Η μητρική πτυχή της Τυνδαρίδας Κλυταιμνήστρας

Η Κλυταιμνήστρα του Τυνδάρεω, η γυναίκα του Ατρείδη Αγαμέμνονα, διασώζεται στη συλλογική κοινωνική μνήμη ως μοιχός και στυγνή ανδροκτόνα.
Υπαρχει όμως και η άλλη πτυχή, που θίγεται λιγότερο και εντοπίζεται στη συμπεριφορά της, ως μάνας.
Η ικεσία της προς τον Αχιλλέα στην Αυλίδα μας την αποκαλύπτει.
Αγαπά όπως όλες οι μάνες μέσα στο χρόνο και τον κόσμο, πονά στην ιδέα πως θα χάσει το παιδί της, εκλιπαρεί για τη σωτηρία του στην απειλή της ζωής του...
Ωστόσο αυτή η εκδήλωση απελπισίας, πριν την θυσία στην Αυλίδα, και η αποτυχία της ν’ ανατρέψει της μοίρας το γραμμένο, καθόλου δεν την απάλλαξε στο χρόνο από την κατηγορία της συζυγοκτονίας.
Δεν της αφαίρεσε το στίγμα της κακουργίας, ακόμα κι όταν τη θυσία της Ιφιγένειας στο βωμό της Άρτεμης, τη χρησιμοποίησε, για να την προβάλει ως σοβαρό ελαφρυντικό ή δικαιολογία για το φόνο του Αγαμέμνονα.
Αξίζει, φίλοι μου, να δούμε αυτή την πλευρά της σκληρής βασίλισσας των αρχαίων Μυκηνών.
Ακούστε την κραυγή μιας πονεμένης και απεγνωσμένης μάνας, που γονατίζει στα πόδια του Αχιλλέα, ικετεύοντας για τη βοήθειά του στην αποτροπή της θυσίας:

Κλυτ. "Δεν θα το ντραπώ να πέσω, γιε θεάς, εγώ η θνητή
μπρος σου ικέτισσα’ τι θέλω να μεγαλοπιάνομαι;
Πάνω απ’του παιδιού την έγνοια ποια μου είν’ άλλη πιο τρανή;
Στην κακοτυχιά μου γίνε, γιε θεάς, εσύ βοηθός,
και σ’αυτήν, που που ταίρι σου είπαν..., ψέμματα, μα τι μ’αυτό;
Με στεφάνι για δικιά σου νύφη εγώ την έφερνα’
τώρα για σφαγή’ ..ψεγάδια θ’ακουστούν για σένα, που
δεν τη βοήθησες’ στου γάμου κι αν δεν μπήκες το ζυγό,
της κακόμοιρης κοπέλας άντρα ωστόσο σε είπανε.
Στη μητέρα σου, στο χέρι το δεξί, στο γένι σου...
το όνομά σου με συντρίβει, μην το αφήσεις έκθετο.
Πού βωμός για με; Το μόνο καταφύγιο μού είσαι εσύ’
συγγενής κανείς’ η στάση του Αγαμέμνονα άκουσες
τι σκληρή κι απόκοτη είναι’ κι ήρθα, μια γυναίκα εγώ,
σε ναυτών στρατό, όπως βλέπεις, απειθάρχητο, χωρίς
οίχτο για τη δυστυχία’ μα είναι, αν θέλει, χρήσιμος.
Αν το χέρι σου ν’απλώσεις πάνωθέ μου εσύ δεχτείς,
θα σωθούμε’ αν όχι, τότε δεν υπάρχει λυτρωμός".

Ο ίδιος σπαραγμός επαναφέρεται και είναι ευδιάκριτος στο λόγο της, όταν, φανερά απελπισμένη από την αδιαλλαξία του Αγαμέμνονα, επανέρχεται κι εκλιπαρεί τον ήρωα Αχιλλέα, να κρατήσει στη ζωή την κόρη της με το φοβικό επιχείρημα πως η θυσία μπορεί να γίνει κακοσημαδιά για το μελλοντικό του γάμο

"Λυπήσου μας’ μας βρήκαν πάθη που είναι
για λύπηση’ γαμπρό μου είχα πιστέψει
πως θα σε κάμω, κι ήταν κούφια η ελπίδα’
κι ένα άλλο: η θυγατέρα μου, αν πεθάνει,
κακός οιωνός αυτό μπορεί να γίνει
για ένα γάμο που αργότερα θα κάμεις,
και πρέπει εσύ απ’ αυτό να φυλαχτείς.
Μα κι άρχισες και τέλειωσες ωραία’
η κόρη μου γλυτώνει, εσύ αν το θέλεις.
Τα γόνατά σου, ικέτισσα, μη θέλεις
να σου αγκαλιάσει; Αταίριαστο σε κόρη’
αλλά αν σ’αρέσει, θα΄ρθει’ αιδημοσύνη
το ευγενικό της θώρι θα σκεπάζει...."

(Ευριπίδη:Η Ιφιγένεια στην Αυλίδα, μετ. Θρας. Σταύρου)

Η διπλή ικεσία τελικά δεν αποτρέπει τη θυσία, που γίνεται μπροστά στα μάτια όλων, γιατί η Ιφιγένεια θεώρησε καθήκον να σώσει την πατρίδα και ο Αγαμέμνονας να διασώσει το κύρος του ως αρχιστρατήγου. 

Αγαμέμνων, Κλυταιμνήστρα, Ιφιγένεια.
Choquet, Pierre Jean Baptiste, 1815, σχέδιο. Η Κλυταιμνήστρα προστατεύει την Ιφιγένεια από τον Αγαμέμνονα που έχει έρθει για να την πάρει και να τη θυσιάσει. Η σκηνή είναι εμπνευσμένη από την Ιφιγένεια του Ρακίνα. Λονδίνο, Βρετανικό Μουσείο

Η Άρτεμη σώζει την Ιφιγένεια, μα όχι και τον Αγαμέμνονα από την εκδικητική μανία της γυναίκας, που της στέρησε δυο παιδιά, το πρώτο που είχε με τον Τάνταλο και τη λατρεμένη της και υπάκουη μικρή της Ιφιγένεια.
Η Κλυταιμνήστρα αυτά, τα περί απαίτησης της θυσίας από τη Θεά, ούτε που τα έλαβε υπόψη.
Αυτή την κόρη της την ήθελε ζωντανή... Δεν ήθελε την αθωότητα σφάγιο στο βωμό της αλαζονείας του Αγαμέμνονα.
Νύφη ήθελε να τη δει ντυμένη κι αυτή τη λαχτάρα της, να χαρεί λευκό το μέλλον της κόρης της, τη ματαίωσε ο « σφαγέας» της.... Κι ήταν αυτός,..ο ίδιος ο πατέρας της ....

ΠΗΓΗ: «Ιφιγένεια η εν Αυλίδι» Ευριπίδη

The Mythologists

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ