Λεπτίνη και γκρελίνη,δυο ορμόνες που επιρρεάζουν το σωματικό μας βάρος

Η λεπτίνη και η γκρελίνη είναι δύο ορμόνες οι οποίες έχουν αναγνωριστεί να έχουν σημαντική επίδραση στην αυξομείωση του βάρους. Η λεπτίνη παράγεται στα λιπώδη κύτταρα του σώματος και, δρώντας στον υποθάλαμο, βοηθά στην καταστολή της όρεξης. Η γκρελίνη εκκρίνεται από το στομάχι και δρα, όπως και η λεπτίνη, στον υποθάλαμο έχοντας όμως το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα, βοηθά, δηλαδή, στην αύξηση της όρεξης. 
Ξεκινώντας από την αρχή, ο υποθάλαμος είναι το τμήμα του εγκεφάλου το οποίο είναι υπεύθυνο για τον έλεγχο της αίσθησης της όρεξης και του κορεσμού. Με τη δράση των δύο αυτών ορμονών στον υποθάλαμο επηρεάζονται τα επίπεδα της όρεξης και το μέγεθος της πείνας ενός ατόμου. Ποιος είναι όμως ο ακριβής μηχανισμός λειτουργίας τους; 

Η λεπτίνη παράγεται στα λιποκύτταρα και μειώνει την όρεξη και κατ’ επέκταση την πρόσληψη φαγητού, βοηθώντας έτσι στην απώλεια βάρους. Τα επίπεδα λεπτίνης στον οργανισμό είναι ανάλογα της ποσότητας λίπους στο σώμα, δηλαδή, όσο μεγαλύτερη είναι η ποσότητα λίπους στο σώμα τόσο υψηλότερη είναι και η παραγωγή λεπτίνης και το αντίστροφο. 

Η γκρελίνη, από την άλλη πλευρά, βοηθά στην αύξηση της πείνας. Τα επίπεδα γκρελίνης φαίνεται να είναι ρυθμιζόμενα κατά τη διάρκεια της ημέρας και είναι συνδεδεμένα με τις ώρες των γευμάτων. Συγκεκριμένα, τα επίπεδα γκρελίνης φτάνουν στην υψηλότερη τιμή τους λίγο πριν ένα γεύμα και επηρεάζουν κατά πολύ την όρεξη και την καταναλισκόμενη ποσότητα τροφής. 

Είναι πολύ πιθανό, η μη ισορροπία των δύο αυτών ορμονών να είναι ο λόγος για την επαναπρόσληψη βάρους μετά από μία  δίαιτα. Με την απώλεια βάρους και λιπώδους ιστού, τα επίπεδα λεπτίνης στον οργανισμό μειώνονται με αποτέλεσμα την αύξηση της πείνας. Σε συνδυασμό με την παρουσία γκρελίνης και τα αυξημένα επίπεδά της λίγο πριν το φαγητό, ευνοείται η αυξημένη πρόσληψη τροφής η οποία οδηγεί στην εναπόθεση του χαμένου βάρους. Το αντίθετο, όμως δε συμβαίνει σε περιπτώσεις παχυσαρκίας, αφού οι ερευνητές έχουν καταλήξει στο ό, τι οι παχύσαρκοι άνθρωποι, οι οποίοι και παράγουν υψηλές ποσότητες λεπτίνης, είναι ανθεκτικοί στη δράση της. 

Η αύξηση της παραγωγής λεπτίνης και η μείωση των επιπέδων γκρελίνης στον οργανισμό θα  μπορούσε να ενισχύσει σημαντικά την απώλεια βάρους. Οι ερευνητές είναι ήδη στη διαδικασία πειραμάτων για να βρουν ένα φάρμακο ή συμπλήρωμα το οποίο, με βάση τις δύο αυτές ορμόνες, να βοηθά αποτελεσματικά στην απώλεια βάρους. Στο μεταξύ, όμως, υπάρχουν τρόποι με τους οποίους μπορεί κανείς, έστω και σε μικρό βαθμό, να επηρεάσει την παρουσία της λεπτίνης και της γκρελίνης στον οργανισμό. Όσον αφορά την έκκριση λεπτίνης στο αίμα, η παρουσία μιας «παρασπονδίας» στο διαιτολόγιό μας μία φορά την εβδομάδα φαίνεται να ευνοεί την αύξησή της. Συγκεκριμένα,  καταναλώνοντας – στα πλαίσια πάντα μιας ισορροπημένης διατροφής –  μία φορά την εβδομάδα 1 ή 2, το πολύ, γεύματα τα οποία να είναι πλούσια σε θερμίδες και λιπαρά ενισχύει την έκκριση λεπτίνης από τα λιποκύτταρα, γεγονός που οδηγεί στη μείωση της όρεξης. Όσο για τη γκρελίνη, η έκκριση της επηρεάζεται από μία άλλη ορμόνη ονομαζόμενη πεπτίδιο YY3-36, η έκκριση της οποίας φέρεται να μειώνει την παραγωγή γκρελίνης. Η κατανάλωση μικρών και συχνών γευμάτων κατά τη διάρκεια έχει δειχθεί να αυξάνει την παραγωγή του πεπτιδίου YY3-36 και, κατ’ επέκταση, να μειώνει την παραγωγή γκρελίνης και, τελικά, την όρεξη.

Κοιμηθείτε περισσότερο για να πετύχετε αποτελεσματικότερη απώλεια βάρους

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα μιας μελέτης μικρού μεγέθους που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο επιστημονικό περιοδικό “Annals of Internal Medicine”, οι λίγες ώρες ύπνου αποτελούν έναν παράγοντα ικανό να παρεμποδίσει την αποτελεσματικότερη απώλεια λιπώδους ιστού στα πλαίσια μιας προσπάθειας απώλειας βάρους. Στη συγκεκριμένη μελέτη συμμετείχαν 10 υπέρβαρα άτομα που ζούσαν σε μία κλινική ύπνου για δύο διαφορετικές περιόδους χρονικής διάρκειας 2 εβδομάδων. Οι συμμετέχοντες ακολουθούσαν την ίδια υποθερμιδική δίαιτα αδυνατίσματος. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της πρώτης περιόδου κοιμόντουσαν 8,5 ώρες την ημέρα, ενώ κατά τη δεύτερη μόλις 5,5.

Τα αποτελέσματα έδειξαν πως η απώλεια βάρους ήταν παρόμοια και ίση με 2,5 κιλά και στις δύο περιπτώσεις. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της πρώτης περιόδου ποσοστό μεγαλύτερο του 50% της απώλειας προερχόταν από την απώλεια λιπώδους ιστού. Αντίθετα, στην περίπτωση κατά την οποία οι συμμετέχοντες κοιμόντουσαν 5,5 ώρες ανά ημέρα, μόλις το ¼ της απώλειας βάρους προήλθε από την απώλεια σωματικού λίπους. “’Έτσι, παρόλο που η απώλεια βάρους ήταν παρόμοια, η σύσταση αυτού διέφερε σημαντικά”, τόνισε ο Dr. Plamen Penev, επίκουρος καθηγητής ιατρικής στο πανεπιστήμιο του Σικάγο. Παρόλο που η παρούσα μελέτη χαρακτηρίζεται από πολλούς περιορισμούς, τα ευρήματά της έρχονται να προστεθούν σε έναν όγκο δεδομένων που συσχετίζουν τις συνήθειες ύπνου με την κατάσταση του σωματικού βάρους.

Σύμφωνα με άλλες μελέτες, τα άτομα που κοιμούνται λίγες ώρες, τυπικά λιγότερες από 6 ανά ημέρα, τείνουν να είναι βαρύτερα και να “παίρνουν” βάρος ευκολότερα από άλλα που κοιμούνται περίπου 7 με 8 ώρες καθημερινά. Εργαστηριακά δεδομένα προτείνουν πως οι λίγες ώρες ύπνου μπορεί να μεταβάλλουν τα επίπεδα της λεπτίνης και της γκρελίνης, ορμονών που σχετίζονται με τη ρύθμιση του αισθήματος της πείνας και του κορεσμού. Στα πλαίσια της παρούσας μελέτης, κατά τη διάρκεια της περιόδου που τα άτομα κοιμόντουσαν μόλις 5,5 ώρες, ανέφεραν εντονότερο το αίσθημα της πείνας, παρόλο που κατανάλωναν την ίδια ποσότητα τροφής. Αντίστοιχα, τα επίπεδα της γκρελίνης ήταν αυξημένα, κάτι που υποδηλώνει αυξημένη πείνα. Όσο για το πόσες ώρες ύπνου είναι αρκετές, δεν υπάρχει μια συγκεκριμένη απάντηση μιας και οι συνήθειες ύπνου είναι ιδιαίτερα εξατομικευμένες. Ωστόσο, εκτός από τις συνήθειες διατροφής και φυσικής δραστηριότητας, και οι ώρες ύπνου αποτελούν έναν παράγοντα που θα πρέπει να προσεχθεί μιας και σύμφωνα με ολοένα και περισσότερες μελέτες φαίνεται να καθορίζουν την απώλεια, αλλά και τη σύσταση του σωματικού βάρους.

ΠΗΓΗ:
Nedeltcheva AV, Kilkus JM, Imperial J, Schoeller DA, Penev PD., Insufficient sleep undermines dietary efforts to reduce adiposity. Ann Intern Med. 2010 Oct 5;153(7):435-41