ΠΕΡΙ ΦΟΒΟΥ

Οι φόβοι αποτελούν μέρος της ανάπτυξης του παιδιού όπως η ιλαρά. Η οικοδόμηση του θάρρους είναι ένα ομαδικό παιχνίδι. Το θάρρος δεν συνίσταται στο να μην φοβόμαστε, αλλά στο να κατορθώσουμε να  συμβιώνουμε ήρεμα με τους φόβους μας. Οι φόβοι δεν είναι εγγεγραμμένοι στο γενετικό μας κώδικα .  Οι « φοβίες» μας δεν εξαρτώνται από αληθινούς κινδύνους . Οι φόβοι ορισμένων ζώων, του κενού, του κλειστού χώρου είναι ένα μέρος του χαρακτήρα μας που έχουμε κάθε δικαίωμα να τον διατηρήσουμε και για τον οποίο δεν χρειάζεται να ντρεπόμαστε.  Το σημαντικό είναι όμως να ξέρουμε ότι είναι προσωπικά συναισθήματα, είναι δικά μας και δεν εξαρτώνται από πραγματικές απειλές.

Η φοβία

Όταν μπαίνει κάποιος στο ασανσέρ έχουμε την πολύ γνωστή κλειστοφοβία. Οι ψυχολόγοι μας εξηγούν ότι οι φοβίες γεννιούνται όταν έχουμε τρομοκρατηθεί πολύ και ο νους μας δεν αντέχει ούτε καν να θυμάται εκείνο που έχει συμβεί. Αναγκασμένος να κρατά αυτό το «μυστικό» για να εκτονωθεί βρίσκει τότε τη λύση να «αγκιστρώσει» το φόβο αυτής της ανάμνησης σε κάτι άλλο, ένα υποκατάστατο, που δεν είναι το αληθινό πρόβλημα αλλά που μόνο του μοιάζει κάπως, ίσως μακρινά. Πρόκειται δηλαδή για μια μετάθεση. Με αυτό τον τρόπο θα δοκιμάζουμε φόβο μπρος στο υποκατάστατο (που δε μας έκανε και που δε μας κάνει τίποτα) αλλά τουλάχιστον δεν θα είμαστε αναγκασμένοι να θυμόμαστε το πραγματικό επεισόδιο, που δεν υποφέρουμε. Ο φόβος των κλειστών χώρων για παράδειγμα, θα μπορούσε να προέρχεται από ένα αίσθημα πνιγμού που δοκιμάσαμε όταν μας πήγε στραβά μια μπουκιά, σε μια περίπτωση που «στραβοκατάπιαμε». Είναι ένας φόβος «χωρίς λόγο» δεν ξέρει κανείς γιατί τον έχει. Πυροδοτείται σε ορισμένες καταστάσεις χωρίς να υπάρχει καν το παραμικρό ίχνος κινδύνου.

ΦΟΒΟΣ ΚΑΙ ΕΛΠΙΔΑ

Ανάμεσα στον φόβο και στην ελπίδα μοιράζεται -αλίμονο- του ανθρώπου η ζωή.

ΑΝΘΡΩΠΟΣ: Έμφοβο ον που δεν κουράζεται να ελπίζει. Γιατί σε οποιαδήποτε ηλικία και αν βρίσκεται, όποια κι’ αν είναι η ιδιοσυγκρασία και η αγωγή του, οσαδήποτε οικονομικά μέσα και επαγγελματικά εφόδια κι’ αν διαθέτει- Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΦΟΒΑΤΑΙ και ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΑ ΕΛΠΙΖΕΙ. ΦΟΒΑΤΑΙ ΤΑ ΠΑΝΤΑ

Ο φόβος είναι έμφυτος. Καταδυναστεύει όλα τα ζωντανά πλάσματα.  Αλλά συνάμα τους προσφέρει και μία πολύτιμη υπηρεσία :τα κρατάει άγρυπνα, τα παρακινεί και τους δίνει τη δύναμη ή να πολεμήσουν για ν’ αλλάξουν τους δυσμενείς όρους που απειλούν τη ζωή τους, ή να σωθούν με τη φυγή (ή την απόκρυψη ) από ακαταμάχητους εχθρούς.

Σε αντιδιαστολή με τα ζώα στον άνθρωπο το ένστικτο του φόβου (όπως και άλλες φυσικές διαθέσεις και ροπές) πλουτίζεται με τη σκέψη και τη φαντασία και γίνεται πολύ συχνά ακαταγώνιστο.

Μόνο η άγνοια φαίνεται ότι δίνει σιγουριά στον άνθρωπο, η γνώση φέρνει την αβεβαιότητα και τρέφει το φόβο. Γι αυτό το λόγο το παιδί φοβάται λιγότερο από τον ενήλικο, και ο διανοητικά καθυστερημένος λιγότερο από τον ευφυή.

Είναι λάθος να νομίζουμε ότι ο φόβος και δειλία πηγαίνουν πάντοτε μαζί, ότι δηλαδή μόνο οι από ιδιοσυστασία δειλοί φοβούνται. Το φόβο γνωρίζουν, από το φόβο υποφέρουν ακόμα και οι γενναίοι.  Άλλωστε  «ΑΝΔΡΕΙΟΣ» καθώς μας έχει διδάξει ο πλατωνικός Σωκράτης, είναι εκείνος που γνωρίζει τα « δεινά » όχι εκείνος που πέφτει απάνω τους τυφλά σαν το αλόγιστο θηρίο.  Η διαφορά του από τον δειλό βρίσκεται αλλού. Ο δειλός γίνεται έρμαιο του φόβου του. Δεν μπορεί να τον δαμάσει, να τον κρατήσει μέσα στα όρια που χαράζουν οι περιστάσεις - πανικοβάλλεται εύκολα και χάνεται ακόμα και εκεί όπου μπορεί με μικρή προσπάθεια να σωθεί. Αντίθετα ο ανδρείος δεν αφήνει το φόβο να παραλύσει και να αχρηστέψει τις (φυσικές και ηθικές) δυνάμεις του, αλλά τον υπερνικάει και αντιμετωπίζει τον κίνδυνο με θάρρος και αποφασιστικότητα. Αυτό θα πει ΕΥΨΥΧΙΑ.

Το αντίστροφο συμβαίνει με την ελπίδα. Στην ελπίδα παραδίνονται χωρίς ανασχέσεις οι επιπόλαιοι και οι άκριτοι, οι διανοητικά ανώριμοι. Όλα  τα περιμένουν από τις υποσχέσεις που δίνει η φαντασία στις επιθυμίες τους. Οι «μυαλωμένοι» αυτοί που στέκονται και με τα δυο τους πόδια επάνω στην πραγματικότητα, είναι στις ελπίδες τους φειδωλοί (συγκρατημένοι), επιφυλακτικοί, μετρημένοι( π .χ αυτοί που παίζουν τζόγο, λαχεία κ.λ.π.)

Υπάρχουν πλήθος περιπτώσεων «ανώμαλου» φόβου. Το φάσμα των ποικιλιών που αρχίζει από τις ανώδυνες φοβίες και φτάνει έως το άγχος. «Φόβο του φόβου», ονομάζουν μερικοί ψυχίατροι αυτή την βασανιστική αγωνία. Ο αγχώδης άνθρωπος φοβάται το φόβο και επειδή τον φοβάται, γίνεται δέσμιος του έως το σημείο να φοβάται πλέον όχι για άλλο λόγο, αλλά για να φοβάται.

Τα λόγια που χαράχτηκαν απάνω στον ερημικό τάφο του, ήσαν, λέγεται παραγγελία του ίδιου του Νίκου Καζαντζάκη :

Δεν φοβάμαι τίποτα

Δεν ελπίζω τίποτα

Είμαι ελεύθερος  

Είχε λοιπόν στην προσωπική του ζωή κατορθώσει το ακατόρθωτο ο ποιητής της «Οδύσσειας», όπως ο ήρωας του έπους του. Κατάφερε δηλαδή να σπάσει το ανθρώπινο φράγμα, να καταλύσει τους δύο άξονες της ψυχής, το φόβο και την ελπίδα. Ο άθλος που τον υψώνει και τον αγιάζει, είναι να ζητεί και να κατακτά την ελευθερία όχι πέρα από τη δουλεία, αλλά μέσα στη δουλεία του φόβου και της ελπίδας. « Εις τους θεούς ευρίσκονται τα πέραν » θα έλεγε ο Καβάφης.

Παπανούτσος

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ