ΜΥΘΙΚΗ ΚΡΗΤΗ - ΓΛΑΥΚΟΣ

Φωτογραφία: αναπαράσταση μινωικής τελετουργίας, της ομάδας "μινωική αυλή"

Βάσω Δενδροπούλου

Φίλες και φίλοι

Γλαύκος είναι το όνομα πολλών προσώπων, καθώς και μια θαλάσσιας θεότητας. Οι μυθογράφοι, ωστόσο, γνωρίζουν έναν ακόμη Γλαύκο, γιο του Μίνωα και της Πασιφάης. Όταν ήταν παιδί, κυνηγώντας ένα ποντίκι έπεσε σε ένα πιθάρι με μέλι και πνίγηκε. Μάταια τον αναζητούσε ο Μίνωας αλλά χάρη σε μάντεις ή στον ίδιο τον Απόλλωνα βρήκε τελικά το πτώμα του. Τότε οι Κουρήτες τον πληροφόρησαν πως μόνο ένας άνθρωπος θα μπορούσε να ξαναδώσει ζωή στο γιο του. Εκείνος, ο οποίος θα μπορούσε να περιγράψει καλύτερα το χρώμα μιας συγκεκριμένης αγελάδας από τα κοπάδια του, που άλλαζε χρώμα τρεις φορές την ημέρα. Από άσπρη γινόταν κόκκινη, έπειτα μαύρη και ξανάρχιζε τον ίδιο κύκλο την επόμενη.

Ο Μίνωας συγκέντρωσε τους πιο επιδέξιους κατοίκους της Κρήτης και τους ζήτησε να περιγράψουν το χρώμα της θαυμαστής αγελάδας Μόνο, όμως, ένας ο Πολύειδος, γιος του Κοίρανου, το κατόρθωσε. Απάντησε πως η αγελάδα αυτή έχει το χρόνο των μούρων, μια και είναι βέβαιο πως αυτό το φρούτο αρχικά είναι λευκό, μετά κοκκινίζει και, όταν ωριμάσει, είναι τελείως μαύρο. Ο Μίνωας έκρινε πως είχε δώσει τη σωστή απάντηση και τον διέταξε να ξαναδώσει ζωή στο γιο του. Τον έκλεισε μαζί με το πτώμα και ο Πολύειδος είδε ένα φίδι να έρχεται στην αίθουσα όπου βρισκόταν το πτώμα.

Από φόβο μήπως το πειράξει ο Πολύειδος το σκότωσε. Σε λίγο, μπήκε ένα δεύτερο φίδι το οποίο βλέποντας το άλλο νεκρό, αποσύρθηκε και επέστρεψε έχοντας στο στόμα του ένα χόρτο, με το οποίο άγγιξε το ταίρι του. Εκείνο αναστήθηκε αμέσως. Ο Πολύειδος άρπαξε γρήγορα το φυτό και μ΄ αυτό έτριψε τον Γλαύκο, που ξαναγύρισε αμέσως στη ζωή.

Παρ΄ όλα αυτά ο Μίνωας δεν έμεινε ικανοποιημένος. Θέλησε, πριν αφήσει τον Πολύειδο να επιστρέψει στο Άργος (ή την Κόρινθο), να μάθει όλη του την τέχνη στον Γλαύκο. Αυτό και έκανε ο Πολύειδος, αλλά, όταν επιτέλους ελευθερώθηκε, τη στιγμή της αναχώρησής του, έφτυσε στο στόμα του μαθητή του κι εκείνος έχασε τη νεοαποκτηθείσα γνώση. Σύμφωνα μ΄ άλλες παραλλαγές, ο Γλαύκος αναστήθηκε από τον Ασκληπιό.
Τα έντονα γνωρίσματα του παραμυθιού στο μύθο του Γλαύκου, συνδυάζονται με μύηση σε μινωική λατρεία. Κυρίως θεολογείται η βλάστηση στον ετήσιο κύκλο της. Ο μικρός πρίγκηπας ενσαρκώνει το νεαρό βλαστό. Ο θάνατος και η ανάστασή του αισθητοποιούν τη διαδικασία από το μαρασμό και την εξαφάνισή του ως την αναγέννηση και την επιστροφή του στη γη. Τα τρία χρώματα που αλλάζει το μαύρο ή έχει το βόδι - όπως και η αγελαδόμορφη Ιώ στην Αργολίδα - αναφέρονται στις φάσεις αυτού του κύκλου της ζωής, συνδυασμένες με τις φάσεις της σελήνης, και μαζί υποδηλώνουν τα στάδια στη μύηση του πιστού.
Το βόδι, η μουριά και το φίδι είναι σύμβολα της μινωικής λατρείας. Το βόδι δεν υπάρχει κρητικός μύθος που να μην παίζει κάποιο ρόλο. Το φίδι, με θέμα το θάνατο και την ανάσταση έχει μεγάλη σημασία γιατί σε πολλούς πολιτισμούς έχει συνδεθεί με την ψυχή, τη γονιμότητα και την ανανέωση της ζωής. Το πιθάρι με το μέλι όπου έχασε τη ζωή του ο μικρός Γλαύκος δεν είναι τυχαίο. Το έθιμο της ταφής των νεκρών μέσα σε πιθάρια κατά τη μινωϊκή εποχή έχει διαπιστωθεί και ανασκαφικά. Όσο για την ταρίχευση του νεκρού μέσα στο μέλι, την ξέρουμε από άλλους αρχαίους πολιτισμούς της Μεσογείου.

Όταν από τους αρχαίους δεν ήταν κατανοητή η θεολογία του μύθου αναζητήθηκαν ορθολογιστικές ερμηνείες. Έτσι ήδη στον Παλαίφατο δίνεται η εξήγηση ότι ο μικρός δεν πέθανε αλλά λιγώθηκε από το μέλι, ότι το μαγικό βοτάνι ήταν το αντίδοτο στο λίγωμα και ότι Δράκοντα έλεγαν το γιατρό που υπέδειξε στον Πολύειδο το αντίδοτο. Στην αρχική μορφή του μύθου ο χρησμός δόθηκε στον Μίνωα από τους Κουρήτες, που ήταν δαίμονες της Κρήτης και όχι από τον Απόλλωνα. Η σύνδεση με τον Απόλλωνα, όπως και με το γιο του τον Ασκληπιό, είναι κατοπινή.

Το φτύσιμο στο στόμα, τη μαγική του σημασία και τη σχέση του με τη μαντική, το ξαναβρίσκουμε στο μύθο του Απόλλωνα με την Κασσάνδρα. Επειδή ο θεός δεν μπορούσε να της πάρει πίσω το δώρο της μαντικής, την έφτυσε στο στόμα και κανείς δεν πίστευε πια στις προφητείες της.

Ο μύθος επιβιώνει και στη νεότερη λαϊκή παράδοση του «ρόδου του αμάραντου»: Κι εδώ το φίδι που βγαίνει από το φαράγγι κρατά στο στόμα του κόκκινο τριαντάφυλλο που έχει τη δύναμη να ανασταίνει νεκρό.

ΠΗΓΕΣ: PIERRE GRIMAL "Λεξικό της Ελληνικής και Ρωμαϊκής Μυθολογία", Ι. ΚΑΚΡΙΔΗΣ "Ελληνική Μυθολογία".

The Mythologists

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ