Τα μυστικά που κρύβονται πίσω από τα ψέματα

Ξέρετε για ποιους λόγους λέτε ψέματα;

            Μία μέρα τον χρόνο είναι η μοναδική μας ευκαιρία να πούμε όποιο ψέμα λαχταράει η ψυχή μας, να ξεγελάσουμε τους φίλους, τους γνωστούς και την οικογένειά μας, να τους τρομάξουμε, να τους φέρουμε αντιμέτωπους με μια αξιολόγηση ή μια οδυνηρή αλήθεια, χωρίς να υπάρχει καμία ολέθρια συνέπεια!  Παρόλα αυτά, μικρά ή μεγάλα ψέματα λέμε σε καθημερινή βάση!  

Για ποιους λόγους λέμε ψέματα;

            Είμαστε το μοναδικό ον στο ζωικό βασίλειο που έχει την ικανότητα να ξεγελά τους ομοίους του.  ήδη από μικρή ηλικία κοινωνικοποιούμαστε ώστε να λέμε ψέματα.  Ακόμα και τα μικρά, αθώα ψεματάκια, ή τα «κατά συνθήκη ψεύδη» που λέμε για να μη φέρουμε κάποιον άλλο σε δύσκολη θέση ή για να δικαιολογηθούμε, εξακολουθούν να ανήκουν στην κατηγορία «ψέματα».  Υπάρχουν όμως και άλλες κατηγορίες ψεμάτων, λιγότερο αποδεκτών.

Ψέματα…αυτοπεποίθησης

            Συχνά ένας άνθρωπος επιλέγει να πει ψέματα  κινούμενος από μια βαθύτερη αίσθηση ανασφάλειας και έλλειψης αυτοπεποίθησης.  Προκειμένου να τονώσει το «εγώ» του και να παρουσιάσει τον εαυτό του με λαμπερότερα χρώματα σε μια βελτιωμένη εκδοχή του, καταφεύγει σε μικρότερα ή μεγαλύτερα ψέματα.  Πρόκειται για προσπάθεια ανύψωσης και βελτίωσης της αυτοεικόνας ή κατάστασης που τον αφορά τόσο απέναντι στον εαυτό του όσο και απέναντι στους άλλους.  Δυστυχώς όμως, η τακτική αυτή μπορεί να είναι πρόσκαιρα ανακουφιστική, στην πραγματικότητα δε λύνει βέβαια το πρόβλημα, αφού το άτομο που λέει το ψέμα εξακολουθεί να αισθάνεται άσχημα μέσα του και να έχει χαμηλή αυτοπεποίθηση.

Ψέματα ωραιοποίησης

            Άλλοτε πάλι, οι άνθρωποι χρησιμοποιούν την τεχνική του ψέματος για να ωραιοποιήσουν κάποια κατάσταση και να προβάλουν με θετικό τρόπο ορισμένα χαρακτηριστικά της προς τα έξω.  Έτσι, επιλέγουν να πουν ότι στις διακοπές έμειναν σε πολύ καλό ξενοδοχείο (ενώ έμειναν σε ενοικιαζόμενα δωμάτια), ότι έφαγαν σε ένα πολύ γκουρμέ εστιατόρια (ενώ πήγαν στην ταβέρνα της γειτονιάς), ότι αγόρασαν κάτι ακριβό (το οποίο κόστισε όμως λίγο), ότι πέρασαν ένα μοναδικό τριήμερο (ενώ δεν έβλεπαν την ώρα να επιστρέψουν).  Αυτή η ανάγκη μερικών ανθρώπων υπαγορεύεται από μια αίσθηση κατωτερότητας ή αίσθηση ότι οι άλλοι είναι καλύτεροι και σημαντικότεροι.  Προσπαθούν λοιπόν να αντισταθμίσουν τη δική τους ζωή προσπαθώντας να την κάνουν να φανεί καλύτερη και να κάνει καλύτερη εντύπωση σε τρίτους.  Αυτά τα ψέματα μπορεί εύκολα να αποκαλυφθούν και να αφήσουν το άτομο που τα λέει εκτεθειμένο και στην κοροϊδία των άλλων.

Ψέματα ως ανακατασκευή του εαυτού

            Σε άλλες περιπτώσεις το ψέμα αποτελεί τη μοναδική εναλλακτική λύση για κάποιον που θέλει να παρουσιάσει τον εαυτό του τελείως διαφορετικό από ότι είναι.  Η εύκολη λύση για να γίνει ο δειλός γενναίος, ο άπειρος έμπειρος, ο αθώος πονηρός είναι να βρει ένα ψέμα και να παρουσιάσει τον εαυτό του με ανάλογο τρόπο, αποκρύπτοντας τα πραγματικά στοιχεία του χαρακτήρα του.  Το μεγάλο μειονέκτημα αυτής της μεθόδου βέβαια είναι ότι οι μάσκες πέφτουν εύκολα και τότε το άτομο εκτίθεται και νιώθει απογυμνωνμένο….

Ψέματα για να κερδίσουμε ή να αποφύγουμε κάτι

            Πολλές φορές καταφεύγει κανείς στο ψέμα προκειμένου να δημιουργήσει τις κατάλληλες ψυχολογικές συνθήκες στον αποδέκτη του ψέματος για να λυπηθεί ή να συμμεριστεί τις ανάγκες αυτού που λέει ψέματα.  Με αυτή την τεχνική μπορεί κανείς να κερδίσει κάτι ή να αποφύγει κάποια κατάσταση.  Ξανά βέβαια, το πρόβλημα είναι ότι ισχύει η παροιμία «μια του κλέφτη, δυο του κλέφτη, τρεις και τον επιάσαμε», αφού η απάτη κάποτε ξεσκεπάζεται.

Ψέματα αυτοπροστασίας

            Υπάρχουν και τα ψέματα που λέει κανείς για να προστατέψει τον εαυτό του από αρνητικές συνέπειες της συμπεριφοράς του: το παιδί που λέει στη δασκάλα ότι ο σκύλος έφαγε το τετράδιο εργασιών, η έφηβη που λέει ότι είναι για καφέ με τη φίλη της και βρίσκεται σε ένα μπαρ με τον σύντροφό της, ο υπάλληλος που σκαρφίζεται απίθανες δικαιολογίες για να απολογηθεί που άργησε για πολλοστή φορά στη δουλειά του, το άτομο που βρίσκει ένα ψέμα για να μη πει στον σύντροφό του κάποια οδυνηρή αλήθεια, και η λίστα συνεχίζεται….Μπορεί αυτά τα ψέματα να προσφέρουν  πρόσκαιρη κάλυψη, αλλά συνήθως αποκαλύπτονται –και μάλιστα γρήγορα- ενώ έχουν πολύ αρνητικές συνέπειες, αφού ο αποδέκτης τους νιώθει ότι αυτός που του είπε ψέματα τον έχει προδώσει και απογοητεύσει.  Το αποτέλεσμα είναι ότι χάνεται η εμπιστοσύνη και πολλές φορές κλονίζεται η σχέση.

Μπορούμε να μη λέμε ψέματα;

            Αυτό είναι πράγματι ένα καυτό ζήτημα.  Από τη μία μεριά, το να μη λέμε κανένα ψέμα ίσως δεν είναι εφικτό, με την έννοια ότι χρειαζόμαστε κάποιο μηχανισμό  δικής μας προστασίας (πχ, συναντάμε κάποιον γνωστό στο δρόμο μας ρωτάει πώς είμαστε κι εμείς απαντάμε «καλά», ενώ στην πραγματικότητα είμαστε στις μαύρες μας) ή κάποιον μηχανισμό προστασίας των αγαπημένων μας προσώπων (μας ρωτάει η κολλητή μας που έχει πάρει πολλά κιλά αν της πάει ένα συγκεκριμένο ρούχο κι εμείς αποφεύγουμε να απαντήσουμε κατηγορηματικά «όχι» και της προτείνουμε ότι κάτι άλλο πράγματι της ταιριάζει περισσότερο).  Από την  άλλη, όταν καταφεύγουμε στο ψέμα ως τρόπο ζωής εκεί μπορεί να μπλέξουμε στ’ αλήθεια, με την έννοια ότι δε λύνουμε τελικά τα προβλήματά μας (μάλλον δημιουργούμε περισσότερα) ούτε και διευκολύνουμε τις διαπροσωπικές μας σχέσεις.  Όταν κάποιος συνειδητοποιήσει ότι καταφεύγει στο ψέμα πολύ συχνά και στη συνέχεια υφίσταται τις αρνητικές του συνέπειες, θα πρέπει να εξετάσει για ποιο λόγο λέει ψέματα και να προσπαθήσει να βρει τους λόγους που τον εμποδίζουν να πει την αλήθεια.  Μόνο έτσι θα απελευθερωθεί και θα έχει καλύτερες σχέσεις με τον εαυτό του και τους άλλους.

Δρ. Λίζα Βάρβογλη

           

greekpsychologypages

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ