ΟΙ ΚΩΔΙΚΕΣ ΤΩΝ ΜΑΓΙΑ

Αυτή

την εβδομάδα, το DZN αγνοώντας απαξιωτικά, επιδεκτικά και με ανασηκωμένο φρύδι τις διάφορες εσχατολογικές θεωρίες που στηρίζονται στο ημερολόγιο των Μάγια και είναι trending αυτές τις μέρες, προτιμάει να θυμηθεί τους κώδικες των Μάγια, ένα μοναδικό κομμάτι της τέχνης και της ιστορίας τους που σήμερα έχει χαθεί σχεδόν στο σύνολό του.

Είναι δύσκολο να ορίσει κανείς την αρχή του πολιτισμού τους, εφόσον στην περιοχή φαίνεται να υπάρχει συνεχής ανθρώπινη παρουσία΅ευρήματα του καταυλισμού του Cuello ραδιοχρονολογήθηκαν στο 2600 π.Χ., τα ημερολόγια των Μάγια φαίνεται να ξεκινούν από το 3114 π.Χ. και η επικρατέστερη θεωρία σήμερα τοποθετεί την συγκρότηση των πρώτων οικισμών με τα πολιτιστικά χαρακτηριστικά των Μαγια στο 1800 π. Χ.

Χάρτης της περιοχής που αναπτύχθηκε ο αρχαίος πολιτισμός των Μάγια

Χάρτης της περιοχής που αναπτύχθηκε ο αρχαίος πολιτισμός των Μάγια

Η χρονική περίοδος από την αρχή μέχρι το 250 μ.Χ ονομάζεται προ-κλασσική, κλασσική ονομάζεται η περίοδος που ο πολιτισμός τους γνώρισε την μεγαλύτερη ανάπτυξη και ακμή από το 250 μέχρι το 900 μ.Χ. και ακολουθήθηκε από την μετά-κλασσική περίοδο που διήρκεσε μέχρι την άφιξη των Ισπανών στην Αμερική. Η περίοδος από τα πρώτα ταξίδια και αποστολές των Ισπανών γύρω στο 1511, μέχρι την απόβαση τους και την ολοκλήρωση της εκστρατείας τους με την παράδοση τς τελευταίας πόλης των Μάγια το 1697 ονομάζεται αποικιακή.
Αν και η εξέλιξη του πολιτισμού τους σταμάτησε με την κατάκτησή τους, ο λαός των Μάγια δεν εξαφανίστηκε ποτέ. Οι απόγονοί τους εξακολουθούν να κατοικούν στην χερσόνησο του Γιουκατάν, διατηρούν ξεχωριστές ιδέες και παραδόσεις που είναι ένα αμάλγαμα του Προκολοβιανου και Αποικιακού πολιτισμού.
Υπολογίζεται ότι 6 εκατομμύρια άνθρωποι μιλούν ακόμη τις γλώσσες των Μάγια στην περιοχή του Γιουκατάν — η Γουατεμάλα αναγνωρίζει επίσημα 21 γλώσσες ενώ το Μεξικό άλλες 8. Το 2005, ένα θεατρικό έργο Μάγια του 15ου, το  Rabinal Achí, ανακηρύχθηκε ένα από τα “Αριστουργήματα της Προφορικής και Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας” από την UNESCO. Σήμερα, η γλώσσα των Μαγια χρησιμοποιεί το λατινικό αλφάβητο και υποστηρίζεται από την κυβέρνηση του Μεξικό, ενώ διδάσκεται σε πολλά σχολεία και πανεπιστήμια της περιοχής τους.
Τα αρχαιολογικά ευρήματα και οι αρχαίες πόλεις των Μάγια που διασώθηκαν, μαρτυρούν έναν πολιτισμό -αντίστοιχο με εκείνο των Αζτέκων στα βόρεια και των Ίνκα στον Νότο- που ήταν σε θέση να κατασκευάσει πολύπλοκα και τεχνικά άρτια κτίρια και υποδομές, είχε αναπτύξει τις τέχνες, γνώριζε και εφάρμοζε επιστήμες όπως η αστρονομία και τα μαθηματικά.

Οι

 Μάγια είχαν αναπτύξει τον γραπτό λόγο και η γλώσσα τους  ήταν σε συνεχή χρήση σε όλη την Κεντρική Αμερική μέχρι τον 16ο αιώνα και την άφιξη των Ισπανών κατακτητών, ενώ συνέχισε να χρησιμοποιείται σε ορισμένες περιοχές όπως η Tayasal μέχρι και τον 18ο αιώνα. Σήμερα είναι η μόνη γλώσσα της περιοχής, της οποίας τον γραπτό λόγο έχουμε καταφέρει να αποκρυπτογραφήσουμε σε μεγάλο βαθμό.

Maya calendar

Η γραφή των Μάγια αποτελείται από λογογράμματα που συμπληρώνονται από ένα σύστημα συλλαβικών γλυφών.  Η πολυπλοκότητα του γραπτού λόγου -όπως και σε άλλους αρχαίους πολιτισμούς- έκανε απαραίτητη την ύπαρξη επαγγελματιών γραφέων. Οι Μάγια κρατούσαν αναλυτικά γραπτά αρχεία της ιστορίας, της μυθολογίας, καθώς και των επιτευγμάτων και ανακαλύψεων τους. Είχαν αναπτύξει, όπως και οι Αζτέκοι, μια τεχνική κατασκευής “χαρτιού” από το εσωτερικό του φλοιού δέντρων (κυρίως της άγριας συκιάς amate) το οποίο στην συνέχεια αναδίπλωναν ώστε να δημιουργήσουν τεύχη. Το όνομα “κώδικας” (codex) που χρησιμοποιούμε σήμερα για αυτά, προέρχεται από τη λατινική ονομασία της αντίστοιχης Ρωμαϊκής μεθόδου αναδίπλωσης περγαμηνών, που υιοθετήθηκε προς το τέλος του πρώτου αιώνα μ.Χ. Οι περίτεχνοι κώδικες των Μάγια έφταναν αρκετά μέτρα σε μήκος όταν ξεδιπλώνονταν και ήταν πολλές φορές έγχρωμοι, γραμμένοι και εικονογραφημένοι και στις δύο πλευρές.
Μετά την κατάκτηση του Γιουκατάν από τους Ισπανούς τον 16ο αιώνα, η πλειοψηφία των βιβλίων αυτών καταστράφηκε μαζικά από τους κατακτητές αλλά και τους Χριστιανούς Ιερείς στα χρόνια που ακολούθησαν. Οι εικόνες που περιείχαν θεωρήθηκαν βλάσφημες, προκλητικές και επιβλαβείς για τις ψυχές των νεοφώτιστων Μαγια, η ακατάληπτη γλώσσα “διαβολική” και η σύνδεση με την Ιστορία και την ταυτότητα του λαού τους επικίνδυνη. Βασικό ρόλο στην καταστροφή αυτή διαδραμάτισε ο Αρχιεπίσκοπος Diego de Landa, που το 1562 μαθαίνοντας πως εκχριστιανισμένοι, ρωμαιοκαθολικοί πλέον, αυτόχθονες Μάγια συνέχιζαν να εξασκούν τις παραδόσεις της παλιάς θρησκείας, έκαψε σε μια και μόνο τελετή auto-da-fé τουλάχιστον 40 κώδικες και 2.000 λατρευτικές αναπαραστάσεις. Οι τελευταίοι κώδικες που καταστράφηκαν ήταν αυτοί της Tayasal το 1697.
Αρχαιολογικές ανασκαφές έχουν φέρει κατά καιρούς κώδικες στην επιφάνεια, οι περισσότεροι από τους οποίους έχουν πια καταστραφεί αφού το οργανικό υλικό τους είναι εξαιρετικά ευαίσθητο στην υγρασία και τις αλλαγές της πίεσης. Κάποιοι από αυτούς που θεωρήθηκαν σε καλύτερη κατάσταση έχουν αποθηκευτεί σε ειδικές συνθήκες, με την ελπίδα ότι η εξέλιξη των επιστημών θα δώσει κάποτε την δυνατότητα να  διαβαστούν.
Σήμερα σώζονται μόλις τρεις αδιαμφισβήτητα αυθεντικοί “κώδικες” που έχουν πάρει τα ονόματα τους από την Ευρωπαϊκή πόλη στην οποία κατέληξαν:

Ο κώδικας της Μαδρίτης

(Tro-Cortesianus Codex)
Έχει συνολικό μήκος 6.82 μέτρα σε 112 σελίδες. Η προέλευση του είναι μάλλον από την Tayasa, ενώ πρέπει να συντάχθηκε μετά την άφιξη των Ισπανών στο Γιουκατάν. Περιλαμβάνει νέες εικόνες και αναφορές  που ο συγγραφέας του βιάστηκε να καταγράψει.
Βρίσκεται στο Museo de América στη Μαδρίτη, όπου πιθανολογείται ότι έφτασε εκεί όταν ο Hernán Cortés το έστειλε στην βασιλική Αυλή. Χωρίστηκε σε δύο τμήματα το “Troano Codex” και το “Cortesianus Codex” που επανενώθηκαν το 1888.

Ο κώδικας της Μαδρίτης

Ο κώδικας της Μαδρίτης

Ο κώδικας της Μαδρίτης

Ο κώδικας της Μαδρίτης

Ο κώδικας της Μαδρίτης

Ο κώδικας της Μαδρίτης

Ο κώδικας της Δρέσδης

(Codex Dresdensis)
Ο κώδικας της Δρέσδης με συνολικό μήκος 3.56 μέτρων σε 72 σελίδες, σήμερα βρίσκεται στην Sächsische Landesbibliothek και είναι ο πιο περίτεχνος από τους σωζόμενους κώδικες, αλλά και από τα πιο σημαντικά παραδείγματα της τέχνης των Μάγια. Είναι άγνωστο πως βρέθηκε στην Ευρώπη, αλλά αγοράστηκε το 1739 από την Αυλή της Σαξονίας στην Δρέσδη. Εικάζεται ότι  γράφτηκε λίγο πριν την κατάκτηση των Μάγια από τους Ισπανούς.
Είναι διπλωμένος σε 39 φύλλα γραμμένα και στις δυο πλευρές, ενώ το περιεχόμενό του περιλαμβάνει τελετουργικά στοιχεία αλλά και ενότητες με αστρολογικές πληροφορίες, ειδικά γύρω από τις εκλείψεις και τον κύκλο της Αφροδίτης. Ο πλανήτης Αφροδίτη στον κόσμο των Μάγια  σχετιζόταν με τον πόλεμο και οι αστρονόμοι τους, μετά από αιώνες παρατηρήσεων, μπορούσαν να  υπολογίσουν τον κύκλο της με εξαιρετική ακρίβεια ώστε να προβλέπουν τις ήμερες που είναι ευνοϊκές για βασιλικές στέψεις και πόλεμο.
Το μοναδικό ακριβές αντίγραφο του εκτίθεται στο Museo Nacional de Arqueología της Γουατεμάλα.

Ο κώδικας της Δρέσδης

Ο κώδικας της Δρέσδης

Ο κώδικας της Δρέσδης

Ο κώδικας της Δρέσδης

Ο κώδικας του Παρισιού

(Peresianus Codex)
Mε μήκος μόλις 1.45 μέτρα, εμφανίστηκε στο Παρίσι το 1832 σαν νέο απόκτημα της Αυτοκρατορικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. Τρία χρόνια αργότερα, ο Agostino Aglio ετοίμασε το πρώτο ακριβές αντίγραφό του για λογαριασμό του Lord Kingsborough, ένα αντίγραφο το οποίο βρίσκεται σήμερα στην Newberry Library στο Σικάγο.
Ο κώδικας έμεινε ξεχασμένος μέχρι που τον ανακάλυψε ξανά ο León de Rosny το 1859, σε μια στοίβα παλιών εγγράφων, τυλιγμένο σε ένα χαρτί με την λέξη “Pérez” να αναγράφεται (προφανώς το όνομα του Jose Pérez ο οποίος είχε εκδώσει  δυο σύντομες περιγραφές του). Η παράβλεψη του και παραμονή του για χρόνια σε ακατάλληλες συνθήκες συντήρησης συνέβαλλαν στην αλλοίωση του. Παρόλα αυτά παραμένει ένα από τα πολυτιμότερα γραπτά και έργα τέχνης των Μάγια.
Περιέχει ημερολογιακές προφητείες /προβλέψεις καθώς, στοιχεία για τον ζωδιακό κύκλο των Μάγια και άλλα στοιχεία που συναντάμε και στα μεταγενέστερα βιβλία “Chilam Balam” που είναι γραμμένα κατά τον 18ο αιώνα χρησιμοποιώντας το λατινικό αλφάβητο και συγκεντρώνουν διάφορα ιστορικά, λαογραφικά και μυθολογικά στοιχεία, μαζί με ημερολογιακές καταγραφές.

Ο κώδικας του Παρισιού

Ο κώδικας του Παρισιού

ΠΗΓΗ