Αμφίπολη: Γιατί δεν έγινε καύση του νεκρού

«Δεν είμαι βέβαιη ότι ο σκελετός ανήκει στον «κύριο» νεκρό του τάφου ή σε κάποιον συγγενή που ενταφιάστηκε πριν από αυτόν». Η καθ. Γ. Κοκκορού – Αλευρά στο TheTOC.gr

Η Γεωργία Κοκκορού – Αλευρά, καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, με μακρά ανασκαφική εμπειρία και ερευνητικό έργο ιδιαίτερα στην αρχαία γλυπτική, απαντά στις ερωτήσεις του TheTOC.gr και καταθέτει τις δικές της υποθέσεις εργασίας για την ανασκαφή στην Αμφίπολη.

Ο αναπάντεχος «κιβωτιόσχημος» τάφος και η «ολόσωμη» ταφή», η «χαμηλή» ποιότητα της ταφής σε σχέση με το λαμπρό και πολυτελέστατο μνημείο», οι φάσεις κατασκευής του, το δάπεδο του 4ου θαλάμου και ο «οριζόντιος τοίχος σφράγισης», η κεραμική, η «δίνη της Αμφίπολης» και το βάλσαμο στην πληγωμένη μας αυτοπεποίθηση.

Διαφορετικές φάσεις κατασκευής, ναι ή όχι;

Ποιά η εκτίμηση σας, το μνημείο έχει διαφορετικές φάσεις κατασκευής / ανακατασκευής; 

«Πιθανόν να υπάρχουν περισσότερες της μιας φάσεις» απαντά. «Για παράδειγμα, ο «κιβωτιόσχημος» τάφος δείχνει «πρωιμότερος» από το υπόλοιπο μνημείο ή τουλάχιστον «αταίριαστος» με τον τρόπο ταφής στους υπόλοιπους μακεδονικούς τάφους, όπου συνηθιζόταν η καύση του νεκρού και η φύλαξη της τέφρας και των οστών του σε λάρνακες ή άλλα πολυτελή τεφροδόχα αγγεία.

Μόνο, όμως μία συστηματική αναζήτηση παραλλήλων και η μελέτη της κεραμικής που ενδεχομένως έχει βρεθεί στον χώρο του κιβωτιόσχημου τάφου και θα βοηθήσει στην ακριβή χρονολόγησή του, θα δώσει μία πειστική απάντηση μαζί βέβαια με άλλα ανασκαφικά δεδομένα».

«Οριζόντιος Τοίχος σφράγισης»: Επαληθεύεται;

«... Επίσης, δεν γνωρίζουμε, εάν η ανακοίνωση του υπουργείου που χαρακτήριζε το δάπεδο του 4ου θαλάμου ως «οριζόντιο τοίχο σφράγισης» ισχύει και επαληθεύεται, ότι δηλ. αυτό το δάπεδο κατασκευάστηκε για να σφραγίσει τα απορρίμματα της σύλησης, όπως αρχικά υπονοήθηκε ή έστω για εναγισμό, όπως προτάθηκε από άλλον ερευνητή. Ακόμη, η ορθομαρμάρωση της πρόσοψης του τάφου και ο περίβολος που φαίνεται ότι συνανήκουν χρονολογικά, είναι βέβαιο ότι ανήκουν στην α΄ φάση του τάφου ή μήπως αποτελούν μία μεταγενέστερη φάση για επαναχρησιμοποίηση του μνημείου μετά από εξωραϊσμό του;»

Ο σκελετός ανήκει στον «βασικό νεκρό»;

Το υπ' αριθμόν ένα ερώτημα: Ο σκελετός που βρέθηκε ανήκει στον «ένοικο» του τάφου; «Για τους λόγους που ήδη ανέφερα, δεν είμαι βέβαιη ότι ο σκελετός ανήκει στον «κύριο» νεκρό του τάφου ή σε κάποιον συγγενή του που πέθανε και ενταφιάστηκε πριν από αυτόν.

Στη συνέχεια, όταν κτίσθηκε ο μεγαλοπρεπής μακεδονικός τάφος, ο «κιβωτιόσχημος»  «ενσωματώθηκε» από σεβασμό στον 4ο θάλαμο.

Ωστόσο, αυτό δεν είναι παρά μία απλή υπόθεση εργασίας που προκύπτει από την  «χαμηλή» ποιότητα της ταφής σε σχέση με το λαμπρό και πολυτελέστατο μνημείο».

Απαντήσεις μόνον εφόσον δούμε κεραμική

Επαναλαμβάνετε σταθερά ότι πρέπει δούμε να δούμε την κεραμική. Τί σημαίνει αυτό;  «Η κεραμική που βρίσκεται στις τάφρους θεμελίωσης των κτιρίων ανήκει, τουλάχιστον η νεότερη, στην εποχή κατασκευής των θεμελίων. Πρόκειται δηλ. για θραύσματα πήλινων σκευών που χρησιμοποιήθηκαν από τους εργάτες και τεχνίτες που εργάσθηκαν στη θεμελίωση.

Επειδή η κεραμική χρονολογείται με αρκετά μεγάλη ακρίβεια που μπορεί να φθάσει και την πενταετία, η μελέτη και χρονολόγησή της δίνει και τη χρονολόγηση κατασκευής ή ενδεχομένως των φάσεων κατασκευής του μνημείου.

Δυσκολότερα γίνονται τα πράγματα, όταν έχει αναμοχλευθεί η στρωματογραφία π.χ. λόγω σύλησης και τυμβωρυχίας, πράγμα που μπορεί να συμβαίνει στην περίπτωση του «κιβωτιόσχημου» τάφου. Στην περίπτωση αυτή χρειάζεται εξαιρετικά μεγάλη προσοχή κατά την ανασκαφή, ώστε να είναι βέβαιος ο ανασκαφέας ότι η κεραμική που μελετάται ανήκει σε αδιατάρακτο ή μη στρώμα. Για το λόγο αυτό δεν είναι πολύ εύκολη υπόθεση η ανασκαφή και η αξιολόγηση των ανασκαφικών δεδομένων, αντίθετα αποτελεί πολύ χρονοβόρα διαδικασία. Συνεπώς η ανασκαφή πρέπει να πραγματοποιείται με τους πρέποντες ρυθμούς, να «παίρνει το χρόνο της», ώστε να «ωριμάζει» και η εικόνα στο νου των ανασκαφέων».

Σφίγγες και Καρυάτιδες: «Συνομιλούν» τεχνοτροπικά

«Οι κορμοί των σφιγγών μου φάνηκαν σε πρώτη ματιά υποδεέστεροι καλλιτεχνικά από τις Καρυάτιδες, όταν όμως βρέθηκε το κεφάλι της σφίγγας δεν μου έμεινε καμία αμφιβολία ότι ταιριάζουν τεχνοτροπικά – κεφάλια Καρυατίδων και σφίγγας. Ίσως και οι κορμοί των σφιγγών να μπορούν να ερμηνευθούν με τη «σχηματοποίηση» της αρχαϊστικής τεχνοτροπίας που χαρακτηρίζει και τους κορμούς των Καρυατίδων».   

Οι μεγάλες εκπλήξεις - σύνοψη

Τί είναι αυτό που σας έχει εκπλήξει στο ταφικό μνημείο της Αμφίπολης συνολικά; «Αναμφίβολα ο γλυπτός του διάκοσμος, το υπέροχο ψηφιδωτό του και ο μνημειώδης μαρμάρινος περίβολος που απαντούν για πρώτη φορά σε μακεδονικό τάφο. Τέλος, ο αναπάντεχος «κιβωτιόσχημος» τάφος και η «ολόσωμη» ταφή».

 Η «μέθη» της Αμφίπολης έχει και θετικά

Πόσο «κανονικά» είναι τα γεγονότα που συμβαίνουν από τον περασμένο Αύγουστο περί την Αμφίπολη;

Η κ. Αλευρά απαντά: «Σύμφωνα με όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, όλα αυτά που συμβαίνουν από την 5η Αυγούστου κάθε άλλο παρά φυσιολογικά είναι. Απεναντίας η μεγάλη πίεση από το κοινό για άμεσα αποτελέσματα και γρήγορες απαντήσεις πίεσαν εξ αντικειμένου την ανασκαφική ομάδα, ελπίζω πάντως να μην την επηρέασαν  αρνητικά.

Πίεσαν επίσης πάρα πολύ και όλους εμάς  τους αρχαιολόγους που κληθήκαμε από τα ΜΜΕ να σχολιάζουμε σχεδόν σε καθημερινή βάση τα ανασκαφικά δρώμενα με ελλιπέστατη γνώση των δεδομένων, στηριγμένοι μόνο στις ανακοινώσεις του Υπουργείου και σε μερικές φωτογραφίες.

Έτσι δεν αποφύγαμε τον κίνδυνο τόσο οι ανασκαφείς και το υπουργείο όσο και εμείς οι υπόλοιποι να προχωρούμε σε βιαστικές και ατεκμηρίωτες ή οφθαλμοφανώς λανθασμένες ενίοτε εκτιμήσεις και υποθέσεις. Μάλιστα και όσοι από τους σχολιαστές αρχαιολόγους άσκησαν κριτική σχετικά, βρέθηκαν κάποια στιγμή «ενταγμένοι» σε ένα ατέρμον «γαϊτανάκι» «εμφανίσεων», δηλώσεων, συνεντεύξεων κλ.π.

Βάλσαμο στην πληγωμένη μας αυτοπεποίθηση

«Από την άλλη πλευρά αναμφίβολα υπήρξαν και πολύ θετικές πλευρές σε όλα αυτό το «φαινόμενο» ή «μέθη/δίνη της Αμφίπολης». Πρώτα απ’ όλα ευνοήθηκε ο τουρισμός μας με την τεράστια ανταπόκριση που είχε αυτή η ανασκαφή και η αντίστοιχη προβολή της από τα ΜΜΕ διεθνώς.

Ειδικά για τους Έλληνες το εύρημα της Αμφίπολης ήρθε σαν ένα βάλσαμο στην πληγωμένη μας αυτοπεποίθηση, σαν ένα ωραίο παραμύθι ή θρύλος- εξ ου και η προσκόλληση στον Μέγα Αλέξανδρο και τουλάχιστον στην οικογένεια και τους φίλους του- που μας βοήθησε να ξεχνάμε την πεζή και στενόχωρη καθημερινή πραγματικότητά μας. Τέλος,  για την επιστήμη της αρχαιολογίας είχε μεγάλη σημασία ότι το ευρύ κοινό, μπόρεσε να αντιληφθεί έστω και ατελώς ή με κάποια διαστρέβλωση (κυνήγι θησαυρού, μεγαλοϊδεατισμός), τη σπουδαιότητα και εν μέρει τη μέθοδο εργασίας της επιστήμης της αρχαιολογίας.

Επίσης, γενικότερα πιστεύω, ότι θα αναζωπυρωθεί το ενδιαφέρον για τις αρχαιολογικές σπουδές που είχε φθίνουσα πορεία τα τελευταία χρόνια».

thetoc

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ