Η ΜΥΣΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ

ΠΡΟΟΙΜΙΟ


Και όποιος κακολογεί τον Αλέξανδρο ας μην τον κακολογεί επικαλούμενος μόνο όσα είναι άξια κακολογίας, αλλά αφού εκτιμήσει συγκεντρωτικά όλα μαζί τα έργα του Αλεξάνδρου, ας αναλογισθεί ποιός όντας ο ίδιος και ποιά τύχη έχοντας κακολογεί εκείνον, ο οποίος έγινε τέτοιος και έφθασε εις τόσο βαθμό ανθρώπινης ευτυχίας, αφού έγινε αδιαφιλονίκητος βασιλεύς αμφοτέρων των ηπείρων (της Ευρώπης και της Ασίας) και το όνομά του έφθασε παντού, ενώ ο ίδιος (ο επικριτής) και είναι πιο ασήμαντος, και καταπονείται με ασήμαντα, και ούτε αυτά κατορθώνει με τάξη.Όπως λοιπόν νομίζω εγώ, δεν υπήρχε εκείνη την εποχή(του Μεγάλου Αλεξάνδρου) έθνος ανθρώπων, ούτε πόλις, ούτε έστω ένας άνθρωπος, στους οποίους να μην είχε φθάσει το όνομα του Αλεξάνδρου».(Αλεξάνδρου Ανάβασις, Ζ.30.1-2).




Ο Μέγας Αλέξανδρος (356-323 π.Χ.) είναι αναμφιβόλως ο χαρισματικότερος και πρώτος εις επιτεύγματα, πολεμικά και ειρηνικά, εξ όλων των ηγετών της γνωστής ιστορίας.Το ανυπέρβλητο μεγαλείο του συνοψίζουν γλαφυρά οι Έλληνες ιστορικοί Διόδωρος Σικελιώτης (περίπου 90-30 π.Χ.) και Φλάβιος Αρριανός (περίπου 95-175 μ.Χ.): 

«Αυτός ο βασιλεύς (ο Αλέξανδρος) επιτέλεσε εντός λίγου χρόνου μεγάλες πράξεις και χάριν στην σύνεση και την ανδρεία του υπερέβη εις μέγεθος έργων όλους τους βασιλείς που έχουν παραδοθεί στην μνήμη μας ανά τους αιώνες.Διότι, υποτάσσοντας εντός δώδεκα ετών όχι μικρό μέρος της Ευρώπης και σχεδόν ολόκληρη την Ασία, απέκτησε δικαίως περιβόητη δόξα, ίση με των παλαιών ηρώων και ημιθέων…». (Βιβλιοθήκη Ιστορική, ΙΖ.1).

«Απεβίωσε λοιπόν ο Αλέξανδρος κατά την 114η Ολυμπιάδα, επί επωνύμου άρχοντος στην Αθήνα του Ηγησίου, και έζησε 32 έτη και οκτώ μήνες, όπως λέγει ο Αριστόβουλος.Βασίλευσε δε επί δώδεκα έτη και τούτους τους οκτώ μήνες, όντας και στο σώμα κάλλιστος, φιλοπονώτατος και ορμητικότατος, και στο πνεύμα ανδρειότατος, φιλοτιμότατος και φιλοκινδυνότατος, και του Θείου επιμελέστατος. Όσον αφορά τις ηδονές, στις μεν σωματικές ήταν εγκρατέστατος, ενώ στις πνευματικές μόνο για επαίνους απληστότατος.


Επίσης, ήταν δεινότατος στο να διακρίνει το δέον ενώ ήταν ακόμη άδηλο και επιτυχέστατος στο να συμπεραίνει το ορθό εκ των φαινομένων, καθώς και ειδημονέστατος στο να παρατάσσει, να εξοπλίζει και να οργανώνει στρατό.Και στο να εξυψώνει το φρόνημα των στρατιωτών του, να τους γεμίζει με καλές ελπίδες και να εξαφανίζει τους φόβους τους στους κινδύνους δια της αφοβίας του ήταν, εις όλα αυτά μαζί, εξοχότατος.Και όποτε έπρεπε να πράξη κάτι εμφανώς, το έπραττε με μέγιστο θάρρος, ενώ όταν έπρεπε να υφαρπάση κάτι εχθρικό, ήταν δεινότατος στο να το προλαβαίνει, πρίν καν φοβηθή κανείς ότι θα γινόταν τούτο.Επίσης, ήταν βεβαιότατος στο να διαφυλάσσει συνθήκες ή συμφωνίες και ασφαλέστατος στο να μην παρασύρεται από εξαπατώντες.Και όσον αφορά τα χρήματα, στις μεν δικές του ηδονές ήταν φειδωλότατος, ενώ στις ευεργεσίες των πλησίον του αφειδέστατος».(Αλεξάνδρου Ανάβασις, Ζ.28).

Λόγω λοιπόν του ασυγκρίτου μεγαλείου του ο Αλέξανδρος κατέστη εξίσου θρυλικός με τους μεγίστους της μυθικής εποχής των Ηρώων, τους αποθεωθέντες Ηρακλή Αλκείδη και Διόνυσο της Σεμέλης.Αλλά ακριβώς δια τούτο, η ιστορία του παμμεγίστου Έλληνος βασιλέως υπερέβη τα συμβατικά όρια και προκάλεσε πολλές ασάφειες, αντιφάσεις και διαφορές μεταξύ των πολλών συγγραφέων που την κατέγραψαν.

Ενδεικτικά, ο Αρριανός-ο οποίος αποτελεί την σημαντικότερη διασωζομένη πηγή μας για τον Μέγα Αλεξάνδρου-αναφέρει τα εξής:

«Όσα συνέγραψαν ίδια περί του Αλεξάνδρου, του υιού του Φιλίππου, αμφότεροι ο Πτολεμαίος, ο υιός του Λάγου1, και ο Αριστόβουλος, ο υιός του Αριστοβούλου, τα αναφέρω ως παντελώς αληθή, ενώ όσα συνέγραψαν μη ίδια, επιλέγοντας εκ τούτων όσα μου φαίνονται πιο αξιόπιστα και άξια αφηγήσεως.Και άλλοι βεβαίως έγραψαν διάφορα για τον Αλέξανδρο, και δεν υπάρχει άλλος για τον οποίον να έγραψαν περισσότεροι ή πιο ασύμφωνοι μεταξύ τους.

Άλλά εγώ θεώρησα πιο αξιοπίστους στην αφήγηση τον Πτολεμαίο και τον Αριστόβουλο, διότι ο μεν Αριστόβουλος συνεκστράτευσε με τον βασιλέα Αλέξανδρο, ενώ ο Πτολεμαίος, πέραν του ότι συνεκστράτευσε, ήταν και ο ίδιος βασιλεύς, και συνεπώς ήταν γι’αυτόν αισχρότερο απ’οποιονδήποτε άλλον να ψευσθή.

Επίσης, διότι αμφότεροι συνέγραψαν όταν ο Αλέξανδρος είχε πια αποβιώσει, οπότε δεν υπήρχε γι’αυτούς ανάγκη ή αμοιβή για να συγγράψουν κάτι διαφορετικά απ’ότι είχε συμβεί.Αναφέρω όμως, ως λεγόμενα μόνο για τον Αλέξανδρο, και συγγεγραμμένα απ’άλλους, επειδή μου φάνηκαν και αυτά άξια αφηγήσεως και μη παντελώς απίστευτα…».(Αλεξάνδρου Ανάβασις, Προοίμιο).

Πέραν του Πτολεμαίου Α΄ Σωτήρος (περίπου 360-282 π.Χ.)-εταίρου και στρατηγού του Αλεξάνδρου, ο οποίος μετά τον θάνατό του έγινε διοικητής της Αιγύπτου, και τελικά βασιλεύς της και ιδρυτής της ομώνυμής του δυναστείας-και του Αριστοβούλου (περίπου 375-301 π.Χ.)-αρχιτέκτονος και πολεμικού μηχανικού του Αλεξάνδρου-υπήρχαν άλλες πέντε πρωτογενείς πηγές για τον Μέγα Αλέξανδρο:

-Οι Βασίλειες Εφημερίδες, η επίσημη εφημερίς της αυλής του Αλεξάνδρου, οπου καταγράφονταν καθημερινά οι πράξεις του και άλλα σημαντικά γεγονότα και υποθέσεις του βασιλείου του.Λόγω δε της επισημότητος και της αμεσότητός τους οι Βασίλειες Εφημερίδες ήσαν αναμφιβόλως η αυθεντικότερη και σημαντικότερη πηγή για τον Αλέξανδρο.

-Ο ιστορικός Καλλισθένης ο Ολύνθιος (περίπου 360-327 π.Χ.), ανεψιός του Αριστοτέλους, ο οποίος συνόδεψε το Αλέξανδρο στην εκστρατεία του ως επίσημος ιστορικός του, γράφοντας το έργο Αλεξάνδρου Πράξεις.Αυτό όμως έμεινε ημιτελές, διότι το 327 π.Χ. ο Καλλισθένης συνελήφθη ως ύποπτος για συμμετοχή στην συνωμοσία των βασιλικών παίδων κατά του Αλεξάνδρου και εκτελέσθηκε (κατά τον Πτολεμαίο), ή πέθανε φυλακισμένος (κατά τον Αριστόβουλο), λίγο αργότερα.

-Ο ναύαρχος του Αλεξάνδρου, Νέαρχος (περίπου 360-300 π.Χ.), ο οποίος διέπλευσε με τον στόλο του την Αραβική θάλασσα και τον Περσικό κόλπο, από τις εκβολές του ποταμού Ινδού έως τις εκβολές του ποταμού Ευφράτη, και κατέγραψε τις εμπειρίες του στο έργο Τα αμφί τω παράπλω.

-Ο ιστορικός και θαλασσοπόρος του 4ου αιώνος π.Χ. Ονησίκριτος ο Αστυπαλαιεύς, επίσης συμμετασχών στην εκστρατεία του Αλεξάνδρου, και πλοίαρχός του στον στόλο της Ινδίας, ο οποίος έγραψε τα έργα Πώς Αλέξανδρος ήχθη και Περίπλους (για τον περίπλου της Ινδικής και Περσικής θαλάσσης από τον Νέαρχο).

-Ο ιστορικός του 4ου αιώνος π.Χ. Κλείταρχος, μη συμμετασχών στην εκστρατεία του Αλεξάνδρου, ο οποίος έγραψε το έργο Αι περί Αλεξάνδρου Ιστορίαι.
Δυστυχώς όμως, όλες αυτές οι πρωτογενείς πηγές για τον Αλέξανδρο έχουν πια χαθεί, και όσα γνωρίζουμε γι’αυτόν προέρχονται από δευτερογενείς πηγές.Εξ αυτών, οι σημαντικότερες είναι οι προαναφερθέντες Διόδωρος και Αρριανός, ο Ρωμαίος ιστορικός του 1ου αιώνος μ.Χ. Κούρτιος Ρούφος (Ιστορίες του Μεγάλου Αλεξάνδρου), ο Έλλην ιστορικός και φιλόσοφος Πλούταρχος (περίπου 45-120 μ.Χ.-Βίος Αλεξάνδρου και Περί της Αλεξάνδρου Τύχης ή Αρετής) και ο Ρωμαίος ιστορικός του 4ου αιώνος μ.Χ. Ιουστίνος (Επιτομή των Φιλιππικών Ιστοριών του Πομπηίου Τρόγου2).

Επίσης, αντλούμε αποσπασματικές πληροφορίες για τον Αλέξανδρο και από αρκετούς άλλους συγγραφείς, όπως ο Έλλην γεωγράφος και ιστορικός Στράβων (περίπου 63 π.Χ.-24 μ.Χ.), ο Παυσανίας, ο Έλλην σοφιστής και ιστορικός των 2ου-3ου αιώνος μ.Χ. Φιλόστρατος, ο Ρωμαίος σοφιστής και φυσιοδίφης Κλαύδιος Αιλιανός (περίπου 170-235 μ.Χ.) κ.λ.π.

Και εις όλες αυτές τις ιστορικές πηγές πρέπει να προσθέσουμε τον Βίο Αλεξάνδρου του Μακεδόνος, μία μυθιστορηματική βιογραφία του Αλεξάνδρου που γράφηκε από άγνωστο Αλεξανδρινό συγγραφέα της Ελληνιστικής εποχής, πιθανώς κατά τον 2ο αιώνα π.Χ., ο οποίος ταυτίσθηκε εσφαλμένως με τον Καλλισθένη, και λόγω τούτου έγινε γνωστός ως Ψευδο-Καλλισθένης.Αυτό το έργο αποτελεί μείγμα πραγματικών και φανταστικών στοιχείων, αλλά παρά ταύτα διασώζει πολλές απόκρυφες πληροφορίες για τον Αλέξανδρο, τις οποίες δεν γνωρίζουμε από πουθενά αλλού.

Εξ αυτής λοιπόν της πανδαισίας πηγών για τον Αλέξανδρο αναδύονται επτά άξονες ασαφών και απροσδιορίστων ζητημάτων: Περί της καταγωγής και γεννήσεως του Αλεξάνδρου, περί διαφόρων απροσδιορίστων ή διφορουμένων γεγονότων του βίου του, περί διαφόρων θαυμαστών ή μυστηριωδών γεγονότων του βίου του, περί των σκοπών και σχεδίων του, περί του θανάτου του, περί του μνήματός του και περί της αναμνήσεως και ιχνών του στις μεταγενέστερες γενεές.Όλα αυτά τα ζητήματα λοιπόν συνθέτουν αυτό που μπορούμε να αποκαλούμε Μυστική ή Άγνωστη Ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, και αυτή θα επιχειρήσουμε να παρουσιάσουμε στην παρούσα εργασία.


ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1.Όπως αναφέρει ο Έλλην γεωγράφος Παυσανίας (περίπου 110-180 μ.Χ.), κατά τους Μακεδόνες ο Πτολεμαίος ήταν ετεροθαλής αδελφός του Μεγάλου Αλεξάνδρου: «Οι Μακεδόνες νομίζουν ότι ο Πτολεμαίος ήταν υιός του Φιλίππου, του υιού του Αμύντα, και στα λόγια του Λάγου, διότι η μήτηρ του δόθηκε από τον Φίλιππο ως σύζυγος στο Λάγο, ενώ ήταν έγκυος…».(Ελλάδος Περιήγησις, 6.2).Και κατωτέρω ο Παυσανίας αναφέρει ότι «αν αυτός ο Πτολεμαίος ήταν αληθώς υιός του Φιλίππου του Αμύντα, ας γνωρίζουμε ότι είχε μανία για τις γυναίκες, όπως και ο πατήρ του».(Ελλάδος Περιήγησις, 6.8).Και εις αυτά πρέπει να προσθέσουμε ότι ο Πτολεμαίος κυβέρνησε, όπως και ο Φίλιππος, με μεγάλη ανδρεία, φιλανθρωπία, πανουργία και διπλωματικότητα, αντιτάχθηκε στην διαδοχή του Αλεξάνδρου από τους υιούς του ή τον ετεροθαλή αδελφό του Φίλιππο Αριδαίο, και άρπαξε την σορό του και την έφερε στην Αίγυπτο.Όλα αυτά λοιπόν δείχνουν ότι ο Πτολεμαίος ήταν όντως νόθος υιός του Φιλίππου, και γνώριζε τούτο.

2.Ο Πομπήιος Τρόγος ήταν Γαλατο-Ρωμαίος ιστορικός του 1ου αιώνος π.Χ.Το χαμένο πια έργο του Φιλιππικές Ιστορίες-το οποίο γνωρίζουμε μόνο δια της επιτομής του Ιουστίνου-είχε ως κύριο θέμα την ιστορία του Μακεδονικού βασιλείου από τον Φίλιππο Β΄και μετά

fourakis-kea

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ