου επιτυγχάνεται σε 4 έως 9 μήνες, ανάλογα με το βαθμό της ρήξης και την απαιτούμενη θεραπεία.
3. Κακωσεις του αρθρικού χόνδρου
Όλες οι οστικές επιφάνειες στο εσωτερικό της άρθρωσης του γόνατος επένδυονται από ένα λείο ανθεκτικό ιστό, τον αρθρικό χόνδρο. Αυτός ο χόνδρος επιτρέπει την ομαλή, χωρίς τριβές κίνηση του ενός οστού πάνω στο άλλο. Ο αρθρικός χόνδρος μπορεί να υποστεί μια σοβαρή οξεία βλάβη η οποία συνήθως περιλαμβάνει την πλήρη απώλεια του χόνδρου σε ένα μικρό τμήμα της αρθρικής επιφάνειας. Οταν συμβεί αυτό, το υποχόνδριο οστό αποκαλύπτεται και μένει εκτεθειμένο στις αυξημένες τριβές κατά τις κινήσεις του γόνατος οδηγώντας έτσι σε πόνο και επιταχυνόμενη φθορά. Είναι πολύ σημαντικό να σημειωθεί οτι όταν αυτή η κάκωση διαγνωστεί νωρίς ο χόνδρος έχει την ικανότητα να θεραπευθεί αυτόματα χωρίς χειρουργική επέμβαση. Αυτό συνεπάγεται, ωστόσο, σε παύση όλων των αθλητικών δραστηριοτήτων για τουλάχιστον τέσσερις μήνες. Συχνά ένας αρθρωτός κηδεμόνας με ελέγχομενο εύρος κίνησης είναι απαραίτητος.
Όταν ο αρθρικός χόνδρος αποτυγχάνει να θεραπευθεί αυτόματα, υπάρχουν διάφορες χειρουργικές επιλογές.Η πιο διαδεδομένη και μία από τις πιο επιτυχημένες επιλογές είναι χονδροπλαστική ή τεχνική μικροκαταγμάτων Steadman. Αυτή περιλαμβάνει τον αρθροσκοπικό καθαρισμό της βλάβης για να βεβαιωθεί ο χειρουργός ότι το εκτεθειμένο οστό είναι φρέσκο, χωρίς την επένδυσή του από ουλώδη ιστό. Στη συνέχεια εντός του οστού γίνονται πολλαπλές μικρές οπές, η οποίες επιτρέπουν μυελό των οστών και αίμα να διαφύγει από το οστό και να εισέλθει στο γόνατο.
Η αιμορραγία στην βλάβη δημιουργεί αυτό που είναι γνωστό ως ο "super θρόμβος". Αυτός ο «σούπερ θρόμβος" παγίδευει τα κύτταρα του μυελού των οστών καθώς αυτά ρέουν έξω από τον μυελό. Αυτά τα κύτταρα αποτελούν «βλαστικά κύτταρα». Με επαρκή διέγερση με τη μορφή κίνησης χωρίς όμως φόρτιση τα βλαστικά κύτταρα διεγείρονται για να σχηματίσουν χόνδρο. Ο χόνδρος που καλύπτει τα ελλείμματα είναι ινώδης χόνδρος και όχι ελαστικός χόνδρος όπως αυτός με τον οποίο γεννιόμαστε. Αυτός ωστόσο δημιουργεί ένα λείο, σκληρό πώμα το οποίο γεμίζει την βλάβη.
Περαιτέρω επιλογές για την πλήρωση των ελλειμμάτων είναι τη συγκομιδή χόνδρινων κυττάρων απο τον αρθρικό χόνδρυ τα οποία στη συνέχεια αποστέλλονται σε ένα εργαστήριο για να αναπτυχθεί ένα φύλλο χόνδρου που μπορεί να εισαχθεί εκ νέου στο γόνατο μετά από έξι εβδομάδες. Μια άλλη διαθεσιμη επιλογή είναι η εισαγωγή ενός έτοιμου πλέγματος στην θέση του ελλείμματος πάνω στο οποίο ο οργανισμός εναποθέτει χονδροκύτταρα σχηματίζοντας έτσι ένα βύσμα από αρθρικό χόνδρο. Σε περίπτωση που οι διάφορες βιολογικές επιλογές αποτύχουν υπάρχουν διάφορες μη-βιολογικές επιλογές οι οποίες περιλαμβάνουν την χρήση ενός μεταλλικού καλύμματος (Hemicap από Arthrosurface).
4. Καθ' εξιν εξάρθρημα επιγονατίδας
Η επιγονατίδα βρίσκεται μπροστά από το γόνατο. Αυτή είναι ένα «οστό εντός του τένοντα του τετρακέφαλου μυός«
Η επιγονατίδα λειτουργεί ως τροχαλία αυξάνοντας κατά πολύ την δύναμη του τετρακέφαλου.
Η επιγονατίδα κινείται πάνω και κάτω από το κέντρο του γονάτου σε ένα αυλάκι (την τροχιλία) στο μπροστινό μέρος του μηρού. Η σταθεροποίηση της επιγονατίδας στην αυλάκωση γίνεται κυρίως από οστεοδείς παράγοντες (το βάθος και την μορφολογία του αυλακιού). Υπάρχουν επίσης σύνδεσμοι που ενισχύουν την σταθερότητα της επιγονατίδας μέσα στην αυλάκωση. Αυτοί οι συνδέσμοι βρίσκονται σε κάθε πλευρά του γόνατος και εμποδίζουν την επιγονατίδα να κινείται έξω από την τροχιλία. Αυτοί είναι ο έσω επιγονατίδο-μηριαίος σύνδεσμος (MPFL) και ο έξω επιγονατίδο-μηριαίος σύνδεσμος (LPFL).
Υπάρχουν ασθενείς στους οποίους η επιγονατίδα έχει την προδιάθεση να μετατοπίζεται έξω από την τροχιλία αναπτύσσοντας μια κατάσταση που ονομάζεται "εξάρθρωση". Προδιαθεσικοί παράγοντες για την εξάρθρωση της επιγονατίδας είναι:
1. η ρηχή τροχιλία,
2. η ανώμαλη ευθυγράμμιση του ποδιού η όποια επηρεάζει την κατεύθυνση στην οποία η επιγονατίδα κινείται όταν ο τετρακέφαλος μυς συσπάται με αποτέλεσμα να βγαίνει εκτός της τροχιλίας και
Η επιγονατίδα όταν εξαρθρώνεται προκαλεί ρήξη στον MPFL. Επίσης ο αρθρικός χόνδρος της επιγονατίδας μπορεί να υποστεί βλάβη κατά το εξάρθρημα της επιγονατίδας. Η απόφαση για το αν η θεραπεία ενός εξαρθρήματος της επιγονατίδας θα είναι συντηρητική (χωρίς χειρουργείο) ή χειρουργική εξαρτάται από:
1. Εάν αυτό είναι το πρώτο επεισόδιο. Τότε αυτό μπορεί να αντιμετωπιστεί συντηρητικά. Ειδάλλως χρήζει χειρουργική αποκατάστασης
2. Ηλικία. Οι έφηβοι και τα παιδιά καθώς ωριμάζουν «σταθεροποιούν» την επιγονατίδα. Συνεπώς η αντιμετώπιση είναι συντηρητική.
3. Εάν ο τραυματισμός είναι υψηλή ή χαμηλή ενέργειας. Στην περίπτωση ενός τραυματισμού υψηλής ενέργειας τραυματισμό σε ένα άτομο με αυξημένη γενικευμένη ελαστικότητα (hyperlaxicity) ο MPFL είναι πιθανό να υποστεί ρήξη. Αυτή η ρήξη απαιτεί ανακατασκευή.
4. Μια βλάβη του αρθρικού χόνδρου της επιγονατίδας μπορεί να απαιτήσει χειρουργική αποκατάσταση.
Η συντηρητική αντιμετώπιση περιλαμβάνει την χρήση ενός κηδεμόνα (νάρθηκα) και φυσιοθεραπεία. Ο στόχος της χειρουργικής επέμβασης είναι να σταθεροποιηθεί ο MPFL, και ως εκ τούτου, η επιγονατίδα. Αυτό γίνεται από την ανασύνθεση του MPFL χρησιμοποιώντας μόσχευμα.
Υγεία των Αρθρώσεων
Οι αρθρώσεις μας είναι συχνά κάτι που δεν σκεφτόμαστε και φροντίζουμε, παρά μόνο όταν ξεκινήσουμε να πονάμε. Συχνά ο πόνος στις αρθρώσεις γίνεται πιο αντιληπτός κάτω από ορισμένες περιβαλλοντικές συνθήκες, κυρίως στην υγρασία και το κρύο. Υπάρχουν πολλές μορφές προβλημάτων στις αρθρώσεις που είναι πιθανό να μας επηρεάσουν κατά τη διάρκεια διαφορετικών φάσεων της ζωής μας.
Τι μπορείτε να κάνετε με τη διατροφή σας
Όπως είδατε παραπάνω οι αρθρίτιδα είναι σοβαρό και πολύπλοκο θέμα και απαιτεί άμεση ιατρική αντιμετώπιση , Η διατροφή και τα συμπληρώματα μπορεί να ποικίλουν ανάλογα με τον τύπο αρθρίτιδας που έχετε ή κινδυνεύετε να αποκτήσετε , πάρτε άμεσα οδηγίες ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΜΟΝΟ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΜΟΔΙΟ ΙΑΤΡΟ . Παρακάτω σας δίνομε γενικές οδηγίες διατροφής , και βοτάνων που υπάρχουν σε συνδέσμους βιβλίων και Ισοτόπων για βότανα και διατροφή που υπάρχουν στο διαδίκτυο...
Τα τρόφιμα τα οποία συμβάλλουν στη μείωση των συμπτωμάτων της αρθρίτιδας είναι:
- Λιπαρά ψάρια
- Πράσινα λαχανικά
- Φυτικά έλαια
- Προϊόντα ολικής άλεσης
- Βρώμη
- Φασόλια
- Σύκα
- Κολοκύθα, ηλίανθος και σουσάμι
- Εξωτικά φρούτα όπως ανανάς, παπάγια, μάνγκο, γκουάβα
- Γαλακτοκομικά
- Κρέας
- Εσπεριδοειδή
- Λευκό αλεύρι
- Λευκό ρύζι
- Πατάτες, ντομάτες
- Πιπεριές
- Καφές
Ασκηθείτε ελαφρά, αλλά φροντίστε να διατηρείτε τις αρθρώσεις σας ζεστές, καθώς ο κρύος ή υγρός καιρός προκαλεί συχνά αύξηση των συμπτωμάτων. Βάλτε άλατα «Νεκράς Θάλασσας» στο μπάνιο σας, καθώς αυτά βοηθούν στην αποβολή των τοξινών από τους ιστούς και απαλύνουν τον πόνο. Καλύτερα να κάνετε το μπάνιο αυτό πριν πάτε για ύπνο, παρά το πρωί.
Σκεφτείτε ότι η μακροχρόνια χρήση της ασπιρίνης ή μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών είναι γνωστό ότι προκαλεί ζημίες στους συνδετικούς ιστούς, αύξηση των επιπέδων του ουρικού οξέος και αναστέλλει την αποκατάσταση του χόνδρου, με αποτέλεσμα την επιδείνωση των αρθριτικών και ρευματικών συμπτωμάτων. Υπάρχουν βότανα που καταπολεμούν αποτελεσματικά τη φλεγμονή, χωρίς τις αρνητικές παρενέργειες των φαρμάκων.
VIDEO ΑΡΘΡΙΤΙΔΑ. Ωφέλιμες τροφές και συμπληρώματα / arthritis and nutrition
Ωφέλιμα Συμπληρώματα ( πάρτε άμεσα οδηγίες ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΜΟΝΟ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΜΟΔΙΟ ΙΑΤΡΟ )
Γλυκοζαμίνη
Ως αμινοσάκχαρο που βρίσκεται στο χόνδρο του σώματος, nγλυκοζαμίνη. μπορεί να βοηθήσει στην επιδιόρθωση των αρθρώσεων. Εάν ληφθεί για 2 εβδομάδες τουλάχιστον, μπορεί να είναι εξίσου αποτελεσματική με την ιβουπροφένη στην ανακούφιση του πόνου για κάποιους ανθρώπους. Τα συμπληρώματα γλυκοζαμίνης μπορεί να είναι συνθετικά ή να περιλαμβάνουν εκχύλισμα οστρακόδερμων. Η συνιστώμενη δόση είναι 750 γραμμάρια δύο φορές την ημέρα. Σε συνδυασμό με χονδροϊτίνη μπορεί να βοηθήσει ορισμένους ασθενείς με μέτριο έως ισχυρό πόνο στο γόνατο που οφείλεται σε οστεοαρθρίτιδα. Αποφύγετε τη γλυκοζαμίνη εάν είστε αλλεργικοί στα οστρακόδερμα. Εάν έχετε διαβήτη, συζητήστε το πρώτα με τον γιατρό σας.
Θειική Γλυκοσαμίνη – εμπλέκεται στο δίκτυο του κολλαγόνου και είναι θεμελιώδους σημασίας για τη σύνθεση των γλυκοσαμινογλυκανών, όπως της χονδροϊτίνης. Επίσης, βοηθά στην πύκνωση του λιπαντικού αρθρικού υγρού που απορροφά τους κραδασμούς και υποστηρίζει τις αρθρώσεις. Για την οστεοαρθρίτιδα προτείνονται αρχικά 1500mg την ημέρα για 8 εβδομάδες. Η ημερήσια δόση για τη διατήρηση της υγείας των αρθρώσεων ποικίλλει ανάλογα με το άτομο (500-1000mg). Οι έρευνες δείχνουν ότι η θειική γλυκοσαμίνη απορροφάται καλά και είναι εξίσου αποτελεσματική με τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (NSAIDs) στην ανακούφιση από τα συμπτώματα της οστεοαρθρίτιδας (5). Κλινικές μελέτες δείχνουν ότι η χρήση NSAIDs συνδέεται με επιτάχυνση της εξέλιξης της οστεοαρθρίτιδας και αυξημένη εκφύλιση των αρθρώσεων (6).
Χονδροϊτίνη
Η χονδροϊτίνη παράγεται στον οργανισμό. Βοηθά στη λίπανση, την κατασκευή και την προστασία των χόνδρων και τους καθιστά πιο ελαστικούς. Μπορεί να μειώσει τη φλεγμονή. Η συνιστώμενη δόση είναι 600 mg, δύο φορές την ημέρα. Εάν δεν υπάρξει βελτίωση σε 3 μήνες, πιθανά δεν είναι αποτελεσματική για εσάς. Η χονδροϊτίνη δεν έχει τοξικές παρενέργειες, αλλά συμβουλευτείτε τον γιατρό σας εάν παίρνετε αντιπηκτικά. Μπορούν τα φυτικά έλαια να βοηθήσουν στην ανακούφιση ορισμένων συμπτωμάτων της ρευματοειδούς αρθρίτιδας;
Η χονδροϊτίνη παράγεται στον οργανισμό. Βοηθά στη λίπανση, την κατασκευή και την προστασία των χόνδρων και τους καθιστά πιο ελαστικούς. Μπορεί να μειώσει τη φλεγμονή. Η συνιστώμενη δόση είναι 600 mg, δύο φορές την ημέρα. Εάν δεν υπάρξει βελτίωση σε 3 μήνες, πιθανά δεν είναι αποτελεσματική για εσάς. Η χονδροϊτίνη δεν έχει τοξικές παρενέργειες, αλλά συμβουλευτείτε τον γιατρό σας εάν παίρνετε αντιπηκτικά. Μπορούν τα φυτικά έλαια να βοηθήσουν στην ανακούφιση ορισμένων συμπτωμάτων της ρευματοειδούς αρθρίτιδας;
SAM-e
Η 5-αδενοσυλ-Ι_-μεθειονίνη (SAM-e) είναι μια φυσική ουσία που συμμετέχει σε πολλές μεταβολικές αντιδράσεις. Τα συμπληρώματα που περιέχουν SAM-e έχουν αντιφλεγμονώδεις και αναλγητικές ιδιότητες και πολλοί άνθρωποι τα ανέχονται καλύτερα από τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη. Η ουσία διατίθεται σε χάπι και σε ενέσιμη μορφή. Μην τα λαμβάνετε σε μεγάλες δόσεις και αποφύγετε τη εάν παίρνετε αναστολείς της μονοαμινο-οξειδάσης ή αντικαταθλιπτικά και εάν έχετε διπολική διαταραχή ή πάσχετε από τη νόσο του Πάρκινσον.
Η 5-αδενοσυλ-Ι_-μεθειονίνη (SAM-e) είναι μια φυσική ουσία που συμμετέχει σε πολλές μεταβολικές αντιδράσεις. Τα συμπληρώματα που περιέχουν SAM-e έχουν αντιφλεγμονώδεις και αναλγητικές ιδιότητες και πολλοί άνθρωποι τα ανέχονται καλύτερα από τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη. Η ουσία διατίθεται σε χάπι και σε ενέσιμη μορφή. Μην τα λαμβάνετε σε μεγάλες δόσεις και αποφύγετε τη εάν παίρνετε αναστολείς της μονοαμινο-οξειδάσης ή αντικαταθλιπτικά και εάν έχετε διπολική διαταραχή ή πάσχετε από τη νόσο του Πάρκινσον.
Λινέλαιο
Ο λιναρόσπορος περιέχει ένα ωμέγα-3 λιπαρό οξύ που ονομάζεται λινολεϊκό (ή λινολαϊκό) οξύ (ALA), το οποίο ο οργανισμός μπορεί να μετατρέψει στο λιπαρό οξύ ΕΡΑ (εικοσιπεντανικό οξύ), που έχειαντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. Οι ασθενείς μπορούν να δοκιμάσουν το λινέλαιο εναλλακτικά στα ιχθυέλαια, σε μορφή κάψουλας ή προσθέτοντας το άμεσα στο φαγητό. Είναι ένα φυσικό καθαρτικό. Ωστόσο, μπορεί να επηρεάσει τα αντιπηκτικά φάρμακα όπως η βαρφαρίνη και θα πρέπει να αποφεύγεται από τις γυναίκες με καρκίνο της μήτρας ή του μαστού.
Ο λιναρόσπορος περιέχει ένα ωμέγα-3 λιπαρό οξύ που ονομάζεται λινολεϊκό (ή λινολαϊκό) οξύ (ALA), το οποίο ο οργανισμός μπορεί να μετατρέψει στο λιπαρό οξύ ΕΡΑ (εικοσιπεντανικό οξύ), που έχειαντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. Οι ασθενείς μπορούν να δοκιμάσουν το λινέλαιο εναλλακτικά στα ιχθυέλαια, σε μορφή κάψουλας ή προσθέτοντας το άμεσα στο φαγητό. Είναι ένα φυσικό καθαρτικό. Ωστόσο, μπορεί να επηρεάσει τα αντιπηκτικά φάρμακα όπως η βαρφαρίνη και θα πρέπει να αποφεύγεται από τις γυναίκες με καρκίνο της μήτρας ή του μαστού.
Ιχθυέλαια
Γα συμπληρώματα ιχθυελαίων με ωμέγα-3 λιπαρά οξέα σε υψηλή συγκέντρωση μπορούν να ανακουφίσουν από ορισμένα συμπτώματα της ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Ωστόσο, η αποτελεσματική δόση είναι μέχρι 3 γραμμάρια την ημέρα. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί εύκολα με κητέλαια (ιχθυέλαια από το σώμα του ψαριού). Μην παίρνετε μεγάλες δόσεις από ηπατέλαια (ιχθυέλαια από το συκώτι) βακαλάου και γλωσσοειδών. που περιέχουν Βιταμίνη Α (ρετινόλη), ειδικά εάν είστε έγκυος. Υψηλές δόσεις ιχθυελαίων μπορούν να προκαλέσουν παρενέργειες, όπως ναυτία *αι ρινορραγία. Μην τα παίρνετε μαζί με αντιπηκτικά, όπως η βαρφαρίνη.
Μουρουνέλαιο είναι πιθανώς το πιο ξακουστό συμπλήρωμα για την υγεία των αρθρώσεων στις μέρες μας. Οι παππούδες και οι γονείς μας το χρησιμοποιούσαν για το «λάδωμα των αρθρώσεων». Το ιχθυέλαιο παρέχει EPA και DHA, τα ωμέγα-3 απαραίτητα λιπαρά οξέα που απαιτούνται για τη δομή των μεμβρανών των κυττάρων και για να διατηρήσουν τις αρθρώσεις εύκαμπτες και ευλύγιστες. Ποικίλες μελέτες δείχνουν ότι παρατηρήθηκε βελτίωση στη σοβαρότητα της φλεγμονής, βελτιωμένη δύναμη λαβής και μικρότερη πρωινή δυσκαμψία σε άτομα που έλαβαν 1-2g ιχθυελαίου την ημέρα (3). Οι υψηλές δόσεις ιχθυελαίου πρέπει να αποφεύγονται από άτομα που λαμβάνουν φάρμακα που είναι αραιωτικά του αίματος, π.χ. βαρφαρίνη.
Το έλαιο νυχτολούλουδου (evening primrose oil) είναι μια πλούσια πηγή του ωμέγα-6 απαραίτητου λιπαρού οξέος γάμμα λινολενικό οξύ (GLA). Το GLA μετατρέπεται στο σώμα σε ωφέλιμες προσταγλανδίνες, οι οποίες βοηθούν στη διατήρηση της κινητικότητας των αρθρώσεων. Η προτεινόμενη λήψη ελαίου νυχτολούλουδου είναι 1-4g την ημέρα. Το έλαιο νυχτολούλουδου μπορεί να είναι ελαφρώς πιο αποτελεσματικό αν λαμβάνεται μαζί με ιχθυέλαιο (4). Οι σχιζοφρενείς, άτομα που παίρνουν φάρμακα για το κεντρικό νευρικό σύστημα, άτομα με παροδική επιληψία του λοβού (lobe epilepsy) και άτομα που παίρνουν φάρμακα αραιωτικά του αίματος πρέπει να αποφεύγουν τη λήψη υψηλών δόσεων ελαίου νυχτολούλουδου.
Αντιοξειδωτικά – είναι ιδιαίτερα σημαντικά για την προστασία των αρθρώσεων έναντι βλαβών που προκαλούν οι ελεύθερες ρίζες. Το σελήνιο μπορεί να απουσιάζει από τη διατροφή λόγω της επεξεργασίας κατά την παραγωγή των τροφών. Το σελήνιο είναι συστατικό ζωτικής σημασίας του αντιοξειδωτικού ενζύμου υπεροξειδάση της γλουταθειόνης που εκκαθαρίζει τις τοξικές ελεύθερες ρίζες, οι οποίες αν αφεθούν να δράσουν μπορεί να συμβάλλουν σε φλεγμονή των αρθρώσεων (7). Η βιταμίνη Ε είναι ένα λιποδιαλυτό αντιοξειδωτικό, απαραίτητο για την προστασία των λιπιδίων των κυτταρικών μεμβρανών από την τοξική δράση των ελευθέρων ριζών. Η ίδια η φλεγμονή μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένα επίπεδα βιταμίνης Ε στις αρθρώσεις (8). Μην ξεχνάτε ότι όσο αυξάνεται η λήψη των λιπών, μπορεί να χρειαζόμαστε περισσότερη βιταμίνη Ε. Η βιταμίνη C εμπλέκεται στο σχηματισμό του κολλαγόνου, που με τη σειρά του εμπλέκεται στην υγεία των αρθρώσεων, των τενόντων και του χόνδρου.
Παντοθενικό Οξύ - μελέτες έχουν δείξει ότι άτομα με ρευματοειδή αρθρίτιδα είναι πιο πιθανό να έχουν χαμηλά επίπεδα παντοθενικού οξέος (βιταμίνη Β5) στο αίμα τους. Σε μελέτες που δόθηκαν συμπληρώματα με παντοθενικό οξύ σε άτομα που υπέφεραν από ρευματοειδή αρθρίτιδα παρατηρήθηκε ότι τα συμπτώματα της ρευματοειδούς αρθρίτιδας μειώθηκαν (9).
Μαγνήσιο Συμπληρώματα μαγνησίου μπορεί να βοηθήσουν αν το ασβέστιο δεν απορροφάται καλά.
Εξωτερική εφαρμογή σκευασμάτων
Αρθρίτιδα και βότανα
Μερικές φορές, οι πόνοι στις αρθρώσεις παρουσιάζονται πριν από τη ρευματοειδή αρθρίτιδα και γι’ αυτό το λόγο θα πρέπει να κάνετε τακτικά εξετάσεις. Ας ρίξουμε μια ματιά στον τρόπο που μπορούν να μας φανούν χρήσιμα τα θεραπευτικά βότανα:
- Τα βότανα βοηθούν στην αποβολή των μεταβολικών αποβλήτων και των τοξινών από το σώμα.
- Βελτιώνουν την κυκλοφορία του αίματος και ενισχύουν τον καθαρισμό του λεμφικού συστήματος. Όλα αυτά σημαίνουν λιγότερες τοξίνες στο σώμα που προκαλούν φλεγμονές και πόνο.
- Πολλά φυτά δρουν ως φυσικά αντιβιοτικά.
- Έχουν επίσης αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες.
- Σας χαλαρώνουν, καταπραΰνουν και απομακρύνουν την ένταση από τους μυςμε αποτέλεσμα να μην ασκείται τόση πίεση στις αρθρώσεις σας.
Καψαϊκίνη
Η εξωτερική εφαρμογή φυτικών σκευασμάτων μπορεί να προκαλέσει αύξηση της θερμοκρασίας και να έχει κατευναστικά αποτελέσματα.
Όταν το σώμα μας αισθάνεται πόνο, αυτό συμβαίνει επειδή τα ερεθίσματα του πόνου μεταδίδονται στον εγκέφαλό μας. Η ουσία Ρ είναι μια χημική ουσία (ένας νευροδιαβιβαστής) που συμμετέχει στη μετάδοση αυτών των ερεθισμάτων. Η καψαϊκίνη βοηθά στην μείωση της ουσίας Ρ, ή παρεμβαίνει στη λειτουργία της, βοηθώντας έτσι στην ανακούφιση από τον πόνο που προέρχεται από την αρθρίτιδα. Η καψαϊκίνη είναι επίσης αποτελεσματική με την θεραπεία της διαβητικής νευροπάθειας, της ρευματοειδούς αρθρίτιδας και της οστεοαρθρίτιδας επειδή δρα για την ανακούφιση του πόνου στα νεύρα, τις αρθρώσεις και τους μύες. Μια μελέτη που διεξήχθη σε 31 ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα και 70 ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα, έδειξε πως το 80% παρουσίασαν μείωση του πόνου δύο εβδομάδες μετά από την έναρξη της θεραπείας με καψαϊκίνη.
Αλόη Η aloe vera είναι ένα από τα συνηθέστερα χρησιμοποιούμενα βότανα στην εναλλακτική ιατρική. Είναι γνωστή για τις θεραπευτικές της ιδιότητες και ιδιαίτερα χρήσιμη για την ταχύτερη θεραπεία στις μικρές εκδορές του δέρματος. Η αλόη σε μορφή τζελ μπορεί να εφαρμοστείτοπικά για να καταπραΰνει τις αρθρώσεις που σας πονάνε.
Ευκάλυπτος
Όπως και η αλόη, ο ευκάλυπτος χρησιμοποιείται ευρέως για μια ποικιλία παθήσεων. Το εκχύλισμα από φύλλα ευκαλύπτου συμβάλλει στη θεραπεία του πόνου της αρθρίτιδας. Τα φύλλα του περιέχουν τανίνες, που μπορεί να βοηθήσουν στη μείωση του οιδήματος και του πόνου που προκαλεί η αρθρίτιδα. Δοκιμάστε, επίσης, να χρησιμοποιήσετε ζεστά επιθέματα στα σημεία που πονάτε μετά την επάλειψη με ευκάλυπτο για να μεγιστοποιηθούν τα αποτελέσματα.
Μαντζουράνα
Γνωστή από την αρχαιότητα, η μαντζουράνα χρησιμοποιείτο ως φαρμακευτικό φυτό από τους Αιγυπτίους και τους Αραβες, ενώ οι Σύριοι κατασκεύαζαν από αυτήν ένα δυνατό άρωμα το οποίο πωλούσαν στις Αθηναίες αριστοκράτισσες. Εχει αρκετές κοινές ιδιότητες με το θυμάρι.
Μία εξ αυτών είναι η καταπολέμηση των πόνων που οφείλονται σε ρευματισμούς.
Για τη χρήση αυτή συνήθως εφαρμόζονται κομπρέσες με ζεστό αφέψημα μαντζουράνας ή γίνονται εντριβές με αιθέριο έλαιο στα πάσχοντα σημεία.
Αρπαγόφυτο
Είναι είναι γνωστό για την ευεργετική επίδρασή του στον φλεγμονώδη πόνο. Μπορεί να μειώσει την αίσθηση του πόνου και να βελτιώσει την κινητικότητα των ατόμων με ρευματοειδή αρθρίτιδα ή οστεοαρθρίτιδα μέσα στις πρώτες εβδομάδες της θεραπείας. Ένα από τα πολλά θετικά στοιχεία στη χρήση αυτού του βοτάνου είναι ότι σπάνια προκαλεί ενοχλήσεις στο στομάχι. Επιπλέον μπορεί να χρησιμοποιηθεί παράλληλα με συμβατικά φάρμακα ή άλλα βότανα και είναι επίσης κατάλληλο για μακροχρόνια χρήση.
Όταν λαμβάνεται για περίοδο έξι μηνών ή περισσότερο, είναι πιθανό ότι θα επαναρυθμίσει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, η οποία είναι εξαιρετικά σημαντική στη ρευματοειδή αρθρίτιδα. Είναι, ωστόσο, κατάλληλο για όλες τις μορφές αρθρίτιδας και έχει αποδειχθεί ότι λειτουργεί αποτελεσματικά σε περιπτώσεις ουρικής αρθρίτιδας ή ποδάγρας.
Σε πόνους στις αρθρώσεις, το αρπαγόφυτο μπορεί να χρησιμοποιηθεί μαζί με γλυκοζαμίνη, η οποία βοηθάει στην αποκατάσταση του χόνδρου και των συνδέσμων στις πληγείσες αρθρώσεις.
Είναι είναι γνωστό για την ευεργετική επίδρασή του στον φλεγμονώδη πόνο. Μπορεί να μειώσει την αίσθηση του πόνου και να βελτιώσει την κινητικότητα των ατόμων με ρευματοειδή αρθρίτιδα ή οστεοαρθρίτιδα μέσα στις πρώτες εβδομάδες της θεραπείας. Ένα από τα πολλά θετικά στοιχεία στη χρήση αυτού του βοτάνου είναι ότι σπάνια προκαλεί ενοχλήσεις στο στομάχι. Επιπλέον μπορεί να χρησιμοποιηθεί παράλληλα με συμβατικά φάρμακα ή άλλα βότανα και είναι επίσης κατάλληλο για μακροχρόνια χρήση.
Όταν λαμβάνεται για περίοδο έξι μηνών ή περισσότερο, είναι πιθανό ότι θα επαναρυθμίσει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, η οποία είναι εξαιρετικά σημαντική στη ρευματοειδή αρθρίτιδα. Είναι, ωστόσο, κατάλληλο για όλες τις μορφές αρθρίτιδας και έχει αποδειχθεί ότι λειτουργεί αποτελεσματικά σε περιπτώσεις ουρικής αρθρίτιδας ή ποδάγρας.
Σε πόνους στις αρθρώσεις, το αρπαγόφυτο μπορεί να χρησιμοποιηθεί μαζί με γλυκοζαμίνη, η οποία βοηθάει στην αποκατάσταση του χόνδρου και των συνδέσμων στις πληγείσες αρθρώσεις.
Τσουκνίδα (Urtica)
Είναι πάντα ένα χρήσιμο συμπλήρωμα σε οποιαδήποτε θεραπεία, καθώς βοηθά στη διάλυση του ουρικού οξέος και στη μείωση της επιβλαβούς οξύτητας στην κυκλοφορία του αίματος.Επιπρόσθετα, οποιαδήποτε αρθριτική ή ρευματική κατάσταση θα βελτιωθεί από τη μείωση των επιπέδων του ουρικού οξέος στο σύστημα
Tο δηλητήριο της μέλισσας ΠΡΟΣΟΧΗ !!! σε αυτούς που έχουν αλλεργία στο δηλητήριο
Είναι η πιο περίπλοκη από τις θεραπείες. Mάλιστα, χημικές έρευνες δείχνουν ότι περιέχει πολύ ισχυρές αντιφλεγμονώδεις ουσίες, γι’ αυτό και απαιτείται προσοχή στη χορήγησή του.
Πού βοηθάει : H θεραπεία με το δηλητήριο χρησιμοποιείται συχνά σε παθήσεις όπως η τενοντίτιδα, η θυλακίτιδα και η οστεοαρθρίτιδα. Eπίσης, περιορίζει τους ισχιακούς πόνους και τη νευραλγία, ενώ χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις καρδιαγγειακών παθήσεων, σμηγματορροϊκής δερματίτιδας, υπερθυρεοειδισμού, πόνων περιόδου και γρίπης.
Aντενδείξεις Πιθανή αλλεργία στο δηλητήριο.
Oδηγίες χρήσης : Xορηγείται με ένεση ή με απευθείας τσίμπημα της μέλισσας. Ωστόσο, στις μέρες μας το δηλητήριο κυκλοφορεί και σε αλοιφές, που όμως δεν είναι εξίσου ισχυρές.
Είναι πάντα ένα χρήσιμο συμπλήρωμα σε οποιαδήποτε θεραπεία, καθώς βοηθά στη διάλυση του ουρικού οξέος και στη μείωση της επιβλαβούς οξύτητας στην κυκλοφορία του αίματος.Επιπρόσθετα, οποιαδήποτε αρθριτική ή ρευματική κατάσταση θα βελτιωθεί από τη μείωση των επιπέδων του ουρικού οξέος στο σύστημα
Tο δηλητήριο της μέλισσας ΠΡΟΣΟΧΗ !!! σε αυτούς που έχουν αλλεργία στο δηλητήριο
Είναι η πιο περίπλοκη από τις θεραπείες. Mάλιστα, χημικές έρευνες δείχνουν ότι περιέχει πολύ ισχυρές αντιφλεγμονώδεις ουσίες, γι’ αυτό και απαιτείται προσοχή στη χορήγησή του.
Πού βοηθάει : H θεραπεία με το δηλητήριο χρησιμοποιείται συχνά σε παθήσεις όπως η τενοντίτιδα, η θυλακίτιδα και η οστεοαρθρίτιδα. Eπίσης, περιορίζει τους ισχιακούς πόνους και τη νευραλγία, ενώ χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις καρδιαγγειακών παθήσεων, σμηγματορροϊκής δερματίτιδας, υπερθυρεοειδισμού, πόνων περιόδου και γρίπης.
Aντενδείξεις Πιθανή αλλεργία στο δηλητήριο.
Oδηγίες χρήσης : Xορηγείται με ένεση ή με απευθείας τσίμπημα της μέλισσας. Ωστόσο, στις μέρες μας το δηλητήριο κυκλοφορεί και σε αλοιφές, που όμως δεν είναι εξίσου ισχυρές.
Η κουρκούμη έχει πολλά αντιοξειδωτικά, γεγονός που την καθιστά μια τέλεια θεραπεία για την αρθρίτιδα. Είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική στην ανακούφιση της πρωινής δυσκαμψία και της διόγκωσης της άρθρωσης. 1200 mg κουρκούμης έχει το ίδιο αποτέλεσμα με 300 ml φαινυλβουταζόνη, όταν πρόκειται για την θεραπεία της αρθρίτιδας. Σε αντίθεση με άλλα βότανα, η κουρκούμη δίνει καλύτερα αποτελέσματα στην ανακούφιση του πόνου στις αρθρώσεις, όταν καταναλώνεται από το στόμα.
Ινδικό λιβάνι ( Boswellia )
Η Boswellia Serrata, το αντιφλεγμονώδες της Φύσης, γνωστή και ως Ινδικό λιβάνι, στα σανσκριτικά Shallaki είναι ένα φυτικό εκχύλισμα είναι γνωστό ως βασικό συστατικό του θυμιάματος. Έχει ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες και ανακουφίζει από τον πόνο σε αρθρίτιδα. Δεν έχει παρενέργειες και η Boswellia ρυθμίζει την κυκλοφορία του αίματος και τη ροή του αίματος στις περιοχές που έχουν φλεγμονή κι έτσι βοηθά τις αρθρώσεις που επηρεάζονται από την αρθρίτιδα.
Ιτιά ( Willow Bark )
Σύμφωνα με ιστορικά αρχεία, ο φλοιός της ιτιάς χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 500 π.Χ. από τους Κινέζους για να ανακουφίζει τον πόνο και να θεραπεύει τον πυρετό. Οι ιθαγενείς Αμερικανοί χρησιμοποιούν, επίσης, αυτήν την φυσική θεραπεία για τη θεραπεία των πονοκεφάλων, των ρευματικών και των πόνων στους μυς.
Σύμφωνα με ιστορικά αρχεία, ο φλοιός της ιτιάς χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 500 π.Χ. από τους Κινέζους για να ανακουφίζει τον πόνο και να θεραπεύει τον πυρετό. Οι ιθαγενείς Αμερικανοί χρησιμοποιούν, επίσης, αυτήν την φυσική θεραπεία για τη θεραπεία των πονοκεφάλων, των ρευματικών και των πόνων στους μυς.
Είναι ένα δέντρο που συναντάται σε σχεδόν ολόκληρη την Ευρώπη και χρησιμοποιείτο ευρέως στην αρχαία Ελλάδα για τις αντιπυρετικές ιδιότητες του φλοιού της.
Σύμφωνα με τις επιστημονικές έρευνες, η φλούδα και ο φλοιός της ιτιάς περιέχουν μια ουσία παρόμοια με το ακετυλοσαλικυλικό οξύ της ασπιρίνης.
Για τον λόγο αυτό η ιτιά αναπτύσσει σημαντική δράση κατά του πυρετού και των πόνων. Μεταξύ των πολλών θεραπευτικών της ιδιοτήτων, η ιτιά είναι φυτό τονωτικό και χάρη στο ιτεϋλικό οξύ που περιέχει δρα κατά των ρευματισμών.
Οι βοτανολόγοι συνιστούν το έγχυμα της φλούδας της ως αντιρρευματικό και τη φλούδα των παλιών κλαδιών ως ωφέλιμη κατά της αρθρίτιδας.
Ο φλοιός της ιτιάς ανακουφίζει από την οστεοαρθρίτιδα και όλους τους πόνους στις αρθρώσεις, ιδιαίτερα στα γόνατα, τον αυχένα, και τα ισχία. Να πίνετε φλοιό ιτιάς σε τσάι ή να το χρησιμοποιήσετε ως συμπλήρωμα.
Μείγμα ελαιων.
Αποτελείται από έλαια καμφοράς, μέντας, ευκαλύπτου , μάραθου, και μπορείτε να το αλείψετε στίς αρθρώσεις σας κάνοντας απαλά μασάζ με κυκλικές κινήσεις. Λίγα λεπτά αργότερα θα ανακουφιστείτε από τους πονους. Μπορείτε να το χρησιμοποιήσετε σε οποιοδήποτε άλλο μέρος του σώματός σας για την ανακούφιση από μικρούς ή μεγάλους πόνους.
Για εκείνους που επιθυμούν να διατηρήσουν την υγεία των αρθρώσεών τους μέσω της διατροφής, μια διατροφή χαμηλή σε κορεσμένα ή ζωικά λίπη μπορεί να είναι χρήσιμη, κυρίως για εκείνους που πάσχουν από ρευματοειδή αρθρίτιδα (8). Το λίπος (ως κορεσμένο ή υδρογονοποιημένο) στη διατροφή μπορεί να είναι υπεύθυνο για την πυροδότηση μερικών αυτοάνοσων αντιδράσεων.
Όφελος μπορεί επίσης να υπάρχει παραλείποντας τροφές από την οικογένεια solanacae: πατάτες (όχι γλυκές πατάτες), πιπεριές, ντομάτες και μελιτζάνες. Αυτές οι τροφές περιέχουν σολανίνη, ένα αλκαλοειδές που πιστεύεται ότι αλληλεπιδρά με το σύστημα επιδιόρθωσης των αρθρώσεων. Η σολανίνη μπορεί επίσης να είναι τοξική αν τα γαστρικά υγρά στο έντερο δεν μπορούν να την καταστρέψουν. Σε μελέτες, άτομα που απέκλεισαν αυτές τις τροφές από τη διατροφή τους παρατήρησαν βελτίωση στα συμπτώματα της ρευματοειδούς αρθρίτιδας (2).
Τα άτομα που υποφέρουν από ουρική αρθρίτιδα μπορεί να επωφεληθούν υιοθετώντας κατάλληλη διατροφή. Το σέλινο έχει χρησιμοποιηθεί παραδοσιακά για τη συμβολή του στον περιορισμό του ουρικού οξέος από τους νεφρούς. Επίσης βοηθά στο να πίνετε πολύ νερό και για να διαλύεται το ουρικό οξύ και τελικά να διατηρηθεί η καλή λειτουργία των νεφρών. Τα κεράσια και άλλες τροφές πλούσιες σε ανθοκυανίνες (φλαβονοειδή) όπως τα blueberries μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση της φλεγμονής και των επιπέδων ουρικού οξέος, επομένως και στην ανακούφιση του προβλήματος (2). Τα άτομα που υποφέρουν από ουρική αρθρίτιδα μπορούν να επωφεληθούν μειώνοντας το περιεχόμενο σε πρωτεΐνες της διατροφής τους, ειδικά των τροφών που είναι πλούσιες σε πουρίνες. Σ’ αυτές τις τροφές περιλαμβάνονται το κρέας, τα οστρακοειδή, η ζύμη, το ψάρι, τα όσπρια, τα πουλερικά, το σπανάκι, τα σπαράγγια και τα μανιτάρια. Επίσης, πρέπει να αποφεύγεται το αλκοόλ, να μην καταναλώνονται ραφιναρισμένες τροφές παρά μόνο στο ελάχιστο δυνατό και να έχει το άτομο το κατάλληλο σωματικό βάρος.
Ένας από τους καλύτερους τρόπους για να αντιμετωπίσετε τους πόνους στις αρθρώσεις είναι να αυξήσετε την κατανάλωση βασικών λιπαρών οξέων που περιέχονται σε τροφές όπως τα καρύδια, το σκουμπρί και το σολομό.
Η άσκηση
Η άσκηση γενικά προτείνεται για τη διατήρηση της κινητικότητας των αρθρώσεων. Ένας συνδυασμός διαφόρων τύπων άσκησης, όπως το περπάτημα και το κολύμπι, μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά στην υγεία των αρθρώσεων. Ένας γιατρός ή θεραπευτής μπορεί να προτείνει συγκεκριμένες ασκήσεις.
Στην περίπτωση που κάποιο άτομο είναι υπέρβαρο, η απώλεια βάρους μπορεί να οδηγήσει σε μερική ανακούφιση από τα συμπτώματα.
Βάλτε στη διατροφή σας
Σύμφωνα με το αμερικανικό Εθνικό Κέντρο για τη Συμπληρωματική και Εναλλακτική Ιατρική (NCCAM), δεν υπάρχουν επαρκείς επιστημονικές έρευνες που να αποδεικνύουν ότι η χρήση συγκεκριμένων βοτάνων ή μπαχαρικών αποτελεί αποτελεσματική θεραπεία για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα.
Τούτου λεχθέντος, μια σειρά από βότανα και μπαχαρικά έχουν αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες και, τουλάχιστον βάσει των μέχρι στιγμής ερευνών αλλά και προσωπικών εμπειριών από ασθενείς, έχουν θετική δράση στην αντιμετώπιση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας.
Δείτε ποια είναι αυτά:
Τζίντζερ
Κουρκούμη Είναι ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος για να μειώσετε τις φλεγμονές του σώματος, σας χαλαρώνει και είναι ιδανικός για οτιδήποτε έχει σχέση με τους μυς, τα οστά και τις αρθρώσεις. Χάρη στη βασική αντιφλεγμονώδη δράση του είναι ιδανικός για τέτοιες περιπτώσεις ενώ παράλληλα θα σας προσφέρει και πολλά άλλα οφέλη. Ο κουρκουμάς είναι ένα αντιοξειδωτικό, αντιφλεγμονώδες και αντικαρκινικό βότανο.
Μελέτες σε ζώα έχουν δείξει ότι τα αιθέρια έλαια στην κουρκούμη έχουν ιδιότητες κατά της αρθρίτιδας. Ερευνητές του πανεπιστημίου του Τέξας διαπίστωσαν ότι η κατανάλωση κουρκούμης μπορεί να έχει αντιβακτηριακές, αντικαρκινικές, καθώς και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, που συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας.
Πράσινο τσάι
Κανέλα
Σκόρδο
Έρευνα του 2013, που δημοσιεύτηκε στην επιστημονική επιθεώρηση Food and Chemical Toxicology, έδειξε ότι το σκόρδο διαθέτει σημαντική αντιφλεγμονώδη δράση, διότι αναστέλλει την παραγωγή των φλεγμονωδών ουσιών που είναι γνωστές ως κυτοκίνες. Η μελέτη διαπίστωσε ότι η θέρμανση του εκχυλίσματος σκόρδου μειώνει σημαντικά τις αντιφλεγμονώδεις ιδιότητές του.
Μαύρο πιπέρι
Ρίζα κολλιτσίδας
Ένας από τους καλύτερους τρόπους για να αντιμετωπίσετε τους πόνους στις αρθρώσεις είναι να αυξήσετε την κατανάλωση βασικών λιπαρών οξέων. Εκτός από τα καρύδια, το σκουμπρί και το σολομό μπορείτε να προσθέσετε στην καθημερινή σας διατροφή και τη ρίζα κολλιτσίδας. Είναι ένα πανίσχυρο αντιφλεγμονώδες και μπορείτε να το λαμβάνετε δυο φορές την ημέρα. Θα βρείτε αποξηραμένη ρίζα κολλιτσίδας κομμένη σε κύβους σε οποιοδήποτε κατάστημα βιολογικών προϊόντων. Απλά προσθέτετε μια κουταλιά της σούπας σε ένα ποτήρι με βραστό νερό. Το αφήνετε να σταθεί για 5 λεπτά και το πίνετε σιγά-σιγά. Είναι εξαιρετικό!
Λιναρόσπορος
Ο λιναρόσπορος είναι μια φυσική πηγή λιπαρών οξέων ωμέγα 3, φυτικής προέλευσης. Χάρη σε αυτή, το ανοσοποιητικό σας σύστημα ενισχύεται και μειώνεται η παρουσία των τοξινών στο σώμα που έχουν την ικανότητα να συσσωρεύονται στις αρθρώσεις και να σας προκαλούν πόνο. Όπως και όλα τα παραπάνω εγχύματα, θα μειώσει τις φλεγμονές και θα σας ανακουφίσει από τον πόνο. Καλό είναι να καταναλώνετε αυτούς τους σπόρους σαν γαρνίρισμα σε σαλάτες ή σε οποιοδήποτε άλλο φαγητό. Σε αυτή την περίπτωση, δεν θα φτιάξουμε έγχυμα. Γιατί; Επειδή όταν θερμαίνονται χάνουν τη δύναμη των συστατικών που περιέχουν ωμέγα 3 και αυτό που θέλουμε είναι να επωφεληθούμε στο μέγιστο από όλες τις ιδιότητές τους. Έτσι λοιπόν, να θυμάστε ότι είναι ακόμη καλύτεροι αν τους τρίψετε μέχρι να γίνουν σκόνη. Δυο κουταλιές της σούπας είναι η πιο κατάλληλη δοσολογία.
Συμβουλές Διατροφής
Για εκείνους που επιθυμούν να διατηρήσουν την υγεία των αρθρώσεών τους μέσω της διατροφής, μια διατροφή χαμηλή σε κορεσμένα ή ζωικά λίπη μπορεί να είναι χρήσιμη, κυρίως για εκείνους που πάσχουν από ρευματοειδή αρθρίτιδα (8). Το λίπος (ως κορεσμένο ή υδρογονοποιημένο) στη διατροφή μπορεί να είναι υπεύθυνο για την πυροδότηση μερικών αυτοάνοσων αντιδράσεων.
Όφελος μπορεί επίσης να υπάρχει παραλείποντας τροφές από την οικογένεια solanacae: πατάτες (όχι γλυκές πατάτες), πιπεριές, ντομάτες και μελιτζάνες. Αυτές οι τροφές περιέχουν σολανίνη, ένα αλκαλοειδές που πιστεύεται ότι αλληλεπιδρά με το σύστημα επιδιόρθωσης των αρθρώσεων. Η σολανίνη μπορεί επίσης να είναι τοξική αν τα γαστρικά υγρά στο έντερο δεν μπορούν να την καταστρέψουν. Σε μελέτες, άτομα που απέκλεισαν αυτές τις τροφές από τη διατροφή τους παρατήρησαν βελτίωση στα συμπτώματα της ρευματοειδούς αρθρίτιδας (2).
Τα άτομα που υποφέρουν από ουρική αρθρίτιδα μπορεί να επωφεληθούν υιοθετώντας κατάλληλη διατροφή. Το σέλινο έχει χρησιμοποιηθεί παραδοσιακά για τη συμβολή του στον περιορισμό του ουρικού οξέος από τους νεφρούς. Επίσης βοηθά στο να πίνετε πολύ νερό και για να διαλύεται το ουρικό οξύ και τελικά να διατηρηθεί η καλή λειτουργία των νεφρών. Τα κεράσια και άλλες τροφές πλούσιες σε ανθοκυανίνες (φλαβονοειδή) όπως τα blueberries μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση της φλεγμονής και των επιπέδων ουρικού οξέος, επομένως και στην ανακούφιση του προβλήματος (2). Τα άτομα που υποφέρουν από ουρική αρθρίτιδα μπορούν να επωφεληθούν μειώνοντας το περιεχόμενο σε πρωτεΐνες της διατροφής τους, ειδικά των τροφών που είναι πλούσιες σε πουρίνες. Σ’ αυτές τις τροφές περιλαμβάνονται το κρέας, τα οστρακοειδή, η ζύμη, το ψάρι, τα όσπρια, τα πουλερικά, το σπανάκι, τα σπαράγγια και τα μανιτάρια. Επίσης, πρέπει να αποφεύγεται το αλκοόλ, να μην καταναλώνονται ραφιναρισμένες τροφές παρά μόνο στο ελάχιστο δυνατό και να έχει το άτομο το κατάλληλο σωματικό βάρος.
Ένας από τους καλύτερους τρόπους για να αντιμετωπίσετε τους πόνους στις αρθρώσεις είναι να αυξήσετε την κατανάλωση βασικών λιπαρών οξέων που περιέχονται σε τροφές όπως τα καρύδια, το σκουμπρί και το σολομό.
Η άσκηση
VIDEO Σωματική άσκηση για την αντιμετώπιση της αρθρίτιδας - 21.07.2013
Τούτου λεχθέντος, μια σειρά από βότανα και μπαχαρικά έχουν αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες και, τουλάχιστον βάσει των μέχρι στιγμής ερευνών αλλά και προσωπικών εμπειριών από ασθενείς, έχουν θετική δράση στην αντιμετώπιση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας.
Δείτε ποια είναι αυτά:
Τζίντζερ
Είναι ένα από τα καλύτερα φυτά με αντιφλεγμονώδεις και αντιρευματικές ιδιότητες. Και όλα αυτά τα οφείλει σε δυο βασικά συστατικά που διαθέτει: αναστολέα COX-2 και TNF, τα οποία σταματούν τη φλεγμονή της προσταγλανδίνης Ε2. Υπάρχουν επίσης πολλές μελέτες που εγγυώνται την αποτελεσματικότητά του για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα ή την οστεοαρθρίτιδα. Μειώνει τον πόνο, τις φλεγμονές και το πρήξιμο χωρίς καμία απολύτως παρενέργεια. Μην το παραλείψετε.
Μια νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό » Arthritis» σύγκρινε τα αποτελέσματα από την χρήση εκχυλίσματος τζίντζερ για την θεραπεία οστεοαρθρίτιδας και ρευματοειδούς αρθρίτιδας και την χρήση κοινών φαρμάκων όπως βηταμεθαζόνη (κορτιζόνη) και ιβουπροφένη.
Οι ερευνητές κατέληξαν πως το εκχύλισμα τζίντζερ είχε εξίσου αποτελεσματική αντιφλεγμονώδη δράση με την βηταμεθαζόνη στα εργαστηριακά πειράματα. Και τα δυο μείωσαν τα ποσοστά των κυτοκινών στο σώμα, ουσιών που λειτουργούν ρυθμιστικά για το ανοσοποιητικό σύστημα, μπορούν να δημιουργήσουν φλεγμονές στον οργανισμό και γι΄αυτό συνδέονται με τον πόνο.
Η βηταμεθασόνη μπορεί να έχει χρησιμοποιηθεί εδώ και δεκαετίες για να ανακουφίζει τον πόνο αλλά όμως συνδέεται και με πολλές σοβαρές παρενέργειες όπως: οίδημα, κατάθλιψη, δύσπνοια, καρδιακές αρρυθμίες, μυϊκή αδυναμία, υψηλή αρτηριακή πίεση, άγχος, κεφαλαλγίες, προβλήματα στον ύπνο, ακμή, παγκρεατίτιδα και άλλα.
Από την άλλη το τζίντζερ είναι ένα ισχυρό αντιφλεγμονώδες χωρίς δυσάρεστες παρενέργειες.
Σε άλλο πείραμα του Odense University στην Δανία, ο Dr. Srivastava μελετώντας τις θεραπευτικές ιδιότητες των μπαχαρικών ανακάλυψε πως το τζίντζερ είναι ένα αποτελεσματικό και ανώτερο παυσίπονο. Στην μελέτη του ο Dr. Srivastava έδωσε σε ασθενείς με αρθρίτιδα καθημερινά μικρές ποσότητες τζίντζερ, για τρεις μήνες. Η πλειοψηφία των συμμετεχόντων είχαν σημαντικές βελτιώσεις στον πόνο, το πρήξιμο και στην πρωινή δυσκαμψία με την καθημερινή κατανάλωση τζίντζερ. Ο Dr. Srivastava επίσης σημειώνει πως είδε καλύτερη δράση από το τζίντζερ απ΄ότι από τα μη στεροειδή φάρμακα όπως Tylenol ή Advil τα οποία δρουν σε ένα μόνο επίπεδο: δηλαδή εμποδίζουν τον σχηματισμό φλεγμονωδών ενώσεων. Από την άλλη μεριά το τζίντζερ και εμποδίζει τον σχηματισμό φλεγμονωδών ενώσεων (προσταγλανδινών και λευκοτριένιων) και την ίδια στιγμή οι αντιοξειδωτικές του ιδιότητες διαλύουν τις ήδη υπάρχουσες φλεγμονές και την οξύτητα των υγρών στις αρθρώσεις των πασχόντων.
Πως να το χρησιμοποιήσετε
Βάλτε το ψιλοκομμένο σε σούπες, βραστά και σε άλλες συνταγές, τόσο γλυκές όσο και αλμυρές.
Βάλτε το τζίντζερ στον αποχυμωτή μαζί με τα υπόλοιπα φρούτα και λαχανικά όποτε φτιάχνετε φυσικό χυμό. Ταιριάζει ιδιαίτερα με το μήλο και τα καρότα. Πειραματιστείτε με τις γεύσεις.
Κουρκούμη Είναι ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος για να μειώσετε τις φλεγμονές του σώματος, σας χαλαρώνει και είναι ιδανικός για οτιδήποτε έχει σχέση με τους μυς, τα οστά και τις αρθρώσεις. Χάρη στη βασική αντιφλεγμονώδη δράση του είναι ιδανικός για τέτοιες περιπτώσεις ενώ παράλληλα θα σας προσφέρει και πολλά άλλα οφέλη. Ο κουρκουμάς είναι ένα αντιοξειδωτικό, αντιφλεγμονώδες και αντικαρκινικό βότανο.
Μελέτες σε ζώα έχουν δείξει ότι τα αιθέρια έλαια στην κουρκούμη έχουν ιδιότητες κατά της αρθρίτιδας. Ερευνητές του πανεπιστημίου του Τέξας διαπίστωσαν ότι η κατανάλωση κουρκούμης μπορεί να έχει αντιβακτηριακές, αντικαρκινικές, καθώς και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, που συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας.
Πράσινο τσάι
Αποδεικτικά στοιχεία από μελέτες σε ζώα δείχνουν ότι οι πολυφαινόλες που περιέχει το πράσινο τσάι (το οποίο είναι επίσης πλούσιο σε αντιοξειδωτικά) μπορούν να καταστείλουν την ανοσοαπόκριση του οργανισμού και ως εκ τούτου να περιορίσουν τη φλεγμονή. Αυτό είναι σημαντικό, διότι η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι μια νόσος στην οποία το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στις αρθρώσεις, προκαλώντας πόνο και πρήξιμο.
Κανέλα
Έρευνα που έγινε σε ποντίκια και δημοσιεύθηκε το 2012 στην επιστημονική επιθεώρηση BMC Complementary & Alternative Medicine, έδειξε ότι το εκχύλισμα κανέλας μπορεί να μειώσει σημαντικά τις ουσίες που προκαλούν φλεγμονή και βλάβη των ιστών.
Σκόρδο
Μαύρο πιπέρι
Οι πιπεριές χρησιμοποιούνται ευρέως για την καταπολέμηση του πόνου και του οιδήματος στις παραδοσιακές φυσικές θεραπείες. Για παράδειγμα, η καψαϊκίνη, η ουσία που κάνει τις πιπεριές καυτερές, χρησιμοποιείται σε αλοιφές και κρέμες ως θεραπεία της αρθρίτιδας. Έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2010 στην επιστημονική επιθεώρηση Natural Product Communications, έδειξε ότι πολλές από τις αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες που βρίσκονται στην καψαϊκίνη βρίσκονται επίσης και στο μαύρο πιπέρι.
Ρίζα κολλιτσίδας
Λιναρόσπορος
Φλισκούνι
Το σπουδαιότερο αντιαρθριτικό φάρμακο. Θεωρείτο από παλιά σπουδαίο αντιαρθριτικό φάρμακο και για τον λόγο αυτό αποκαλείτο και «μέντα ποδαγκράρια». Ονομάζεται επίσης μέντα η υδροχαρής, επειδή φυτρώνει κατά μήκος των ποταμών, σε έλη, βάλτους και ρυάκια ενώ γενικότερα θεωρείται ότι η παρουσία του σε κάποιον τόπο μαρτυρά την ύπαρξη νερού.Το φλισκούνι, εκτός από τις ιδιότητές του κατά της αρθρίτιδας, είναι, επίσης, χολαγωγό, αντιφυσητικό και σπασμολυτικό, ενώ συστήνεται για την καταπολέμηση των βρογχικών κατάρρων και του άσθματος.
Ολιστική αντιμετώπιση ( πάρτε άμεσα οδηγίες ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΜΟΝΟ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΜΟΔΙΟ ΙΑΤΡΟ )
Βιβλιογραφία
1. "BMA Complete Family Health Encyclopedia", Ed. Dr T. Smith. Dorling Kindersley. 1995. 2. "Encyclopedia of Natural Medicine", M. Murray & J. Pizzorno, Optima. 1998.
3. Lipids, 1996, 31 supp:5243-7
4. Annals of the Rheumatic Diseases, 1988, 47:96-104
5. Quest Vitamins Professional Product Manual 1998
6. JACM. Vol 15, 10, p15
7. BMJ. Vol 314, p387
8. "The Natural Pharmacy", Liniger, Wright, Austin, Brown, Gaby. Prima. 1998.
9. "Handbook of Dietary Supplements", Pamela Mason, Blackwell Science, 1995.
10."Handbook of Medical Herbs", Duke JA; CRC Press, 1985.
11."The Healing Power of Herbs", M. Murray N.D. Prima. 1995.
Ηλεκτρονική Βιβλιογραφία
http://www.isathens.gr/images/metekpaid/05-12-2012/vlachogiannopoulos.pdf
http://www.pneumonologia.gr/articlefiles/20060516_Parousiash.pdf
http://www.exerciseforhealth.gr/uploads/9.Askisi_kai_arthritida.pdf
http://www.ahepahosp.gr/PDF
http://eclass.uoa.gr/pdf
http://www.med.auth.gr/depts/bpp/lessons/2012-2013/Hatzimihailidou_31-10-2012.pdf
http://www.vima-asklipiou.gr/volumes/2008/VOLUME%2004_08/VA_REV_4_07_04_08.pdf
http://www.mhcs.health.nsw.gov.au/publicationsandresources/pdf/publication-pdfs/diseases-and-conditions/8555/oth-8555-gre.pdf
http://www.mednet.gr/archives/2008-1/pdf/111.pdf
http://www.ere.gr/assets/files/protokola/08_009_A.pdf
http://www.diatrosofia.gr/hyperuricemia.pdf
http://www.iatrikionline.gr/revmatol_2_08/02.pdf
Πηγές
http://www.everydayhealth.com/
http://www.onmed.gr/antigiransi/story/321628/ta-votana-pou-katapolemoyn-tin-arthritida
http://www.iatropedia.gr/eidiseis/ta-votana-pou-sozoun-apo-ti-revmatoidi-arthritida/39434/
http://www.briefingnews.gr/ygeia/votana-gia-tin-arthritida-kai-ton-pono-ton-arthroseon
http://therapeftis.blogspot.gr/2015/04/blog-post_93.html
http://www.vita.gr/mindandbody/alternative/article/2362/oi-melisses-poy-therapeyoyn/
http://monidadias-news.blogspot.gr/2014/05/blog-post_10.html
http://www.dromostherapeia.gr/votanotherapeia-fitotherapeia/antimetopiste-tin-arthritida-fisika.html
http://meygeia.gr/therapeftika-votana-gia-tous-ponous-stis-arthrosis/
http://arthritida.com/therapeia-arthritidas-me-votana/
http://www.ftiaxno.gr/2011/01/blog-post_8870.html
http://meygeia.gr/therapeftika-votana-gia-tous-ponous-stis-arthrosis/
http://www.douni.gr/?section=simvouli&scategory=17
http://www.iama.gr/ethno/kerkini/koen.html
https://www.youtube.com/watch?v=DAQ0qzSfrXI
https://www.youtube.com/watch?v=ELdunuI00Og
https://www.youtube.com/watch?v=cPBRXpRAJYU
Ολιστική αντιμετώπιση ( πάρτε άμεσα οδηγίες ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΜΟΝΟ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΜΟΔΙΟ ΙΑΤΡΟ )
Μια συνολική θεραπεία, που περιλαμβάνει ρύθμιση της διατροφής και του τρόπου ζωής, συμπληρώματα (προϊόντα με αρπαγόφυτο, γλυκοζαμίνη και τσουκνίδα) καθώς επίσης εξωτερική εφαρμογή με gel (άρνικα) για την άμεση ανακούφιση του πόνου, είναι η καλύτερη επιλογή για την αντιμετώπιση της αρθρίτιδας σε μακροπρόθεσμη βάση.
- See more at: http://www.dromostherapeia.gr/votanotherapeia-fitotherapeia/antimetopiste-tin-arthritida-fisika.html#sthash.qqdecDmY.dpuf
SPOT Μην αγνοείτε τα συμπτώματα της Αρθρίτιδας
Βιβλιογραφία
1. "BMA Complete Family Health Encyclopedia", Ed. Dr T. Smith. Dorling Kindersley. 1995. 2. "Encyclopedia of Natural Medicine", M. Murray & J. Pizzorno, Optima. 1998.
3. Lipids, 1996, 31 supp:5243-7
4. Annals of the Rheumatic Diseases, 1988, 47:96-104
5. Quest Vitamins Professional Product Manual 1998
6. JACM. Vol 15, 10, p15
7. BMJ. Vol 314, p387
8. "The Natural Pharmacy", Liniger, Wright, Austin, Brown, Gaby. Prima. 1998.
9. "Handbook of Dietary Supplements", Pamela Mason, Blackwell Science, 1995.
10."Handbook of Medical Herbs", Duke JA; CRC Press, 1985.
11."The Healing Power of Herbs", M. Murray N.D. Prima. 1995.
Ηλεκτρονική Βιβλιογραφία
http://www.isathens.gr/images/metekpaid/05-12-2012/vlachogiannopoulos.pdf
http://www.pneumonologia.gr/articlefiles/20060516_Parousiash.pdf
http://www.exerciseforhealth.gr/uploads/9.Askisi_kai_arthritida.pdf
http://www.ahepahosp.gr/PDF
http://eclass.uoa.gr/pdf
http://www.med.auth.gr/depts/bpp/lessons/2012-2013/Hatzimihailidou_31-10-2012.pdf
http://www.vima-asklipiou.gr/volumes/2008/VOLUME%2004_08/VA_REV_4_07_04_08.pdf
http://www.mhcs.health.nsw.gov.au/publicationsandresources/pdf/publication-pdfs/diseases-and-conditions/8555/oth-8555-gre.pdf
http://www.mednet.gr/archives/2008-1/pdf/111.pdf
http://www.ere.gr/assets/files/protokola/08_009_A.pdf
http://www.diatrosofia.gr/hyperuricemia.pdf
http://www.iatrikionline.gr/revmatol_2_08/02.pdf
Πηγές
http://www.everydayhealth.com/
http://www.onmed.gr/antigiransi/story/321628/ta-votana-pou-katapolemoyn-tin-arthritida
http://www.iatropedia.gr/eidiseis/ta-votana-pou-sozoun-apo-ti-revmatoidi-arthritida/39434/
http://www.briefingnews.gr/ygeia/votana-gia-tin-arthritida-kai-ton-pono-ton-arthroseon
http://therapeftis.blogspot.gr/2015/04/blog-post_93.html
http://www.vita.gr/mindandbody/alternative/article/2362/oi-melisses-poy-therapeyoyn/
http://monidadias-news.blogspot.gr/2014/05/blog-post_10.html
http://www.dromostherapeia.gr/votanotherapeia-fitotherapeia/antimetopiste-tin-arthritida-fisika.html
http://meygeia.gr/therapeftika-votana-gia-tous-ponous-stis-arthrosis/
http://arthritida.com/therapeia-arthritidas-me-votana/
http://www.ftiaxno.gr/2011/01/blog-post_8870.html
http://meygeia.gr/therapeftika-votana-gia-tous-ponous-stis-arthrosis/
http://www.douni.gr/?section=simvouli&scategory=17
http://www.iama.gr/ethno/kerkini/koen.html
https://www.youtube.com/watch?v=DAQ0qzSfrXI
https://www.youtube.com/watch?v=ELdunuI00Og
https://www.youtube.com/watch?v=cPBRXpRAJYU
Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Επειδη Η Ανθρωπινη Ιστορια Δεν Εχει Ειπωθει Ποτε.....Ειπαμε κι εμεις να βαλουμε το χερακι μας!
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.