Oι εθισμοί οφείλονται στην έλλειψη αγάπης;

Μέσα από μια προσωπική μαρτυρία και αναφορές σε περιστατικά ασθενών του, ο διεθνούς φήμης Φυσικός και συγγραφέας Gabor Mate, μιλά για τον περίπλοκο μηχανισμό του εθισμού και των ουσιοεξαρτήσεων και πώς αυτός σχετίζεται με την έλλειψη αγάπης στην παιδική και τη νεανική ηλικία.

 Ως κλινικός γιατρός δουλεύω στο Βανκούβερ και έρχομαι σε επαφή με πολύ εθισμένους ανθρώπους, ανθρώπους που παίρνουν ηρωίνη, κοκαΐνη, αλκοόλ, μεθαδόνη. Οι ασθενείς μου υποφέρουν, πεθαίνουν πολύ νέοι. Πεθαίνουν από  HIV, από ηπατίτιδα C,  από μολύνσεις των βαλβίδων της καρδιάς, από μολύνσεις του εγκεφάλου. Κάποιοι αυτοκτονούν.

Όταν τους βλέπεις σου έρχονται στο μυαλό τα λόγια του σπουδαίου Αιγύπτιου νομπελίστα, Ναγκίμπ Μαχφούζ, ο οποίος έγραψε πως «τίποτα δεν αποτυπώνει καλύτερα μία δυστυχή ζωή από το ανθρώπινο σώμα». Αυτοί οι άνθρωποι χάνουν τα πάντα: χάνουν την υγεία τους, την ομορφιά τους, τα δόντια τους, τον πλούτο τους, χάνουν τις ανθρώπινες σχέσεις τους και στο τέλος χάνουν και τη ζωή τους. Αλλά τίποτα δεν μπορεί να τους κάνει να ξεχάσουν τον εθισμό τους. Και το ερώτημα είναι:

-Γιατί οι εθισμοί είναι τόσο δυνατοί;

Ένας ασθενής μου κάποτε μου είπε: «Δεν φοβάμαι να πεθάνω, φοβάμαι να ζήσω».

Γιατί οι άνθρωποι φοβούνται την ζωή; Και αν θέλετε να καταλάβετε τον εθισμό, δεν μπορείτε να ρωτάτε τι πάει λάθος  αλλά πρέπει να κοιτάξετε τι πάει σωστά με αυτόν.

-Τι προσφέρουν οι εθισμοί στον άνθρωπο;

 Οι εθισμένοι αποκτούν μία ανακούφιση από τον πόνο, μία αίσθηση γαλήνης, μία αίσθηση ελέγχου, μία αίσθηση ηρεμίας προσωρινής. Γιατί όμως όλα αυτά απουσιάζουν από τη ζωή του εθισμένου;

Ο Κιθ Ρίτσαρντς ο κιθαρίστας των Rolling Stones…

Ήταν βαρύς χρήστης ηρωίνης για πάρα πολύ καιρό. Και στην βιογραφία του γράφει πως «ο εθισμός έχει να κάνει με την λήθη, ψάχνεις τρόπο να ξεχάσεις, είναι η ακροβασία του να μην είσαι ο εαυτός σου για μερικές ώρες». Ο σπουδαίος ψυχίατρος Λάνγκ είχε πει πως τα τρία πράγματα που φοβούνται περισσότερο οι άνθρωποι είναι: «ο θάνατος, οι άλλοι άνθρωποι και το μυαλό τους».

Θυμάμαι και εγώ για ένα μεγάλο διάστημα στη ζωή μου ήθελα να αποσπάσω την προσοχή μου γιατί δεν άντεχα άλλο τις σκέψεις μου. Και πώς τα έκανα; Δεν έπεσα ποτέ στα ναρκωτικά, αλλά έκανα άλλα πράγματα: αποσπούσα την προσοχή μου μέσα από την δουλειά, μέσα από κάποια δραστηριότητα… Η κλασσική μουσική κατέληξε να είναι ο δικός μου εθισμός!

Έχω σπαταλήσει 1000 δολάρια για να αγοράσω έναν δίσκο κλασικής μουσικής, έχω παρατήσει μια ασθενή μου που με είχε ανάγκη επειδή ήθελα να ψάξω δίσκους, έχω παραμελήσει τα παιδιά μου, έχω πει ψέματα στη γυναίκα μου για το που ήμουν, όπως κάθε εθισμένος! Υπάρχει ο εθισμός στα ναρκωτικά, αλλά υπάρχει επίσης και ο εθισμός στον καταναλωτισμό, ο εθισμός στο σεξ, στο ιντερνετ, στα ψώνια, στο φαγητό. Ο εθισμός έχει να κάνει ακριβώς με την προσπάθεια να γεμίσουμε το κενό μέσα μας.

-Γιατί οι άνθρωποι πονάνε; Γιατί εθίζονται;

 Αν θέλετε να θέσετε το ερώτημα «γιατί οι άνθρωποι πονάνε» δεν πρέπει να κοιτάξετε στα γονίδιά τους, πρέπει να δείτε τις ζωές τους. Και στην περίπτωση των ασθενών μου, που είναι βαθιά εθισμένοι, είναι εμφανέστατο γιατί πονούν. Γιατί τους έχουν κακομεταχειριστεί σε όλη τους τη ζωή, ξεκίνησαν την ζωή τους ως κακοποιημένα παιδιά.

Όλες οι γυναίκες με τις οποίες δούλεψα, και ήταν εκατοντάδες, είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά ως παιδιά. Και οι άντρες είχαν κακοποιηθεί, είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά, είχαν παραμεληθεί, είχαν δαρθεί, είχαν εγκαταλειφθεί και είχαν πληγωθεί συναισθηματικά ξανά και ξανά. Εκεί οφείλεται ο πόνος.

-Ο εθισμός οφείλεται στην έλλειψη ντοπαμίνης;

Το ανθρώπινο μυαλό δεν είναι απλώς γενετικά προγραμματισμένο. Το εξωτερικό περιβάλλον ενός παιδιού καθορίζει την ανάπτυξη του εγκεφάλου του.

Η ντοπαμίνη είναι το χημικό που κινητοποιεί την δράση, η ντοπαμίνη εκκρίνεται όταν κινητοποιούμαστε, ενθουσιαζόμαστε, όταν είμαστε ζωντανοί και ρωμαλαίοι, όταν είμαστε περίεργοι για κάτι, όταν αναζητούμε φαγητό ή σεξουαλικό σύντροφο. Χωρίς την ντοπαμίνη δεν έχουμε κίνητρο. Όταν ο εθισμένος παίρνει κοκαΐνη γεμίζει ντοπαμίνη τον εγκέφαλό του.

 Είναι μύθος ότι ναρκωτικά είναι εθιστικά. Δεν είναι από μόνα τους εθιστικά. Οι περισσότεροι άνθρωποι που παίρνουν ναρκωτικά, δεν εθίζονται ποτέ. Γιατί όμως κάποιοι είναι ευάλωτοι στο να εθιστούν; Το φαγητό για κάποιους δεν είναι εθιστικό, αλλά για κάποιους άλλους  γίνεται, τα ψώνια δεν είναι εθιστικά, αλλά για κάποιος ανθρώπους γίνονται… Τι συμβαίνει;

-Η έλλειψη αγάπης από τον γονιό οδηγεί σε εθισμό;

 Η ενδορφίνη και οι μορφίνες είναι αυτές που καθιστούν δυνατή την εμπειρία της αγάπης. Οι εθισμένοι όπως είπαμε είναι στην πλειοψηφία τους κακοποιημένοι στην παιδική τους ηλικία από το περιβάλλον από τους γονείς. Αυτό σημαίνει ότι στην ανάπτυξή τους οι κύκλοι της ενδορφίνης στον εγκέφαλο δεν αναπτύσσονται σωστά! Όταν δεν έχεις αγάπη και σύνδεση στην ζωή σου με τον γονέα, όταν είσαι πολύ νέος, τότε αυτοί οι σημαντικοί κύκλοι του εγκεφάλου δε μπορούν να αναπτυχθούν.

Ο εθισμός στα ναρκωτικά και φυσικά στην κοκαΐνη και την ηρωίνη, αυτό που κάνουν είναι να δρουν ευεργετικά στο σύστημα ενδορφίνης. Οι εθισμένοι αυτό που αναζητούν είναι η ανακούφιση, χρειάζονται αυτά τα χημικά και πρέπει να τα πάρουν από το περιβάλλον. Στην περίπτωση της κακομεταχείρισης ο εγκέφαλος είναι τόσο ευαίσθητος την ώρα που παίρνουν τα ναρκωτικά γιατί έχει τόσο μεγάλη την ανάγκη της αγάπης! Πρέπει να ανακουφιστεί ο πόνος!

Μία ασθενής μου είχε πει πως την πρώτη φορά που πήρε ηρωίνη ένιωσε σαν να είχε μία ζεστή αγκαλιά, όπως όταν η μητέρα αγκαλιάζει το παιδί της.

Έχω νιώσει και εγώ ανάλογο κενό. Όχι τόσο μεγάλο βέβαια όσο οι ασθενείς μου. Γεννήθηκε στην Βουδαπέστη το 1944, από Εβραίους γονείς. Ήμουν μόλις 2 χρονών όταν ο γερμανικός στρατός, η Βέρμαχτ μπήκε στην Βουδαπέστη. Η μαμά μου έπαιρνε τηλέφωνο τον παιδίατρο και του έλεγε: «μπορείτε να έρθετε να δείτε τον Gabor γιατί κλαίει όλη την ώρα;» και ο γιατρός της είπε: «φυσικά και θα έρθω να τον εξετάσω, αλλά σας λέω πως όλα τα μωρά Εβραίων που εξετάζω κλαίνε». Γιατί; Τι ξέρουν τα μωρά από Χίτλερ, από γενοκτονία από πόλεμο; Τίποτα.

Το στρες, η αγωνία και η θλίψη της μητέρας καθορίζει τον εγκέφαλο του παιδιού. Αυτό που έγινε με εμένα ήταν πως λάμβανα το μήνυμα ότι ο κόσμος δε με θέλει. Την Εβραία μητέρα μου δεν την ήθελαν. Αφού η μητέρα μου δεν ήταν ευτυχισμένη αυτό σήμαινε πώς και εκείνη δεν ήθελε εμένα. Μεγαλώνοντας έγινα εργασιομανής. Μπορεί να μην με ήθελαν αλλά θα είχαν την ανάγκη μου. Έπρεπε να γίνω ένας σημαντικός γιατρός, έτσι θα τα διόρθωνα όλα. Δουλεύω όλη τη μέρα και όταν δεν δουλεύω είμαι απασχολημένος με το να αγοράζω μουσική. Είμαι εθισμένος. Τι μήνυμα παίρνουν τα παιδιά μου; Το μήνυμα ότι αυτά δεν είναι αποδεκτά. Κι έτσι αυτό διαιωνίζεται, το τραύμα περνά υποσυνείδητα από τη μία γενιά στην άλλη.

ΠΗΓΗ

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ