Το «βγάλσιμο» από το ποτάμι

Κάθε ανθρώπινο πλάσμα ψυχολογικά είναι ίδιο με όλα τα άλλα ανθρώπινα πλάσματα. Ψυχολογικά, επειδή κάθε ανθρώπινο πλάσμα περνάει μέσα από λύπη, πόνο, χαρά, ανησυχία, μοναξιά, απελπισία, θλίψη, ενοχές, βιαιότητα, είτε ζει στην άκρη της Ανατολής είτε στην άκρη της Δύσης. Παντού, κάθε ανθρώπινο πλάσμα το καίνε τα ίδια πράγματα μέσα του, γι’ αυτό είμαστε ίδιοι. Υπάρχει αυτή η τεράστια κίνηση ενέργειας, που είναι σαν ένα τεράστιο ποτάμι. Και είτε συνεισφέρεις σ’ αυτή την ενέργεια, σ’ αυτό το ποτάμι που είσαι εσύ, είτε σταματάς. Δηλαδή, συνεισφέρεις σ’ αυτό το τεράστιο ποτάμι ενέργειας όταν δεν δίνεις τέλος στις προσκολλήσεις σου, στους φόβους σου, στις ανησυχίες σου, στις ενοχές σου, στη βία σου, κι έτσι εκείνο συνεχίζει. Δείτε τη λογική αυτού του πράγματος. Δεν μιλάμε για κάποια πίστη, για παρηγοριές, δεν κάνουμε τίποτα τέτοιο. Παρατηρούμε πολύ προσεκτικά, δεν προσφέρουμε παρηγοριά γιατί αυτό οδηγεί σε ψευδαισθήσεις, δεν έχει κανένα νόημα. Όλες οι θρησκείες έχουν προσφέρει παρηγοριά στους ανθρώπους, αλλά δεν έχουν διεισδύσει βαθιά στο πρόβλημα.

Υπάρχει, λοιπόν, αυτό το ανθρώπινο ποτάμι της συλλογικής σύγχυσης και θλίψης. Και όσο δεν έχεις τελειώσει την προσωπική σου θλίψη, σύγχυση και όλα τα υπόλοιπα εξακολουθείς να είσαι μέρος του ποταμού. Όσο τα ανθρώπινα πλάσματα δεν δεν βάζουν τέλος στη σύγχυσή τους, τους φόβους τους, τις ενοχές τους, όσο εξακολουθούν να είναι προσκολλημένα στον πόνο, στο φόβο μη χάσουν όσα έχουν συσσωρεύσει ψυχολογικά μέσα τους, όσο δεν το τελειώνουν όλο αυτό, θα συνεισφέρουν στο ποτάμι.

Και όταν πεθάνεις, αν πεθάνει μόνο το σώμα σου και όχι όλο το περιεχόμενο της συνείδησής σου –γιατί η συνείδηση είναι το περιεχόμενό της– συνεχίζεις να είσαι μέρος του ποταμού που εξακολουθεί να υπάρχει. Το ποτάμι, που είναι όλα όσα είναι ψυχολογικά ο άνθρωπος, εκδηλώνεται στον Χ, στον Ψ στον Ω... με διάφορα χαρακτηριστικά του και ιδιότητές του. Ρωτάμε, λοιπόν: μπορείς εσύ, ως ένα ανθρώπινο πλάσμα, να έχεις επίγνωση του ποταμού όπου ανήκεις και να μη συνεισφέρεις το παραμικρό στο ποτάμι; Καταλαβαίνετε την ερώτηση; Όταν συνεισφέρεις είσαι μέρος του· αν όμως δεν συνεισφέρεις ούτε το παραμικρό από τα προβλήματά σου, από τις θλίψεις σου, τους φόβους σου, τη μοναξιά σου, τις επιθυμίες σου, τίποτε από όλα αυτά, τότε είσαι έξω από το ποτάμι. Το καταλαβαίνετε αυτό;[i]

™ ˜

Ερώτηση: Θα μπορούσατε, σας παρακαλώ, να κάνετε μια σαφή και κατηγορηματική δήλωση για τη μη ύπαρξη της μετενσάρκωσης, για την οποία αυξάνονται οι επιστημονικές αποδείξεις που αποδεικνύουν ότι η μετενσάρκωση είναι γεγονός. Ενδιαφέρομαι επειδή βλέπω μεγάλο αριθμό ανθρώπων να χρησιμοποιεί αυτό το αποδεικτικό στοιχείο για να ισχυροποιήσει ακόμα πιο πολύ το σύστημα πίστης που ήδη ακολουθεί, ένα σύστημα που τους βοηθάει να ξεφεύγουν από την αντιμετώπιση των προβλημάτων της ζωής και του θανάτου. Δεν είναι ευθύνη σας να είστε ξεκάθαρος, ευθύς και κατηγορηματικός πάνω σ’ αυτό το θέμα, αντί να μασάτε τα λόγια σας;

Κρισναμούρτι: Θα είμαστε πολύ σαφείς. Η ιδέα της μετενσάρκωσης, κύριε, υπάρχει πολύ πριν από το χριστιανισμό. Σωστά; Μίλησαν γι’ αυτήν οι ινδουιστές, οι αρχαίοι ινδουιστές. Και είναι διαδεδομένη και υπαρκτή ιδέα στην Ινδία και πιθανώς σε όλο τον ασιατικό κόσμο. Πιστεύουν στη μετενσάρκωση. Τώρα: τι είναι εκείνο που μετενσαρκώνεται; Καταλαβαίνετε; Όχι μόνο μία φορά, αλλά ξανά και ξανά. Αυτό είναι το θέμα.

Δεύτερον: η ερώτηση αφήνει να εννοηθεί ότι έχοντας αποδειχτεί επιστημονικά ως γεγονός η ιδέα της μετενσάρκωσης οι άνθρωποι μπορούν έτσι να τη χρησιμοποιούν ως φυγή και ο κύριος που έκανε την ερώτηση λέει ότι ενδιαφέρεται να μάθει επειδή οι άνθρωποι βρίσκουν έναν τρόπο φυγής μ’ αυτήν. Θα ήθελα να τον ρωτήσω: ενδιαφέρεστε να μάθετε για τη μετενσάρκωση πραγματικά επειδή οι άνθρωποι τη χρησιμοποιούν ως φυγή; Χρησιμοποιούν, όμως, ως φυγή και το ποδόσφαιρο, και το μπάσκετ, και να προσθέσω και το να πηγαίνουν στην εκκλησία, που είναι άλλη μία μορφή διασκέδασης. Ας τα παραμερίσουμε όλα αυτά που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι ως φυγή, γιατί εκείνο που μας ενδιαφέρει είναι το γεγονός, η αλήθεια της μετενσάρκωσης, για την οποία ζητάτε μια ξεκάθαρη απάντηση από τον ομιλητή.

Τι είναι, λοιπόν, όχι εκείνο που μετενσαρκώνεται, αλλά εκείνο που ενσαρκώνεται; Το να ενσαρκωθείς σημαίνει να γεννηθείς. Μετενσάρκωση σημαίνει επαναγέννηση σε μια μελλοντική ζωή. Το να ενσαρκωθείς σημαίνει να γεννηθείς. Τι είναι εκείνο, λοιπόν, που ζει τώρα, αυτή τη στιγμή, που κάθεται εδώ; Καταλαβαίνετε; Μετενσάρκωση σημαίνει μελλοντική ζωή, κι εγώ ρωτάω τι είναι αυτό που συμβαίνει τώρα και σημαίνει ενσάρκωση. Καταλαβαίνετε την ερώτησή μου; Τι είναι αυτό; Εμπρός, κύριε, ερευνήστε το. Εδώ που καθόμαστε δεν συμβαίνει τίποτα, είναι αρκετά απλό: ακούτε κάποια ομιλία, και ή σας αρέσουν αυτά που ακούτε ή δεν σας αρέσουν. Αλλά στην καθημερινή μας ζωή, όταν δεν είστε εδώ, τι είναι εκείνο που συμβαίνει που είναι ακριβώς η κίνηση της ενσάρκωσης. Τι είναι; Το ξέρετε: Είναι οι προσπάθειές σας, οι επιθυμίες σας, η απληστία σας, οι ζήλιες σας, οι εξαρτήσεις σας... παρακολουθείτε; Είναι όλα αυτά. Αυτά είναι που θα μετενσαρκωθούν στην επόμενη ζωή; Καταλαβαίνετε τι λέω; Εμπρός, συλλογιστείτε το. Εκείνοι που πιστεύουν στη μετενσάρκωση πιστεύουν ότι θα ξαναγεννηθούν με όλα όσα είναι τώρα, λίγο αλλαγμένα ίσως, και θα συνεχίζουν έτσι τη μια ζωή μετά την άλλη.

Αυτή είναι η ιδέα. Κι αν πιστεύεις πραγματικά στη μετενσάρκωση, για σένα είναι είναι μια πίστη, κάτι ζωντανό, και παρότι μια πίστη δεν είναι ποτέ κάτι ζωντανό, ας υποθέσουμε ότι είναι κάτι τρομερά ζωντανό, οπότε εκείνο που είσαι τώρα έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία από εκείνο που θα είσαι την επόμενη φορά. Καταλαβαίνετε τι λέω; Παρακολουθείτε; Αυτό είναι που στον ασιατικό κόσμο ονομάζεται Κάρμα. Δεν πρόκειται να το εξετάσω σε βάθος εδώ, αλλά Κάρμα σημαίνει «πράξεις». Αν ζω τώρα, σ’ αυτή τη ζωή, με όλη μου τη δυστυχία, το θυμό, την ευχαρίστηση, τη σύγχυση, τη ζήλια, το μίσος, έτσι θα συνεχίσω και στην επόμενη ζωή, ακόμα κι αν υπάρχουν κάποιες αλλαγές. Αυτό είναι προφανές, αν το ερευνήσετε. Υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία γι’ αυτό, όπως είπατε: το αποδεικτικό στοιχείο της βίας, το αποδεικτικό στοιχείο της μνήμης πραγμάτων που έγιναν στο παρελθόν, και μπορεί να είναι μνήμες πραγμάτων που συνέβησαν σε κάποια περασμένη ζωή. Αυτή η μνήμη, αυτή η συσσώρευση μνήμης είναι το «εγώ», ο εαυτός, η προσωπικότητα· αυτός ο μπόγος με αναμνήσεις, με κάποιες μετατροπές, τιμωρημένος, λίγο γυαλισμένος, συνεχίζει στην επόμενη ζωή. Γι’ αυτό υπάρχουν στοιχεία. Παρακολουθείτε;

Το ζήτημα, λοιπόν, δεν είναι αν υπάρχει μετενσάρκωση ή όχι. Παρακολουθείτε; Προσέξτε, σας παρακαλώ, είμαι πολύ ξεκάθαρος σ’ αυτό το θέμα, είμαι πολύ σαφής. Δεν λέω ότι υπάρχει μετενσάρκωση, αλλά ότι είναι πολύ πιο σημαντικό από τη μετενσάρκωση το σταμάτημα αυτής της ψυχολογικής ακαταστασίας, της σύγκρουσης μέσα μας, τώρα. Και μετά συμβαίνει κάτι εντελώς διαφορετικό. Αναρωτιέμαι αν το πιάνετε όλο αυτό. Είναι σαν να είμαι δυστυχισμένος, ψυχολογικά ταλαιπωρημένος, χωμένος στη θλίψη, και να λέω: «Ελπίζω στην επόμενη ζωή να είμαι καλύτερα». Αυτή η ελπίδα για την επόμενη ζωή είναι αναβολή αντιμετώπισης εκείνου που είναι γεγονός, τώρα. Ο ομιλητής έχει συζητήσει πάρα πολύ με όλους εκείνους που πιστεύουν στη μετενσάρκωση και γράφουν και δίνουν διαλέξεις ατέλειωτα. Είναι μέσα στο παιχνίδι τους. 

Και λέω: «Εντάξει, κύριε, πιστεύετε σε όλο αυτό, αλλά τι αλλάζει με το να πιστεύετε; Σημασία έχει πώς είστε και τι κάνετε τώρα. Αλλά δεν ενδιαφέρονται γι’ αυτό, ενδιαφέρονται για το μέλλον. Δεν λένε, «εντάξει, πιστεύω στη μετενσάρκωση, αλλά θα αλλάξω τη ζωή μου τόσο, που δεν θα χρειάζεται το μελλοντικό». Παρακολουθείτε; Και μην πείτε με το τέλος της απάντησής μου σ’ αυτή την ιδιαίτερη ερώτηση ότι την αποφεύγω. Δεν την αποφεύγω. Το μόνο σημαντικό είναι η τωρινή ζωή κι όχι κάποια επόμενη. Αν το κατανοήσετε αυτό και ερευνήσετε βαθιά την τωρινή σας ζωή, με όλο τον ψυχολογικό αναβρασμό της, την πολυπλοκότητά της, και δεν τη συνεχίσετε αλλά το τελειώσετε όλο αυτό, θα μπείτε σε έναν εντελώς διαφορετικό κόσμο. Για να τελειώνετε, πρέπει να προσηλωθείτε, να δώσετε όλη σας την προσοχή, να το κυνηγήσετε, κι όχι απλώς να λέτε «Εντάξει, εγώ πιστεύω στη μετενσάρκωση και πιστεύω ότι σε μια μελλοντική ζωή κάτι θα συμβεί».

Νομίζω ότι είμαι ξεκάθαρος· δεν «μασάω τα λόγια μου», όπως είπε ο κύριος. Τώρα: μπορεί να με ρωτήσετε αν προσωπικά πιστεύω στη μετενσάρκωση, πράγμα που συνεπάγεται στην ερώτηση που έγινε. Η απάντηση είναι: δεν πιστεύω σε τίποτα. Κι αυτό δεν είναι υπεκφυγή. Δεν έχω «πιστεύω»· πράγμα που δεν σημαίνει καθόλου ότι με το να μην έχω καμιά πίστη είμαι άθεος, αθεόφοβος κι όλες αυτές τις ανοησίες. Ερευνήστε το πιο βαθιά και θα δείτε τι σημαίνει. Σημαίνει ότι ο νους είναι ελεύθερος από όλα τα μπερδέματα που του προκαλεί μια πίστη.[ii]

™ ˜

Ερώτηση: Εάν όπως λέτε «είμαστε ο κόσμος», ο καθένας μας είναι ένα με όλη την ανθρωπότητα, ότι όλοι είμαστε μέσα στο ποτάμι που είναι η ανθρωπότητα, και αν αυτό το νιώθει κανείς, το βλέπει, τότε τι σημαίνει «να βγεις από το “ποτάμι”»; Ποιος βγαίνει από το «ποτάμι»;

Κρισναμούρτι: Ο κύριος που κάνει την ερώτηση πιθανώς έχει διαβάσει κάποια από τα βιβλία του ομιλητή. Αναρωτιέμαι αν κανείς συνειδητοποιεί, όχι σαν ιδέα, όχι σαν κάτι ρομαντικά γοητευτικό, αλλά ως πραγματικό γεγονός ότι «είμαστε ο κόσμος»· είμαστε ένα ψυχολογικά, όχι σωματικά –στο χρώμα, στα μαλλιά, στη γλώσσα και όλα αυτά–, αλλά ψυχολογικά, μέσα μας είμαστε ο κόσμος, όλη η ανθρωπότητα. Πηγαίνετε στην Ινδία, στην Αφρική, παντού έχουν τα ίδια ψυχολογικά προβλήματα όπως εδώ στην Αμερική, σε όλη τη Δύση: πόνος, μοναξιά, θάνατος, φόβος, θλίψη. Όπου κι αν πας αυτά είναι ο κοινός παράγοντας της ανθρωπότητας, όλων των ανθρώπινων πλασμάτων. Αυτό είναι μια ιδέα ή γεγονός; Καταλαβαίνετε; 

Όταν ακούς αυτή τη δήλωση φτιάχνεις μια ιδέα απ’ αυτήν ή τη συνειδητοποιείς πραγματικά, όπως συνειδητοποιείς τον πραγματικό πόνο που νιώθεις όταν σου μπήξουν μια καρφίτσα στο χέρι; Συνειδητοποίηση όπως του πόνου όταν σου κάνουν ένεση, κάτι που είναι πραγματικότητα, δεν είναι κάποια ιδέα γι’ αυτό· είναι έτσι, υπάρχει πόνος. Τώρα: το συνειδητοποιούμε πραγματικά αυτό το τεράστιο γεγονός; Λέμε απλώς ένα σωρό λόγια όπως «το βλέπω, το νιώθω, το ξέρω» ή είναι κάτι που μας καίει, κάτι που είναι τόσο τρομερά πραγματικό ώστε αυτό το ψυχολογικό γεγονός να επιδρά στο νου; Καταλαβαίνετε; Ο νους σας δεν είναι ο δικός σας νους, δεν είναι ο δικός σας μικρός αμερικανικός οικογενειακός νους, είναι ο ανθρώπινος νους. Και όταν το συνειδητοποιήσει κανείς αυτό έχει μια αίσθηση μεγάλης ευθύνης. 

Χρησιμοποιώ τη λέξη «ευθύνη» χωρίς καμιά αίσθηση ενοχής που νιώθει κανείς για κάτι που είναι υπεύθυνος. Μιλάω για μια αίσθηση τεράστιας ανθρώπινης ευθύνης, για τη συμπεριφορά σας, για τα παιδιά σας, για τα πάντα που είναι συνδεδεμένα με τα ανθρώπινα πλάσματα: Όταν συνειδητοποιήσετε την απεραντοσύνη αυτού του πράγματος –γιατί είναι απέραντο− τότε αυτή η ιδιαίτερη οντότητα, το «εγώ», με όλες τις ανησυχίες μου, μοιάζει πολύ ασήμαντη, δείχνει κακοφτιαγμένη. Όταν δείτε αυτό το γεγονός, όταν το νιώσετε βαθιά στην καρδιά σας, βαθιά στο νου σας, θα σκεπάσετε όλη τη γη. Θα σκεπάσετε όλη τη γη, τους ανθρώπους, τη φύση, την οικολογία, όλα αυτά· θα θέλετε να προστατεύετε ό,τι μπορείτε. Επειδή έχετε ευθύνη για όλα αυτά.

Και ο κύριος που έκανε την ερώτηση ρωτάει: όταν συμβεί όλο αυτό τι σημαίνει να βγεις από τούτο το «ποτάμι» και ποιος πραγματικά βγαίνει; Το «ποτάμι» είναι αυτή η αδιάκοπη ανθρώπινη ψυχολογική πάλη, ο πόνος όλων των ανθρώπινων πλασμάτων είτε είναι κομμουνιστές είτε σοσιαλιστές ή καπιταλιστές, πλούσιοι ή φτωχοί, μορφωμένοι ή αμόρφωτοι, είναι το κοινό έδαφος όπου πατάμε όλοι μας.

Και η απελευθέρωση από όλο αυτό δεν είναι ότι κάποιος βγαίνει απ’ αυτό, αλλά ότι ο νους έχει γίνει κάτι εντελώς διαφορετικό. Καταλαβαίνετε; Το έχω κάνει ξεκάθαρο αυτό το σημείο; Δεν είναι, «εγώ βγαίνω από το ποτάμι», αλλά ότι ο νους δεν βρίσκεται πια μέσα σ’ αυτό. Κοιτάξτε, αν είστε προσκολλημένος και τελειώσετε την προσκόλληση, τότε κάτι εντελώς διαφορετικό συμβαίνει, δεν ελευθερώνεστε απλώς από την προσκόλληση. Υπάρχει μια διαφορετική ποιότητα, ένα διαφορετικό χρώμα σε ολόκληρη τη ζωή σου όταν συνειδητοποιήσεις αυτό το τεράστιο γεγονός ότι όλοι είμαστε η ανθρωπότητα.[iii]

™ ˜

 

Τι είναι η ζωή; Από τη στιγμή που γεννιέται κανείς μέχρι τη στιγμή που πεθαίνει τι είναι ζωή; Είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε τον τρόπο που ζούμε και γιατί ζούμε με τον ίδιο τρόπο ύστερα από τόσο πολλούς αιώνες; Σύγκρουση, πόνος, χαρά, ευχαρίστηση, φόβος, μοναξιά, κατάθλιψη και δουλειά, δουλειά, δουλειά, προσφορά εργασίας σε άλλους ή σε εσένα τον ίδιο· όντας πάντα εγωκεντρικός −κι ίσως κάποιες φορές γενναιόδωρος−, φθονερός, θυμωμένος, με προσπάθεια καταπίεσης του θυμού ή αφήνοντάς τον να ξεσπάει βίαια και λοιπά. 

Αυτό ονομάζουμε ζωή: δάκρυα, γέλιο, θλίψη και λατρεία κάποιου πράγματος που έχουμε επινοήσει. Ζωή γεμάτη ψέματα, ψευδαισθήσεις και μίσος, κόπωση από όλα αυτά, πλήξη, ανοησίες. Αυτή είναι η ζωή μας. Όχι μόνο η δική σου, αλλά όλων των ανθρώπινων πλασμάτων στη γη, που ελπίζουν να ξεφύγουν απ’ όλα αυτά. Αυτή η πορεία λατρείας, αγωνίας, φόβων, δουλειάς, αγώνα, πόνου, ανασφάλειας, σύγχυσης, χαράς και γέλιου συνεχίζεται από τους αρχαίους χρόνους έως σήμερα. Όλα αυτά είναι μέρος της ύπαρξής μας. Το τέλος όλων αυτών ονομάζεται θάνατος. Ο θάνατος βάζει τέλος σε όλες τις προσκολλήσεις μας είτε είναι επιφανειακές είτε βαθιές. Η προσκόλληση του μοναχού, η προσκόλληση του σανιάσι[1], η προσκόλληση της νοικοκυράς, η προσκόλληση στην οικογένεια, κάθε είδους προσκόλληση παίρνει τέλος με το θάνατο.

Τώρα: υπάρχουν μερικά προβλήματα που έχουν σχέση μ’ αυτόν: πρώτον, το ζήτημα της αθανασίας. Υπάρχει αθανασία; Που σημαίνει αν υπάρχει κάτι που δεν είναι θνητό, αφού λέγοντας θνητό εννοούμε εκείνο που γνωρίζει το θάνατο. Αθάνατο είναι κάτι που βρίσκεται πέρα από το χρόνο και αγνοεί παντελώς αυτό το τέλος. Είναι ο εαυτός, το «εγώ», αθάνατος ή γνωρίζει κι αυτός το θάνατο; Το «εγώ» δεν μπορεί ποτέ να γίνει αθάνατο. Ο εαυτός, «το εγώ», με όλες του τις ιδιότητες, έχει συναρμολογηθεί με το πέρασμα του χρόνου, πράγμα που σημαίνει σκέψη· αυτό το «εγώ» δεν μπορεί ποτέ να είναι αθάνατο. Μπορεί κανείς να επινοήσει κάποια ιδέα αθανασίας, κάποια εικόνα, κάποιο θεό, κάποιο σύμβολο και να γαντζωθεί σ’ αυτό αντλώντας παρηγοριά, αλλά αυτό δεν είναι αθανασία.

Ο χρόνος, ο ψυχολογικός χρόνος, όχι του ρολογιού, έχει συναρμολογήσει το «εγώ» και η σκέψη είναι εκείνη που συντηρεί το «εγώ», τον εαυτό. Μακάρι να μπορούσε κανείς να πιάσει τη σημασία αυτού του χρόνου και της διαίρεσης ψυχολογικά ανθρώπου από άνθρωπο, φυλής από φυλή, του ενός είδους πολιτισμού από άλλο. Αυτόν το χωρισμό, αυτή τη διαίρεση την προκαλούν η σκέψη κι ο χρόνος με τη μορφή της ζωής και του θανάτου. Και το να ζεις τη ζωή και το θάνατο μαζί σημαίνει μια βαθιά αλλαγή ολόκληρης της νοοτροπίας μας για την ύπαρξη. Το να τελειώσεις μια εξάρτηση χωρίς να πάρει χρόνο και χωρίς κίνητρο σημαίνει να πεθαίνεις ενόσω ζεις.

Ένα άλλο ερώτημα είναι: τι γίνεται όταν πεθάνεις, αφού κάθε ανθρώπινο πλάσμα είναι ολόκληρη η ανθρωπότητα − καθώς εσύ είσαι ο κόσμος και ο κόσμος είσαι εσύ, είσαι ολόκληρη η ανθρωπότητα, δεν είσαι ένας αντιπρόσωπός της. Τι συμβαίνει, λοιπόν, όταν πεθάνεις; Όταν πεθάνεις εσύ ή κάποιος άλλος, καθώς κι εσύ και ο άλλος είστε εκδήλωση εκείνου του τεράστιου «ποταμού» των ανθρώπινων πράξεων και αντιδράσεων, του «ποταμού» της συνείδησης, της συμπεριφοράς και όλων των υπόλοιπων, ανήκετε σε αυτό το «ποτάμι». Αυτό το «ποτάμι» έχει διαμορφώσει τον ανθρώπινο νου, το ανθρώπινο μυαλό, και όσο παραμένουμε διαμορφωμένοι από την απληστία, το φθόνο, το φόβο, την απόλαυση, την ευχαρίστηση και όλα τα υπόλοιπα θα είμαστε μέρος αυτού του «ποταμού». Μπορεί να μπαίνει τέλος στο σώμα σου, αλλά ψυχολογικά είσαι μέρος του «ποταμού», το ίδιο όπως και όταν ζεις είσαι αυτό το ποτάμι· αυτό το «ποτάμι» το μεταβαλλόμενο, το αργό κατά διαστήματα και άλλοτε γρήγορο· πότε βαθύ και πότε ρηχό· άλλοτε στενεμένο κι από τις δύο όχθες κι άλλοτε, ξεφεύγοντας από το στένεμα, να ξεχύνεται σε τεράστιους όγκους νερού. Όσο ανήκεις σ’ αυτό το ποτάμι δεν υπάρχει ελευθερία· δεν υπάρχει ελευθερία από το χρόνο, από τη σύγχυση και την αθλιότητα όλων των συσσωρευμένων αναμνήσεων και εξαρτήσεων. Ελευθερία υπάρχει μόνο όταν μπει τέλος στο «ποτάμι», όχι με το να γίνεις κάτι άλλο για να βγεις από το «ποτάμι», αλλά με το τέλειωμά του· μόνο τότε υπάρχει μια εντελώς διαφορετική διάσταση. Αυτή η διάσταση δεν μπορεί να μετρηθεί με λόγια. Στο τέλειωμα του «ποταμού» χωρίς κανένα κίνητρο βρίσκεται όλη η σημασία του να ζεις και να πεθαίνεις...[iv].

™ ˜

 

Η ανθρωπότητα, λοιπόν, είναι ένα. Πράγμα που για μένα σημαίνει ότι η ανθρωπότητα είναι όντως το «εγώ», δεν είναι απλώς λόγια. Μπορεί να έχουμε εξωτερικές σωματικές διαφορές –προσώπου, χρώματος, ύψους και λοιπά−, αλλά ψυχολογικά περνάμε τις ίδιες δυστυχίες, χαρές, πληγές και τραγωδίες. Αυτό είναι το «ποτάμι» όπου ο άνθρωπος ζει ψυχολογικά. Το μόνο που υπάρχει είναι αυτό το «ποτάμι», που είναι η κοινή συνείδηση των ανθρώπων. Το «ποτάμι» είναι φτιαγμένο από επιθυμίες, ανησυχίες, απελπισία, μοναξιά, πόνο, όπως και τα αντίθετά τους. Μπορεί να έχεις ένα διαφορετικό όνομα ή τραπεζικό λογαριασμό, αλλά η συνείδησή σου είναι ίδια με όλων. Μέσα σ’ αυτό το «ποτάμι» ο άνθρωπος έχει επινοήσει τους θεούς, τις τελετές, τους σωτήρες, τους Κρίσνα, την Παρθένο Μαρία, όλα. Όλα είναι επινοημένα. Υπάρχει τίποτα πνευματικό σ’ αυτά; Υπάρχει κάτι που να μην ανήκει στο «ποτάμι», στο χρόνο; Τίποτα. Ούτε ο Άτμαν ούτε η «ψυχή» ούτε ο Θεός που έχουν επινοήσει. Αυτό το «ποτάμι», λοιπόν, είναι κοινό σε όλους μας, η συνείδησή μας είναι αυτό το «ποτάμι». Και όταν πεθαίνουμε, αυτό το «ποτάμι» συνεχίζει. Το «ποτάμι» εκδηλώνεται ως Χ, Ψ και λοιπά. Όλοι ανήκουμε στο «ποτάμι», και όλες οι ιδιότητες του «ποταμού» είναι μέσα μας, όπως μία σταγόνα του «ποταμού» έχει όλες τις ιδιότητές του. Όπως ένα κύμα δεν είναι διαφορετικό από τον ωκεανό που εκδηλώνεται σαν ένα κύμα και μετά εξαφανίζεται.

Τώρα: αν ο Χ ή ο Ψ που είναι εκδήλωση του «ποταμού» βγουν από το «ποτάμι», είναι απολύτως ελεύθεροι από το «ποτάμι». Αν, όμως, κάποιος πεθαίνοντας δεν έχει ελευθερωθεί εντελώς από το «ποτάμι», θα μείνει σ’ αυτό κι εκείνο θα εκδηλωθεί σαν Ψ, Ω και λοιπά. Αν ο Χ δεν βγει από το «ποτάμι», δεν υπάρχει σωτηρία ούτε γι’ αυτόν ούτε για την ανθρωπότητα.

Ερώτηση: Και τι είναι το «εγώ»;

Κρισναμούρτι: Είναι αυτό που έχει εκδηλωθεί ως Χ ή Ψ και λοιπά και θεωρεί τον εαυτό του ξεχωριστή οντότητα, πράγμα που δεν είναι γεγονός, είναι μια ψευδαίσθηση. Κι όταν πεθάνει είναι πάλι μέρος του «ποταμού». Κι όσο ο άνθρωπος δεν βγαίνει από το «ποτάμι», δεν υπάρχει σωτηρία ούτε γι’ αυτόν ούτε για την ανθρωπότητα. Αυτό είναι όλο.[v]

™ ˜

Κρισναμούρτι: Τώρα: όταν συνειδητοποιώ ότι η συνείδησή μου είναι η συνείδηση όλης της ανθρωπότητας και ότι η συνείδηση της ανθρωπότητας είμαι εγώ, οποιαδήποτε αλλαγή κι αν γίνει μέσα μου θα επηρεάσει το σύνολο της ανθρώπινης συνείδησης. [...] Αν ο καθένας μας έβλεπε την αλήθεια αυτού του πράγματος, ότι η συνείδηση της ανθρωπότητας είναι η δική μου, και η δική μου είναι της ανθρωπότητας, αν ο καθένας μας ένιωθε την υπευθυνότητα αυτού του πράγματος, αν όλοι το ένιωθαν αυτό, τι θα γινόταν τότε; Και είναι δουλειά μας να τους κάνουμε όλους να το νιώσουν αυτό· αυτή δεν είναι η δουλειά ενός πραγματικά θρησκευόμενου ανθρώπου;[vi]

™ ˜

---

[1] Σανιάσι: είδος ζητιάνου στις Iνδίες που θεωρείται άγιος. (Σ.τ.Μ.)

---

[i] Όχαϊ, Καλιφόρνια, 1979.

[ii] Όχαϊ, Καλιφόρνια, 1980.

[iii] Όχαϊ, Καλιφόρνια, 1980.

[iv] Κρισναμούρτι: Εις Εαυτόν – Το τελευταίο ημερολόγιό του, 16 Μαρτίου 1983, σελ.39. Εκδόσεις Καστανιώτη.

[v] Μπρόκγουντ Παρκ, Δεύτερη συζήτηση με μελετητές του βουδισμού, 28 Ιουνίου 1979.

[vi] Κρισναμούρτι, Το Ξύπνημα της Νοημοσύνης, Πρώτος τόμος: Αμερική, σελ. 150. Εκδόσεις Κέδρος.

Κρισναμούρτι

Εγώ χωρίς ΕΓΩ

Επιλογή κειμένων: Νίκος Πιλάβιος

Μετάφραση: Ανθή Ανδρεοπούλου – Νίκος Πιλάβιος

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ