Κωσταντινούπολη ή Istanbul; Ιδού η (μη-) απορία

Τί σκέφτεστε όταν βλέπετε τους συμπατριώτες-μας να πάσχουνε από βλακεία; (Για να το πω κάπως ήπια.) Δεν θλίβεστε; Εγώ πολύ θλίβομαι. Ίσως γιατί έχω ζήσει χρόνια στο εξωτερικό, έχω γνωρίσει τη βλακεία των ανθρώπων σε ξένες χώρες, κι έχω σχηματίσει την ουτοπική ελπίδα οτι οι συμπατριώτες-μου τάχα δεν πάσχουν απ’ αυτή την ασθένεια, ή τέλος πάντων πάσχουν λιγότερο. Οπότε όταν έρχομαι αντιμέτωπος κατά πρόσωπο με τη σκληρή πραγματικότητα, τι να κάνω... θλίβομαι.

 

Τα πιο πρόσφατα κρούσματα πατριωτικής βλακείας αφορούν ένα θέμα που έχει απασχολήσει κατά καιρούς Έλληνες και Τούρκους: πώς πρέπει να λέγεται η πρωτεύουσα της πάλαι ποτέ Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, η μοναδική μεγαλούπολη που εκτείνεται σε δύο ηπείρους. Κι επειδή το θέμα εξάπτει τους πιο θερμόαιμους (και θερμοκέφαλους) κι από τις δύο μεριές του Αιγαίου, γίνονται δηλώσεις επί δηλώσεων με πλήρη απουσία σκέψης και στοιχειώδους λογικής.

Άλλος είναι πρώην Κωνσταντινουπολίτης ή γόνος προσφύγων(1) και θεωρεί εαυτόν προσβεβλημένο, άλλος είναι εθνικόφρων Έλληνας ή Τούρκος, άλλος είναι απλώς ηλίθιος, και γενικά λέει ο καθένας το μακρύ-του και το κοντό-του. Εγώ θα χρησιμοποιήσω κάποια επιχειρήματα για να καταγράψω εδώ την άποψή-μου, κι αν υπάρχουν αντεπιχειρήματα τα οποία να στηρίζονται στη λογική (και όχι στην αυθαιρεσία του “αυτή είναι η σωστή άποψη, κ’ υποταχθείτε όλοι σ’ αυτό που λέω!”) καταρρίπτοντας αυτά τα οποία γράφω παρακάτω, ευχαρίστως να τα μάθω (στείλτε-μου email).(2)

Το παρόν κείμενο περιλαμβάνει τα εξής:

Την προσωπική-μου άποψη για το θέμα αυτό, αμέσως παρακάτω,

Γνώμες αναγνωστών και τις απαντήσεις-μου σ’αυτές, και

Ένα άρθρο Τούρκου δημοσιογράφου, σχετικό με το θέμα, που μετέφρασα με την άδειά του.

Η προσωπική-μου άποψη για το θέμα αυτό είναι πολύ απλή:

Στα ελληνικά η πόλη αυτή λέγεται Κωνσταντινούπολη, ενίοτε και απλώς Πόλη· τελεία και παύλα. Δεν τη λέμε Ιστάνμπουλ, όπως δεν λέμε Νιου Γιορκ, αλλά Νέα Υόρκη· δεν λέμε Λάντον, αλλά Λονδίνο· δεν λέμε Μούνχεν, αλλά Μόναχο· ούτε λέμε Μασκβά και Φιρένζε, αλλά Μόσχα και Φλωρεντία· και ούτω καθεξής, με δεκάδες παρόμοια παραδείγματα. Αν επρόκειτο να προφέρουμε την κάθε πόλη έτσι όπως την προφέρουν οι γηγενείς ομιλητές της γλώσσας που επικρατεί στην πόλη, αφενός θα κομποδένονταν η γλώσσα-μας,(3) και αφετέρου δεν θα μπορούσαμε να συνεννοηθούμε μεταξύ-μας. Υπάρχει τίποτα πιο ξεκάθαρο απ’ αυτή τη σκέψη;

Στα τούρκικα όμως, η πόλη γράφεται İstanbul. Και στα αγγλικά Istanbul. Τί να κάνουμε δηλαδή, έτσι τη λένε οι άνθρωποι. Εμείς θα υπαγορεύσουμε στους άλλους πώς να λένε στη δική-τους γλώσσα μια πόλη (είτε δικιά-τους ή ξένη); Δικιά-τους η γλώσσα, ότι θέλουν ας λένε (στη γλώσσα-τους).

Το θέμα ανακινήθηκε λίγο καιρό πριν γράψω το παρόν (Οκτώβριος 2006) στην Ελλάδα επειδή κάποιος Έλληνας καλλιτέχνης χρησιμοποίησε το Istanbul μιλώντας μπροστά σε Τούρκικο ακροατήριο. Δεν ξέρω σε ποια γλώσσα μιλούσε ο άνθρωπος. Αν μιλούσε στα ελληνικά, τότε έπρεπε να πει «Κωνσταντινούπολη», και ο μεταφραστής-του στα τούρκικα φυσικά να πει İstanbul. Αν μιλούσε στα αγγλικά, τότε και πάλι Istanbul είναι η μοναδική επιλογή, αφού έτσι λέγεται η πόλη στα αγγλικά.

Βγήκανε μετά οι διάφοροι κραυγάζω-χωρίς-να-σκέφτομαι στα κανάλια, και υποστηρίξανε απόψεις μέχρι και όπως “Εγώ όταν μιλάω με τον ξένο, και μου λέει ο ξένος Istanbul, εγώ του λέω όχι Istanbul, αλλά Constantinoupolis να λες!” Δηλαδή εννοούν οι τύποι αυτοί να υπαγορεύουν στους ξένους ποιες λέξεις θα χρησιμοποιούν εκείνοι στη γλώσσα-τους. Εκτός του οτι η ιδέα αυτή είναι αγενής, είναι και αφελέστατη. Διότι θα έρθει μετά κι ο Τούρκος και θα υποστηρίξει — με την ίδια ακριβώς λογική — οτι την πρωτεύουσα του νομού Έβρου δεν πρέπει να τη λέμε Αλεξανδρούπολη, αλλά Ντεντέαγατς, την Κομοτηνή Γκιουμουλτζίνα, και ούτω καθεξής. Οι Βούλγαροι θα μου πούνε, κακώς λές οτι κατάγεσαι από την Έδεσσα, πρέπει να λες «από τα Βοδενά». Και πάει λέγοντας.

Άλλοι πάλι υποστήριξαν οτι πρέπει εμείς (οι Έλληνες) όταν μιλάμε π.χ. αγγλικά να λέμε Constantinoupolis, ή Constantinople, και πάντως όχι Istanbul. Είπαμε, η βλακεία δεν πάει στα βουνά. Δηλαδή — πάντα με την ίδια λογική — κι ο Εγγλέζος, ο Αμερικάνος, κλπ., που τυχόν έχει μάθει ελληνικά, μπορεί και πρέπει να μιλάει ως εξής:

«Φτάσαμε με το πλοίο στο λιμάνι του Παϊρίας, κι από κει πήγαμε με το μέτρο στην Άθενς, όπου επισκεφθήκαμε πρώτα τους στύλους του Ολύμπιαν Ζους, και μετά το Πάρθενον. Θαυμάσαμε το κόσμημα αυτό της εποχής του Περίκλιζ, και περπατήσαμε στα ίδια δρομάκια της αρχαίας Άγκορα όπου κάποτε περπάτησαν κι ο Σόκρτιζ, ο Πλέιτοου, κι ο Άριστοτλ.»

Όχι, ευχαριστώ, δεν θα πάρω.

Μετά είχαμε τους άλλους τους πανέξυπνους (ένας μάλιστα ήταν και βουλευτής), οι οποίοι έλεγαν οτι άσ’-τους τους Τούρκους να λένε Istanbul, διότι αυτό είναι παραφθορά της ελληνικής φράσης “εις την Πόλη”, άρα ελληνικά μιλάνε οι Τούρκοι χωρίς να το ξέρουνε — τί ωραία που τους τη φέραμε! Μόνο που κι εμείς νομίζουμε οτι μιλάμε ελληνικά, αλλά στην πραγματικότητα συχνά-πυκνά μιλάμε τούρκικα. Παραδείγματος χάρη:

«Θα κάνω σαματά να το μάθει όλος ο ντουνιάς πως η τσέπη που έχεις ραμμένη στο μπατζάκι-σου είναι άδεια από παράδες. Κι αν το πάρει χαμπάρι εκείνη που σε κάνει να λιώνεις από σεβντά οτι δεν είσαι αφέντης στο μαγαζί-σου, τότε να δεις κάτι γλέντια που θα κάνουμε· θα βρεις το μπελά-σου. Γιατί εκείνη ρε καραγκιόζη είναι από τζάκι, ενώ εσύ με τα χίλια ζόρια τα καταφέρνεις καθημερινά.»

Ξέρετε πόσα από τα ουσιαστικά στην παραπάνω παράγραφο είναι τουρκικής προέλευσης, ή ήρθαν στη ελληνική μέσω της τουρκικής γλώσσας; Όλα! — τί ωραία που μας τη φέρανε!

Τέλος έχουμε και τους φίλους και γείτονες Τούρκους που κόπτονται οτι το “σωστό” είναι μόνο το İstanbul, κι επομένως ακόμα και στα ελληνικά — λένε — πρέπει να τη λέμε “Ιστάνμπουλ” (ή “Ιστανμπούλ”). Εκτός του οτι αυτό θα τους υποχρέωνε κατ’ αναλογία να λένε “Ellada” αντί για “Yunanistan”, είναι χρήσιμο επίσης να θυμηθούμε οτι την πόλη αυτή προ του Αττατούρκ επίσημα οι ίδιοι δεν την έλεγαν İstanbul, αλλά Konstantiniyye, δηλαδή “πόλη του Κωνσταντίνου” (βλέπε άρθρο στην Wikipedia). Αυτό ήταν το επίσημο όνομα στα έγγραφα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, κι έτσι την έλεγαν οι κυρίες και οι κύριοι της Πολίτικης υψηλής κοινωνίας. Το İstanbul ήταν για την πλέμπα. Κι επειδή το δημώδες İstanbul καθιερώθηκε ως επίσημο από τον Αττατούρκ μόλις το 1930 (μετά δηλαδή κι από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας το 1923), πάω στοίχημα οτι ζουν ακόμη Τούρκοι που στα νιάτα-τους έλεγαν την πόλη-τους “Konstantiniyye”. Αυτά για το πόσο σχετική είναι η έννοια “σωστό” και “λάθος”.

Με λίγα λόγια, η λύση του θέματος είναι προφανής (για όποιον δεν έχει εθνικιστικές παρωπίδες):

Σε κάθε γλώσσα ας χρησιμοποιήται ο όρος που έχει επικρατήσει,

και η γλώσσα ας αφήνεται στην ησυχία-της.

(Το ίδιο και οι άνθρωποι που τη μιλάνε.)

 

Γνώμες αναγνωστών:

 Ένας αναγνώστης παραπονέθηκε οτι τάχα δεν εκφράζω καμία άποψη επί του θέματος βάσει των παραπάνω. Επειδή μερικές φορές ακόμα και το προφανές δεν γίνεται αντιληπτό αν δεν βγάζει μάτι, έβαλα κι εγώ την παραπάνω πρόταση μέσα σε κορνίζα (παρόλο που την είχα ήδη γράψει έτσι ακριβώς σε προηγούμενη έκδοση αυτής της σελίδας), μπας και αποφύγω στο μέλλον την κατηγορία οτι δεν εκφέρω άποψη.

 Ο ίδιος αναγνώστης ισχυρίστηκε οτι το θέμα είναι “αμιγώς πολιτικό”, επειδή η Τουρκία πριν από δεκαετίες ζήτησε επίσημα η Κωνσταντινούπολη να λέγεται İstanbul από όλον τον υπόλοιπο κόσμο, απαίτηση που ακολουθήθηκε πρακτικά απ’ όλους εκτός από τους Έλληνες (βλέπε ίδια πηγή όπως παραπάνω, στη Wikipedia). Ο αναγνώστης αυτός ή δεν γνωρίζει το νόημα της λέξης “αμιγώς”, ή αν το γνωρίζει, τότε αγνοεί την παρακάτω γλωσσολογική διάσταση του θέματος:

η οποιαδήποτε απόδοση ξένου τωπονυμίου σε άλλη γλώσσα καταλήγει σε γελοία καρικατούρα αυτού που πραγματικά προφέρεται στην πηγαία γλώσσα. Παραδείγματα, το “Μπεϊζίνγκ” για την πρωτεύουσα της Κίνας, το “Μούνχεν” αντί για Μόναχο, κλπ. Όπως και να τα προφέρουμε αυτά τα τοπωνύμια, είτε “παραδοσιακά” είτε με άλλους τρόπους, αυτό που βγαίνει από τα χείλη-μας αντικειμενικά είναι για γέλια και για κλάματα.

Η προτεινόμενη νέα ονομασία πολλές φορές αντιτίθεται στους φωνοτακτικούς κανόνες της γλώσσας που ζητείται να υιοθετήσει αυτήν τη νέα ονομασία, η οποία προκαλεί ένα φωνολογικό μπουρδούκλωμα στη γλώσσα υποδοχής· “γλωσσεύεται η μπέρδα”, πώς να το πούμε.

Τα παραπάνω είναι γλωσσολογικά φαινόμενα, κι όχι πολιτικά. Δεν αρνούμαι οτι υπάρχει καί πολιτική διάσταση (την οποία σωστά μου υπέδειξε ο αναγνώστης), αλλά σίγουρα δεν πρόκειται για θέμα “αμιγώς πολιτικό”.

 Στο ίδιο μήνυμά του, ο αναγνώστης αυτός ισχυρίστηκε οτι θα έπρεπε λέει να διαμαρτυρηθώ για το γεγονός οτι οι Εγγλέζοι (μεταξύ άλλων) υιοθέτησαν το Istanbul αντί του Constantinople από τη δεκαετία του 1930! Αυτό (λέει) θα ήταν η λογική συνέπεια αυτού που προτείνω (α! άρα τελικά προτείνω κάτι), οτι δηλαδή οι γλώσσες και τα έθνη που τις μιλάνε θα έπρεπε ν’ αφήνονται στην ησυχία-τους. Κατά τον αναγνώστη αυτόν, είμαι λογικά ασυνεπής!

Μα τι σημαίνει επιτέλους το “αφήστε τις γλώσσες και τους λαούς που τις μιλάνε στην ησυχία-τους”; Πώς θα τους αφήσω εγώ τους Αγγλοσάξωνες στην ησυχία-τους αν πεταχτώ εκεί που δεν με σπέρνουνε για να τους κατσαδιάσω, «Οοοοοοόχι κύριοι! Κακώς υιοθετήσατε το Istanbul μερικές δεκαετίες πριν!»; Δική-μου δουλειά είναι το τί θέλουν εκείνοι να λένε;

Υποθέστε οτι είσαστε στο αυτοκίνητό σας, και περιμένετε στα φανάρια μαζί με ένα σωρό άλλα αυτοκίνητα. Βλέπετε κάποιους τύπους να μοιράζουν διαφημιστικά χαρτιά, φέιγ βολάν κλπ, πλησιάζοντας στο παράθυρο του οδηγού σε διάφορα άλλα αυτοκίνητα. Όταν πλησιάζουν στο δικό-σας, τους λέτε: «Αφήστε το αυτοκίνητό μου στην ησυχία-του! Μη μου το βρωμίζετε! Δικό-μου το αυτοκίνητο, εγώ έτσι το θέλω, χωρίς τις δικές-σας διαφημιστικές σελίδες.» Το λέτε αυτό, κλείνετε το παράθυρο, και ο τύπος φεύγει γιατί δεν έχει άλλη επιλογή. (Εντάξει, βάζετε μπρος και τους υαλοκαθαριστήρες για να μη χώσει εκεί τα σκουπιδικά-του.) Τώρα, παρατηρείτε οτι άλλοι οδηγοί ανοίγουν τα παράθυρά-τους και δέχονται τα φέιγ βολάν. Εσείς δηλαδή πώς θα αντιδρούσατε μετά απ’ αυτήν την παρατήρηση; Θα φωνάζατε στους άλλους οδηγούς, «Οοοοοοόχι κύριοι! Κακώς δεχτήκατε τα διαφημιστικά, γιατί κάθε οδηγός στο αυτοκίνητό του πρέπει να αφήνεται στην ησυχία-του!»; Δεν θα σας παίρνανε για ηλίθιο αν κάνατε κάτι τέτοιο;

Το “αφήνω τον άλλον στην ησυχία-του” το αντιλαμβάνομαι ως “δεν ανακατεύομαι στις υποθέσεις των άλλων, αντιδρώντας μόνον όταν διακυβεύεται η ελευθερία του προσωπικού-μου χώρου”, και μ’ αυτήν την έννοια το προτείνω.

 

Η γνώμη ενός Τούρκου δημοσιογράφου

Ο συγγραφέας στα δεξιά, ο δημοσιογράφος Burak Bekdil στο μέσον, και ο μουσικός Γιάννης Χαρούλης στ’ αριστερά, στη διάρκεια μιας συνάντησής τους για γεύμα την άνοιξη του 2009, σε μια πλατεία στου Ψυρρή. Μπορεί να νομίζετε οτι όλοι οι Τούρκοι θέλουν εμείς οι Έλληνες να λέμε “Ιστανμπούλ” όταν αναφερόμαστε στη μεγαλύτερη πόλη της χώρας-τους. Λάθος κάνετε αν το νομίζετε αυτό. Ο γνωστός Τούρκος δημοσιογράφος Μπουράκ Μπεκντίλ (Burak Bekdil), που αρθρογραφεί σε μεγάλες και έγκυρες εφημερίδες της γείτονος όπως η Hürriyet, και που μια στήλη-του μεταφραζόταν μέχρι πρόσφατα και στα ελληνικά στην Καθημερινή, έγραψε το παρακάτω άρθρο που είναι πολύ σχετικό με το θέμα της παρούσας σελίδας. Ο Μπουράκ τυχαίνει να είναι φίλος-μου, αλλά για το θέμα αυτό δεν είχαμε συζητήσει ποτέ πριν, και ούτε είχε διαβάσει τη σελίδα-μου αυτήν πριν γράψει το άρθρο-του, οπότε οι γνώμες-μας δεν ήσαν καθόλου επηρεασμένες η μία από την άλλη. Όταν διάβασα το άρθρο-του στα αγγλικά στην ηλεκτρονική έκδοση των Hürriyet Daily News, την 1η Σεπτεμβρίου του 2009, του ζήτησα αμέσως την άδεια να το μεταφράσω στα ελληνικά και να το συμπεριλάβω εδώ, άδεια που ο φίλος-μου ευχαρίστως μου έδωσε.

Για να καταλάβει όμως καλύτερα ο αναγνώστης το πώς αποδίδονται τα τοπωνύμια στο άρθρο (ονόματα πόλεων, περιοχών, βουνών, κλπ.), πρέπει να σημειωθεί πρώτα το εξής:

Ο Μπουράκ έγραψε στα αγγλικά, και ο τρόπος με τον οποίο επέλεξε να αναφερθεί π.χ. στην Ίμβρο ήταν “Imbros”, επειδή αυτό είναι το πιο κοντινό στο ελληνικό “Ίμβρος” σε λατινικούς χαρακτήρες. Όμως οι Τούρκοι δεν λένε Imbros, αλλά Gökçeada (προφέρεται περίπου σαν /Γκιοκτσεαντα/, αλλά το /τσ/ είναι παχύ, και το /ο/ περίπου σαν το γαλλικό /u/ στο “un”). Όπου λοιπόν υπάρχουν τοπωνύμια, επέλεξα να τα αποδώσω στη μετάφραση ως εξής:

Ίμβρος (Imbros / Gökçeada)

Αλικαρνασσός (Halikarnassos / Bodrum)

Αραράτ (Ararat / Ağrı Dağı)

...και λοιπά

Δηλαδή: πρώτα το όνομα όπως το γράφουμε εμείς στα ελληνικά, μετά σε παρένθεση και με μπλε χρώμα έτσι όπως το έγραψε στο άρθρο-του ο Μπουράκ, και τέλος με κόκκινο χρώμα έτσι όπως γράφεται σήμερα στα τουρκικά, με το τουρκικό αλφάβητο. Εκεί όπου η γραφή του Μπουράκ συμπίπτει με την τουρκική γραφή, χρησιμοποίησα μωβ χρώμα, ενώ δυο-τρία τοπωνύμια που δεν ενδιαφέρουν τους Έλληνες τα άφησα αμετάφραστα. Για να γίνει κατανοητό το άρθρο-του, βάλτε τον εαυτό-σας στη θέση ενός Τούρκου αναγνώστη που διαβάζει και βλέπει π.χ. “Halikarnassos” αντί για το οικείο-του “Bodrum”. Ακολουθεί το άρθρο του Μπουράκ.

Τρίτη, 1η Σεπτεμβρίου, 2009

ΜΠΟΥΡΑΚ ΜΠΕΚΝΤΙΛ

Ο παππούς-μου ήρθε από τη Γεωργία, κι εγκαταστάθηκε αρχικά στο Ριζό (Rhizios / Rize). Οι γονείς-μου γεννήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη (Constantinople / İstanbul). Η μητέρα-μου ήταν περήφανη που ήταν Χαλκηδόνια (Chalcedonian / Kadıköylü). Δυστυχώς, οι γονείς-μου απεβίωσαν δυόμισι χρόνια πριν, και αναπαύθηκαν εν ειρήνη στο Αϊβαλί (Aivali / Ayvalık), όπου ζει ο αδελφός-μου με την οικογένειά του.

Εγώ γεννήθηκα στην Άγκυρα (Ancyra / Ankara), αλλά πέρασα μέρος της παιδικής-μου ηλικίας στη Σμύρνη (Smyrna / İzmir). Έκανα τη στρατιωτική θητεία-μου σαν νεοσύλλεκτος στην Αμάσεια (Amaseia / Amasya), αλλά στη συνέχεια πήρα μετάθεση στο Cevlik μέσω του El-Azez.

Ο πρωθυπουργός-μας είναι από την Ποταμιά (Potamia / Güneysu), και ο πρόεδρός μας από την Καισάρεια (Caesarea / Kayseri). Οι τρεις προκάτοχοι του προέδρου, κατά χρονολογική σειρά, ήσαν από τον Ακροϊνό (Akroenos / Afyonkarahisar), τη Σπάρτη (Sparta / Isparta), και τη Μαλάτεια (Maldiye / Malatya) Ο αρχηγός του τελευταίου (1980) στρατιωτικού πραξικοπήματος ήταν από τη Μούγλα (Mogola / Muğla).

Ο αρχηγός της αξιωματικής-μας αντιπολίτευσης είναι από την Αττάλεια (Attalia / Antalya), και ο «Τούρκος ως το μεδούλι» αρχηγός αντιπολιτευόμενου κόμματος είναι από το Otman, από την περιοχή της Ταρσού (Tarsos / Tarsus).

Η υπερήφανη χώρα-μας χρωστά την ανεξαρτησία-της κυρίως χάρη σε μια νικηφόρα μάχη στην Καλλίπολη (Gallipoli / Gelibolu). Μια άλλη σπουδαία ημέρα στην ιστορία της Τουρκικής Δημοκρατίας (και αργία για τις τράπεζες), είναι εκείνη που γιορτάζουμε την έλευση του Ατατούρκ στην Σαμψούντα (Sampsus / Samsun), απ’ όπου κήρυξε τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας-μας. Αλλά, σε κάθε περίπτωση, η πρώτη πρωτεύουσα των Οθωμανών ήταν η Προύσα (Prousa / Bursa).

Το ψηλότερο βουνό-μας είναι το όρος Αραράτ (Ararat / Ağrı Dağı). Μια από τις πιο έντονα εθνικιστικές πόλεις-μας είναι η Τραπεζούντα (Trapezounda / Trabzon). Και μια από τις πιο θρησκευόμενες πόλεις-μας ονομάζεται Ικόνιο (Iconion / Konya). Αλλά δεν είναι όλες οι πόλεις-μας γεμάτες από πιστούς Μουσουλμάνους, όπως το Ικόνιο. Αν θέλετε ν’ αποφύγετε την ιδιαίτερα θερμή και υγρή νότια ακτή, πηγαίνετε σε οποιοδήποτε μικρό νησί ή πόλη, από τη θάλασσα του Μαρμαρά (Marmara) μέχρι κάτω στην ακτή του Αιγαίου (Aegean / Ege), για ν’ απολαύσετε τη θαλασσινή αύρα με ωραίο κρασί, όπως στην Ίμβρο (Imbros / Gökçeada), τις Κλαζομενές (Clazomenae / Kilizman), την Πριήνη (Priene / Güllübahçe), τη Σαμοθράκη (Samothraki / Semadirek), την Τένεδο (Tenedos / Bozcaada), την Τέω (Teos / Sığacık), τη Φώκαια (Phocaea / Foça), τα Βούρλα (Vourla / Urla), και την Αλικαρνασσό (Halikarnassos / Bodrum).

Όλα αυτά τα ακαταλαβίστικα ήρθαν στο νου-μου όταν διάβασα, με ικανοποίηση, οτι η κυβέρνησή μας έχει πλέον αρχίσει να επαναφέρει τα ονόματα των κουρδικών χωριών, και, για αρχή, το Μπιτλίς (Bitlis) ξαφνικά έγινε αυτό που ήταν: Νορσίν (Norsin). Και το Κιρκπινάρ (Kirkpinar), ένα μικρό χωριουδάκι, έγινε Τζελκανίγια (Celkaniya), σαν μέρος των μέτρων που πάρθηκαν ως υποστήριξη της προσέγγισης με τους Κούρδους-μας. Οι πληροφορίες μέσω του τύπου λένε οτι περισσότερα από 12.000 ονόματα χωριών, περίπου το 35% του συνόλου, αλλάχτηκαν μεταξύ των ετών 1940-2000 ως αποτέλεσμα τουρκοποίησης. Μισό λεπτό: το Amet είναι ακόμα εκεί, και λέγεται ακόμα Ντιγιάρμπακιρ (Diyarbakır)! Μια μικρή υπενθύμιση κάνω...

Σίγουρα αυτή είναι μια μικρή κίνηση καλής θέλησης προς τους χολωμένους Κούρδους-μας. Αλλά αναρωτιέμαι πότε κάποιος θα μας θυμίσει οτι τα περισσότερα τοπωνύμιά μας δεν είναι κουρδικά, αλλά προέρχονται από άλλες γλώσσες, κατά κύριο λόγο την ελληνική. Για παράδειγμα, αντίθετα με την επικρατούσα άποψη, ο Αμπντουλλάχ Οτζαλάν, ο φυλακισμένος ηγέτης του Εργατικού Κόμματος Κουρδιστάν, είναι σε μια φυλακή όχι στο Ιμραλί, αλλά στην Καλόλιμνο (Kalolimnos / Imrali).

Ελπίζω οτι οι γενναιόδωρες τουρκικές καρδιές που τώρα μπορούν να επαναφέρουν κουρδικά ονόματα δεν θα χάνουν πια την ψυχραιμία-τους κάθε φορά που οι Έλληνες ονομάζουν την Πόλη (Constantinople / İstanbul) με το αρχικό-της όνομα: Κωνσταντινούπολη (Constantinopolis). Και, επί τη ευκαιρία, οι Τούρκοι που επιμένουν περήφανα οτι η Istanbul είναι Istanbul θα πρέπει να θυμούνται οτι ακόμα κι αυτή η υποτιθέμενα τουρκική ονομασία είναι παράγωγο του ελληνικού «Εις την Πόλιν» (“Eis tin Polin = To the City”).

Και η εμβληματική εθνική-μας υπόθεση – η Κύπρος (Cyprus), ή Kibris όπως τη λέμε στα τουρκικά, λέγεται στην πραγματικότητα Κύπρος (Kipros), και το όμορφο λιμάνι του νησιού λέγεται Κερύνεια (Kyrenia), όχι Girne. Και θυμηθείτε την επόμενη φορά να γνωρίζετε καλύτερα: Όλα εκείνα τα τουρκικά ονόματα τοπωνυμίων που τελειώνουν σε “-bolu” (ακόμα και το ίδιο το Bolu, η επαρχία) προέρχονται από την ελληνική λέξη «πόλη» και προσαρμόστηκαν ώστε να ταιριάζουν στην καθομιλουμένη τουρκική.

Ευτυχώς, δεν θα υπάρξει κανένα πρόβλημα με τα Δαρδανέλλια (Dardanelles), το Βόσπορο (Bosporus), την Έφεσο (Ephesus), το Ζεύγμα (Zeugma), την Καππαδοκία (Cappadocia), τις Σάρδεις (Sardis), την Τροία (Troy), και άλλα μέρη διεθνούς φήμης.

Όμως όλα αυτά είναι πολύ φυσικά για οποιοδήποτε έθνος το οποίο κατέφθασε τελευταίο σ’ έναν τόπο, έτσι δεν είναι; Τί κάνουμε την 29η Μαΐου κάθε χρόνο; Γιορτάζουμε. Αλλά τί; Την επέτειο της άλωσης της Κωνσταντινούπολης. Πόσα άλλα ευρωπαϊκά κράτη γιορτάζουν την άλωση της μεγαλύτερης πόλης-τους με έντονα προβεβλημένες ετήσιες φανφάρες; Φανταστείτε τους Ιταλούς να γιορτάζουν την 946η επέτειο της άλωσης της Ρώμης, ή τους Άγγλους την 864η επέτειο της άλωσης του Λονδίνου. Αλήθεια, πότε κατέλαβαν οι Γάλλοι το Παρίσι;

Η αντιδικία επί των ονομάτων μπορεί να να είναι πολύ πιο πολύπλοκη απ’ ότι μπορεί να φανταστεί κανείς. Οι Κούρδοι μπορεί δικαιολογημένα να αισθάνονται ευτυχείς που παίρνουν πίσω τα ονόματα των χωριών-τους, αλλά μπορούν να αισθάνονται εξίσου ντροπιασμένοι σε κάποιες άλλες περιπτώσεις. Λόγου χάρη, ποια είναι η προέλευση του ονόματος της κατ’ εξοχήν κουρδικής γης, της Μεσοποταμίας (Mesopotamia / Mezopotamya); Μήπως τα κουρδικά; Λάθος, είναι τα ελληνικά, όπου η ονομασία αυτή σημαίνει «μεταξύ των ποταμών» – Τίγρης (Tigris / Dicle) και Ευφράτης (Euphrates / Fırat).

Σημειώσεις: (κάνοντας κλικ στον αριθμό επιστρέφετε στο κείμενο)

1. Κι εγώ γόνος προσφύγων είμαι (ο παππούς-μου ήταν από την Καισάρεια, κι η γιαγιά-μου από το Ικόνιο), αλλά δεν μιλάω σαν εκπρόσωπος προσφύγων. Τι σημασία έχει από πού κρατάει η σκούφια του καθενός; Διαβάστε παρακαλώ παρακάτω στο κείμενο όπου υποστηρίζω οτι το θέμα είναι σε μεγάλο βαθμό γλωσσολογικό, όχι παρορμητικά συναισθηματικό.

2. Πάντως το οτι δίνω την ηλεκτρονική-μου διεύθυνση δεν σημαίνει οτι θα χαρώ να μου στείλετε αρλούμπες. Δεν είναι blog αυτή η σελίδα (την απεχθάνομαι την αναρχία των blogs). Η γνώμη-σας θα καταγραφεί μόνο αν αντικρούει κάτι από αυτά τα οποία γράφω ακολουθώντας τους κανόνες της λογικής, ή αν προσθέτει κάτι καινούριο και ενδιαφέρον, ή αν απ’ αυτά που μου λέτε καταλάβω οτι κάτι δεν έγραψα αρκετά ξεκάθαρα και χρειάζεται επεξήγηση.

3. Αφήστε που είναι αδύνατο να προφέρουμε τις λέξεις αυτές όπως οι γηγενείς ομιλητές, και το μόνο που βγαίνει απ’ τα χείλη-μας είναι αξιοθρήνητες καρικατούρες των ονομάτων των ξένων αυτών πόλεων.

foundalis

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ