Πώς γνωρίζουμε τον κόσμο; (Γ')

από τον Νικόδημο

1. Είδαμε πως σύμφωνα με τη συνηθισμένη θεώρησή μας του κόσμου καταλήγουμε σε έναν απίστευτο παραλογισμό: ότι δηλαδή ο κόσμος δεν υπάρχει!

Η συνηθισμένη λειτουργία της νόησης ή αντιληπτικότητάς μας είναι τέτοια που διαιρούμε την αντικειμενική πραγματικότητα (δηλαδή όσα συμβαίνουν έξω από μας σε αυτό που αποκαλούμε υλικός κόσμος) σε στιγμές ξεχωριστές. Την αναπαριστάνουμε ως άπειρη σειρά ξεχωριστών στιγμών δίχως κάποια αρχή που γνωρίζουμε. Από αυτές όλες, για μας υπάρχει διαδοχικά μόνο μια, το παρόν.

Αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα του κόσμου μέσα από τη σχισμή του παρόντος. Και είναι μια σχισμή διότι η παροντική στιγμή δεν έχει μέγεθος ή διάρκεια. Εμφανίζεται αστραπιαία μόνο για να εξαφανιστεί προτού καλά καλά την αντιληφθούμε.

Όπως το παρελθόν έχει περάσει και πάψει να υπάρχει για μας και όπως το μέλλον δεν έχει ακόμα έρθει και δεν υπάρχει, έτσι και το παρόν ουσιαστικά δεν υπάρχει: γλιστρά και φεύγει ακατάπαυστα, ασυγκράτητα.

Ξέρουμε πολύ καλά πως ο κόσμος γύρω μας υπάρχει. Μα ο τρόπος με τον οποίο τον εξετάζουμε και τον σκεφτόμαστε οδηγεί στον παραλογισμό πως δεν υπάρχει.

2. Η αλήθεια είναι βέβαια πολύ διαφορετική και πολύ απλή.

Ένας ανόητος ταξιδιώτης μπορεί να σκέφτεται πως το λιμάνι από το οποίο έφυγε χθες καταποντίστηκε ή εξαϋλώθηκε και δεν υπάρχει πια. Επίσης το λιμάνι προς το οποίο πηγαίνει δεν υπάρχει αλλά κατασκευάζεται πυρετωδώς και θα είναι έτοιμο την ημέρα της άφιξής του με την αποβάθρα, τα κτήρια και τους κατοίκους!

Όταν σκεφτόμαστε πως το μέλλον είναι ανύπαρκτο μα θα υπάρξει στιγμιαία στη χαραμάδα του δικού μας παρόντος για να εξαφανιστεί πάλι στην ανυπαρξία του παρελθόντος, δεν διαφέρουμε καθόλου από τον ανόητο ταξιδιώτη.

Κινούμαστε πάνω σε ένα πεδίο σε μια κατεύθυνση μόνο, προς τα εμπρός. Και αυτή μας φαίνεται να εκτείνεται στο άπειρο, στην αιωνιότητα. Δεν έχει αρχή ούτε τέλος!

Για μας η αρχή είναι η πρώτη εμπειρία μας καθώς αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο μέσα από την παροντική σχισμή (κι εκείνη τώρα, μετά από τόσα χρόνια, είναι μια ανάμνηση μόνο) και το τέλος η τελευταία επαφή μας πριν πεθάνουμε.

Σε όλη μας τη ζωή αναγνωρίζουμε ως αληθινά υπαρκτό μόνο τη μικρή έκταση που αντιλαμβανόμαστε μέσα από τη χαραμάδα μας και που φωτίζεται από τη συνείδησή μας. Καθετί έξω από αυτόν τον φωτισμένο κύκλο δεν υπάρχει, αφού δεν το βλέπουμε!

Αρνούμαστε να δεχθούμε πως και άλλες κατευθύνσεις που στιγμιαία διασταυρώνουν το φευγαλέο παρόν μας είναι εξίσου αιώνιες και άπειρες στην έκτασή τους η καθεμιά.

3. Ας πάρουμε μια αναλογία που έχει χρησιμοποιηθεί από πολλούς άλλους.
Προχωράμε όπως ένας τυφλός που βασίζεται κυρίως στο ραβδί του. Αυτό είναι το όργανο της όρασής του. Έχει φυσικά και την ακοή, μα “βλέπει” μέσω του ραβδιού του. Έτσι κι εμείς έχουμε μια γενικότερη αόριστη αίσθηση του κόσμου, μα “βλέπουμε” μόνο με το ραβδί που είναι η σχισμή του παρόντος.

Ο τυφλός ξέρει πως υπάρχει ένας τεράστιος κόσμος ολόγυρα με σχεδόν απεριόριστη ποικιλία, μα ο ίδιος νιώθει μόνο την πλάκα που αγγίζει το ραβδί του, το σκαλοπάτι, την κολόνα, τον τοίχο, το παρκαρισμένο αμάξι και ούτω καθεξής. Εκείνα που άγγιξε πέρασαν και δεν υπάρχουν πια. Εκείνο που δεν συνάντησε, δεν υπάρχει. Θυμάται πως ακολούθησε μια διαδρομή και πολλά σημεία που άγγιξε το ραβδί του και πιστεύει πως η διαδρομή μπροστά εκτείνεται και συνεχίζεται για όσο πάει, μα δεν βλέπει ούτε μπροστά ούτε πίσω, ούτε δεξιά ούτε αριστερά, ούτε πάνω ούτε κάτω.

Το δικό μας ραβδί είναι οι 5 αισθήσεις μέσω των οποίων ψηλαφούμε την πραγματικότητα γύρω ή μπροστά μας. Ναι, με τα νέα όργανα (τηλεσκόπιο, μικροσκόπιο, ράδιο, τηλέφωνο κλπ) προεκτείνουμε τους ψηλαφητές μας, αλλά δεν βλέπουμε πραγματικά.

Θα μπορούσαμε να πούμε πως βλέπουμε πραγματικά μόνο αν βλέπαμε ή γνωρίζαμε άμεσα το μέλλον και το παρελθόν.

4. Ας χρησιμοποιήσουμε μια πρόσθετη αναλογία.

Ταξιδεύετε με το τραίνο και από το παράθυρο βλέπετε δέντρα, φράχτες, σπίτια, πλάσματα, χωράφια κλπ, να εμφανίζονται από το μέλλον μπροστά και να εξαφανίζονται πίσω στο παρελθόν.

Αν όμως βρίσκεστε σε μια κοντινή βουνοκορφή,  βλέπετε το ίδιο τραίνο να τρέχει μέσα στην πεδιάδα με τα χωριά και τα χωράφια σε κάθε μεριά των γραμμών, βλέπετε κι άλλα οχήματα να κινούνται σε δρόμους και ανθρώπους και ζώα. Τα βλέπετε όλα ταυτόχρονα.

Βρήκα το ακόλουθο ποίημα που περιγράφει την εμπειρία:

Και είναι όπως όταν πάλι τα βλέπεις όλα
μες απ’ τα μάτια ενός παιδιού που δεν μεγάλωσε
μες από τρένου παραθύρι έκπληκτο που τρέχει
καπνός φεύγει αδιάκοπα χάνεται πίσω 
μαζί με σπίτια, δέντρα, φράχτες και χωράφια
ενώ το τώρα σου χτυπιέται σε δευτερόλεπτα κροταλιστά
σε λάμψεις και σκοτάδια λαχανιάζοντας
σ’ αιφνιδιάζει από μπροστά πίσω στην πρότερη στιγμή/
κι εξαφανίζεται ακράτητο/
μα κι ανεξάντλητο/χωρίς να το γευτείς, όμως, χωρίς καν να τ’ αγγίξεις/
κι όλο κατρακυλάς μες στο αναπόφευκτο “κατόπιν”/ 
και περιμένεις τον σταθμό σου κάποτε/
να σταματήσεις/ για να ξανακατέβεις τώρα στη ζωή/
κανονικά να συνεχίσεις -/
τι όμως, κάνοντας τι;//

Και συλλογιέσαι τότε 
ψηλά στη ράχη του βουνού ο ορειβάτης στέκεται
και τον ορίζοντα αγναντεύοντας βλέπει να σέρνεται
το ίδιο τρένο χαμηλά στον κάμπο, σταθμό σταθμό
βλέπει συγχρόνως και πιο πίσω και πιο μπρος
κι άλλα τρένα κι άλλους δρόμους, όλα μαζί
μια λεπτομέρεια σ’ ένα τοπίο ατέλειωτο – 
που αφήνει καθώς στρέφεται πάλι προς την κορφή 
να συνεχίσει το σκαρφάλωμά του με φρέσκια ορμή//

Το χθες και το αύριο μαζί είναι εξίσου παρελθόν 
που με το μέλλον συνυπάρχουν στο αιώνιο παρόν.

Ναι θα μπορούσε η ανθρώπινη συνείδηση ομοίως να διευρυνθεί και υπερβαίνοντας τις πέντε αισθήσεις να “δει” ένα τοπίο πέρα από τον τρισδιάστατο χώρο της συνηθισμένης αντίληψής μας όπου παρελθόν και μέλλον είναι ένα συνεχές, ενιαίο παρόν. Ίσως.

Τι θα έβλεπε τότε;...

vigla

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ