ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

Να αρχίσουμε από τον μυθικό Θεό του Ηλίου, της ομορφιάς και του έρωτα, τον γιο του Δία και της Λητούς, τον αδερφό της Άρτεμης. Μα φυσικά για τον Απόλλωνα μιλάμε, τον ιδανικό τύπο της νεότητας και του κάλλους.

 Υπό την οδηγία του τελούσαν οι Μούσες και για αυτόν τον λόγο αποκαλείτο και μουσαγέτης.

 Τον παράσταιναν πότε κρατώντας τόξο και βέλη, πότε δε συνοδευόμενο υπό των Μουσών κρατώντας λύρα. Η τελευταία αυτή παράσταση τον συνδέει άμεσα με την μουσική, την ποίηση και το τραγούδι.

Οι Μούσες ήταν κόρες του Δία και της Μνημοσύνης, θεότητες, έφοροι των ελευθερίων τεχνών και κάθε νοερής ενασχόλησης.

 Από τον Παυσανία ονομάζονται, η Μελέτη, η Μνήμη και η Αοιδή. Αργότερα αναφέρονται, η Θελξινόη, η Αοιδή, η Αρχή και η Μελέτη, ενώ ο Ησίοδος ομιλεί για εννέα συνολικά. Από όλες, μας ενδιαφέρει εδώ η Ερατώ.

Την Αοιδή, την εισήγαγαν κατά τον μύθο στην Βοιωτία, οι Αλωάδες, παιδιά της Ιφιμέδειας και του Αλωέως, γιού του Ποσειδώνα. Κατά την γνώμη άλλων, ήταν παιδιά του ιδίου του Ποσειδώνα και αποκαλούντο Ώχος και Εφιάλτης.

Η Ερατώ ήταν η Μούσα της Λυρικής και της ερωτικής ποιήσεως. Την αναφέρουν ο Όμηρος, ο Στησίχορος και πολλοί άλλοι. Καταγράφεται η εισαγωγή στο τραγούδι [[Μούσα Ερατώ τραγούδησε μου με την λύρα σου………….]]


Οι πρώτοι αρχαίοι λυρικοί ποιητές ήταν, ο Λίνος και ο αδερφός του ο Ορφέας. Ο πρώτος δίδαξε τον δεύτερο, καθώς και τον Ηρακλή. Τελικά ο μυθικός ήρωας σκότωσε τον δάσκαλο του, επειδή τον παρατήρησε που δεν τα κατάφερνε στη λύρα. Ο Ορφέας αναφέρεται ως ο αρχαιότερος αοιδός και φιλόσοφος, ήταν δε γιός της Μούσας Καλλιόπης και του Θεού Απόλλωνα. Κατά άλλους ήταν γιός του Οίαγρου, αρχαίου βασιλιά της Θράκης και της Καλλιόπης ή μιας κόρης του Πιέρου.

1.Η Ωδή είναι λυρικό άσμα, μελοποιημένο ποίημα, τραγούδι. Ετυμολογείται από το αοιδή[άδω,τραγουδώ] αττικ.ωδή εκ του αρχαίου άειδω=α.τραγούδι, β.τέχνη τραγουδιού, γ.κάτι που έγινε αντικείμενο τραγουδιού χαράς ή λύπης, δ.θέμα τραγουδιού, μύθος, διήγηση, ιστορία, ε.πρόσωπο τραγουδισμένο, στ.μαγικά, ξόρκια[[Λεξικ.ΠΑΠΥΡΟΣ]].

2.Άδω,προήλθε από το αειδώ και σημαίνει τραγουδώ, ψάλλω, υμνώ[ίδιο Λεξ.]

3.Τραγουδώ,σημαίνει=α.εκτελώ μελωδία, ερμηνεύω, λέω τραγούδι, β.εξυμνώ, εκθειάζω με στίχους. Ετυμολογείται από το αρχαίο τραγωδώ που κυρίως σημαίνει απαγγέλλω κείμενα με τραγικό τόνο και πολλές άλλες έννοιες[απαγγέλλομαι με τραγικό ύφος, κ.λπ.]

4.Το άσμα και αρχαίο άεισμα, ετυμολογούμενο από το άδω ή και άδμα, που σημαίνει τραγούδι, κυρίως λυρική ωδή ή ύμνο ή μελωδία τραγουδιού.
5.Η λύρα η αρχαία είναι έγχορδο, τρίχορδο, επτάχορδο, εννεάχορδο και κάθε μορφή αυτής από τρείς έως δέκα οκτώ χορδές, που επαίζετο με τα δάχτυλα ή δοξάρι. Από την λύρα προήλθε η αρχαία λυρική ποίηση και μουσική. Υπάρχει η Μουσών Λύρα, ο αστερισμός των Πλειάδων. Τέλος Λύρα ελέγετο, αρχαία πολίχνη στη Βιθυνία, όπου ο Ορφέας αφιέρωσε τη δική του λύρα στον θεό Απόλλωνα.

Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ
Από τον Απόλλωνα, τις Μούσες, τον Λίνο και τον Ορφέα, σε μια διαδρομή χιλιετιών, φθάσαμε στις σημερινές μορφές της ποίησης και των τραγουδιών και λόγος γίνεται μόνο για τους Έλληνες. Ξεφεύγοντας λίγο από τους αρχαίους μύθους τους σχετικούς με την ποίηση και το τραγούδι, πέρασαν οι Έλληνες στα αρχαία λαϊκά τραγούδια, που παρεμπιπτόντως τα προσδιόρισε ο Αθηναίος, έλληνας γραμματικός από την Ναύκρατη της Αιγύπτου. Έζησε τον γ΄ αιώνα μ.Χ. και τα χαρακτηρίζει με διάφορες ονομασίες που αρμόζουν συνήθως σε επαγγέλματα και ενασχολήσεις του απλού κόσμου:

1.Η Επιμύλιος, ταιριάζει στο επάγγελμα των μυλωθρών [μυλωνάδων] που τραγουδούσαν κατά την άλεση. Αναφέρεται η επιμύλιος ωδή ή επιμύλιον άσμα.

2.Η Έλινος, κατά την εργασία των υφαντών[τραγούδια του αργαλιού].Η λέξη είναι παράγωγος του επιθέτου λίναιος, η, ον.Αρχαίο λίνον το κοινώς λινάρι, που χρησιμοποιείτο στην υφαντική και βαφική. Η λέξη λινάτσα με όποια σημασία σήμερα, έχει την ίδια αρχαιοελληνική ρίζα.

3.Η Λυτίερσης ή λιτύερση, λέξη που χρησιμοποιείτο υπό των θεριστών κατά τον θερισμό των δημητριακών, Φρυγικής προέλευσης. Το όνομα αυτό προήλθε από τον μυθικό νόθο γιό του βασιλιά Μίδα, τον Λυτιέρση, ικανό τραγουδιστή και ασυναγώνιστο θεριστή. Συνήθιζε να υποχρεώνει τους διαβάτες να τον συναγωνιστούν στο θέρισμα και όταν τους νικούσε τους έδενε τα κεφάλια στα δεμάτια, μέχρι που νικήθηκε από τον Ηρακλή και κατά πολλούς εφονεύθηκε. Αναφέρεται και ο Λυτιέρσας, κανονικός γιός του Μίδα, που τον εφόνευσε και αυτόν ο Ηρακλής. Το πιο πιθανόν είναι να πρόκειται περί ενός μυθικού προσώπου με τα ονόματα[Λυτιέρσης, Λυτυέρσης, Λυτυέρσας].

4.Βουκολιασμός, ήταν η εργασία των ποιμένων, κυρίως βοοτρόφων και ιπποτρόφων. Η λέξη είναι παράγωγος του ρήματος βουκολώ, απ΄όπου προέκυψαν το βουκολιάζω, η βουκολίαση και ο βουκολιασμός. Συναντάμε την βουκολική ποίηση, με κυριότερο ποιητή τον Θεόφραστο και τους βουκόλους τους λατρευτές του Διονύσου.

5.Καταβαυκάλιση, πιθανώς η εργασία παραγωγής τροφών. Τα λεξικά δεν αναφέρουν την εργασία αυτή, αλλά για τη λέξη αναφέρουν το νανούρισμα των μικρών παιδιών, με τραγούδι και μουσικό όργανο. Το ρήμα καταβαυκαλίζω στην αρχαία σήμαινε την κατανάλωση τροφών και όχι την παραγωγή τους.

Όλα τα ανωτέρω ονόματα τα καταγράφει ο Φωριέλ και επισημαίνει ότι προσδιορίζουν είδη ποιητικών συνθέσεων και όχι συγκεκριμένα ποιήματα.
Γενικά τα ποιήματα και τα τραγούδια συνηθίζονταν για ορισμένες φάσεις της οικογενειακής ζωής.

Εκτός από τις παραπάνω κατηγορίες υπήρχαν ακόμη και οι ονομασίες:

1.Ο Ολοφυρμός για τις κηδείες[τα σημερινά μοιρολόγια] 2.Ο Υμέναιος για τον πανηγυρισμό του γάμου και 3.Ο Ιάλεμος, για την διεκτραγώδηση δημοσίων συμφορών.

Toυς λαϊκούς χορούς στην αρχαιότητα, τους συνόδευαν κάποια είδη τραγουδιών:

1.Τά Άνθεμα, τραγούδια των λουλουδιών και της άνοιξης.

2.Τα χελιδονίσματα, τα τραγούδια της χελιδόνας, που λέγονταν κατά την επάνοδο των διαβατικών πουλιών και την αναχώρηση[αρχή άνοιξης και αρχή φθινοπώρου]

3.Τα Κορωνίσματα, από το πουλί κορώνη, την θαλάσσια καρακάξα ομοίωμα της οποίας κρατούσαν και ζητούσαν κάτι για τον θεό Απόλλωνα. Κατά τον μύθο η Κορώνη ήταν αρχικά κόρη του Απόλλωνα, μεταμορφωθείσα σε πτηνό. Την επεκαλούντο οι κορωνιστές κατά τους γάμους, ψάλλοντας τα τραγούδια της μαζί με τον Υμέναιο.

4.Η Ειρεσιώνη, που περιείχε πλήθος παραδόσεων για την ιστορία της αρχαίας λατρείας και της αρχαία ποίησης. Το τραγούδι το έλεγαν στη Σάμο ομάδες παιδιών από πόρτα σε πόρτα και ζητούσαν κάτι για τον πανηγυρισμό της εορτής του Θεού Απόλλωνα. Η Ερεσιώνη ή Ερυσιώνη στην αρχαία εποχή ήταν κλαδί ελιάς στολισμένο με μαλλί, καρπούς και φιαλίδια με λάδι, σύμβολα γονιμότητας. ‘Ετσι ονομάζονταν και τα τραγούδια των παιδιών κατά τις προσφορές.

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΠΟΙHΣΗ ΚΑΙ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

Στην Ελλάδα, τα Νησιά κα στις Αποικίες, φαίνεται ότι η Δημοτική Ποίηση και τα Δημοτικά Τραγούδια εμφανίζονται μετά τον 8ο αιώνα π.χ. και αποτέλεσαν την συνέχεια της αρχαίας Λαϊκής ποίησης και των τραγουδιών.

Η Δημοτική Ποίηση της σύγχρονης Ελλάδας, έχει τις ρίζες της στην αρχαία και μεταμορφώθηκε, αργά και σταθερά με το πέρασμα των αιώνων. Τα θέματα των σημερινών δημοτικών ασμάτων ξεκινούν από την αρχαία εποχή. Έτσι αντί για τα Άνθεμα και τα Χελιδονίσματα, ακούμε τα τραγούδια της άνοιξης, των κούκων, του Μάη, των αηδονιών κ.λπ. Αντί για τον Υμέναιο, έχουμε τραγούδια αρραβώνων και γάμων. Αντί για τα έπη έχουμε τα Ακριτικά άσματα [Διγενή, Ανδρόνικου, Κωνσταντίνου,Βλαχόπουλου].Τέλος αντί των Ολοφυρμών έχουμε τα Μοιρολόγια που ψάλλονται στην ύπαιθρο Χώρα, ακόμη και σήμερα από μοιρολογίστρες στις κηδείες και στα μνημόσυνα.

Ένα ξεχωριστό είδος Δημοτικών ασμάτων είναι τα ΚΛΕΦΤΙΚΑ, αυτά που αντλούν τα θέματα τους από τα χρόνια της σκλαβιάς μέχρι και την απολευθέρωση. Είναι πάρα πολλά απλά ποιήματα, καταχωρημένα ή όχι σε συλλογές, τα οποία έγραψαν ή μάλλον τραγούδησαν οι σύγχρονοι ραψωδοί της Επανάστασης, οι στραβοί και οι ανάπηροι που ο ίδιος ο ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ τους αναφέρει στα απομνημονεύματα του. Αναφορά σε αυτούς τους εξαίρετος μελοποιούς κάνει και ο Φιλέλληνας ΦΩΡΙΕΛ.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ

1.O αείμνηστος Βέης Νικόλαος, καθηγητής της Βυζαντινής και Νεοελληνικής Φιλολογίας, Ακαδημαϊκός, τα τραγούδια που έχει καταγράψει, σε εργασία του ΔΗΜΩΔΗ ΑΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΦΙΓΑΛΙΑΣ, τα κατατάσσει ως ακολούθως :α]Της Τάβλας, β]Της Τάβλας και του Δρόμου, γ]Του Δρόμου, δ]Της Τάβλας και του Χορού, ε]Του Χορού, στ]Του Θέρου, ζ]Του Χορού και του Δρόμου.

Το κριτήριο της κατάταξης δεν το καταγράφει, αλλά εύκολα μπορεί κάποιος να συμπεράνει: α]Της Τάβλας είναι τα επιτραπέζια[Κλέφτικα-Τσάμικα-Καλαματιανά-Συρτά], που συνηθίζεται να τραγουδιούνται στα τραπέζια, β]Της Τάβλας και του Δρόμου, είναι εκείνα που ακούγονται σε τραπέζια και στις πομπές των γάμων, γ]Του δρόμου είναι εκείνα που ακούγονται από πεζοπόρους και καβαλάρηδες σε απλά ταξίδια, δ]Του Χορού είναι όλα όσα χορεύνται, ε]Της Τάβλας και του Χορού, αυτά που λέγονται σε τραπέζια και χορεύονται, στ]Του Θέρου, όλα όσα συνηθίζονταν επί του έργου του Θέρου των δημητριακών και ζ]Του Χορού και του Δρόμου, αποτελούν ξεχωριστή κατηγορία, σε ρυθμούς γρήγορους κυρίως, συρτά 4/4 και 2/4, 5/4 και 9/8. Συνηθίζονταν σε γαμήλιες πομπές, όπου οι πρωτοχορευτές προπορευόμενοι, χόρευαν σε ελεύθερο προσωπικό αυτοσχεδιασμό.

2.Ο Πολίτης Νικόλαος, στο βιβλίο ΕΚΛΟΓΑΙ ΑΠΟ ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ, κάνει την ακόλουθη κατάταξη: Ιστορικά, Κλέφτικα, Ακριτικά, Παραλογές, της Αγάπης, Νυφιάτικα, Ναναρίσματα, Κάλαντα, του Κάτω Κόσμου και του Χάρου, Γνωμικά, Εργατικά και Βλάχικα.

2.Η ενασχόληση μου με το Δημοτικό Τραγούδι, συλλογή-μεταγραφή σε νότες και καταγραφή σε Βιβλίο, με οδήγησαν στην κατάταξή του ως ακολούθως: Επιτραπέζια [Ακριτικά, Κλέφτικα, ξενιτειάς, του χάρου, ποιμενικά], Τσάμικα, Καλαματιανά, Συρτά, Διπλά, Πεντάσημα, Προεπαναστατικά, Της Λευτεριάς, της Ελεύθερης Ελλάδας, του Έρωτα και της Αγάπης, Σατιρικά, Ληστρικά-κουρσάρικα, Μοιρολόγια και Ανένταχτα.

ΠΗΓΕΣ

1.Κωνσταντινίδης Ανέστης, ΜΥΘΟΛΟΓΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ, Έκδοση Δημοσιογραφικός Οργανισμός ΛΑΜΠΡΑΚΗ 2132

2.Κλαύδιος –Κάρολος Φωριέλ, Έκδοση 1955.ΤΕΓΟΠΟΥΛΟΣ-Ν.ΝΙΚΑΣ.

3.Λεξικό της Ελληνικής ΠΑΠΥΡΟΣ, Έκδοση 2013, ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΠΥΡΟΣ.

4.Βέης Νικ.ΔΗΜΩΔΗ ΑΣΜΑΤΑ ΦΙΓΑΛΙΑΣ, Εκδ.1903 Απόσπασμα Δελτίου της Ιστορικής Εθνολογικής Εταιρίας της Ελλάδος.

5.Πολίτης Νικ.ΕΚΛΟΓΑΙ ΑΠΟ ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ. Έκδοση ΒΑΓΙΟΝΑΚΗ.

Θανάσης Κλωνάρης‎The Mythologists

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ