ΣΕ ΕΚΣΤΑΣΗ ..

Θεϊκή μανία ονόμαζαν οι αρχαίοι Έλληνες την έκσταση και ο Πλάτωνας υποστήριζε ότι μέσω αυτής μας χαρίζονται τα μεγαλύτερα αγαθά. 

Διέκρινε μάλιστα τέσσερα είδη: την προφητική, με προστάτη το θεό Απόλλωνα, την τελετουργική, με προστάτη τον Διόνυσο, την ποιητική, που εμπνέουν οι Μούσες, και την ερωτική, που εμπνέουν η Αφροδίτη και ο Έρως. 

Η απολλώνεια έκσταση συνδεόταν με τη μαντεία - οι λέξεις "μάντης" και "μαίνομαι" έχουν κοινή ρίζα. Όμοια με τα σημερινά μέντιουμ, η Πυθία του δελφικού μαντείου κατεχόταν από το πνεύμα του θεού κι έβγαζε ακατάληπτους ήχους τους οποίους αναλάμβαναν να ερμηνεύσουν οι ιερείς του μαντείου.

Οι διονυσιακές τελετουργίες εξάλλου έπαιζαν ψυχοθεραπευτικό ρόλο. Το κρασί, οι οργιαστικοί χοροί, οι οξείς ήχοι του αυλού και των τυμπάνων έδιναν τελετουργική διέξοδο στις άλογες ορμές και στα πάθη. Για τους Κορυβαντιώντες, τους εκστασιαζόμενους χορευτές που έπαιρναν μέρος στις γιορτές της θεάς Ρέας, η ενθουσιώδης μανία ήταν είδος ομοιοπαθητικής θεραπείας. 

Το ίδιο συνέβαινε και με τις Μαινάδες, ιέρειες του Διονύσου, οι οποίες χόρευαν στα βουνά κρατώντας θύρσους -βλαστούς μάραθου στολισμένους με φύλλα κισσού- και φίδια. Τον εκστατικό χορό χρησιμοποιούν για να πετύχουν την ένωση με το Θεό και οι στροβιλιζόμενοι δερβίσηδες που ανήκουν στη μουσουλμανική αίρεση των σούφι. 

Οι σαμάνοι, μάγοι-θεραπευτές, τους οποίους συναντάμε ακόμα και σήμερα σε ορισμένες περιοχές της Ασίας, της Αφρικής ή της Αυστραλίας, έρχονται σ' επαφή, μέσω της έκστασης, με υπερφυσικές δυνάμεις.

Χημεία και προσευχή

Πολλοί λαοί χρησιμοποιούσαν και παραισθησιογόνες ουσίες για να φτάσουν σε έκσταση. Οι ιδιότητες ορισμένων μανιταριών ήταν γνωστές στους Ινδιάνους, σε ορισμένες φυλές της Σιβηρίας αλλά και στους αρχαίους Αιγυπτίους. 

Είναι επίσης πιθανό ότι οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν την ερυσιβώδη όλυρα, ουσία που περιέχεται σε παράσιτο των δημητριακών, για να προκαλέσουν τη μέθη που οδηγούσε σε εκστατικά οράματα κατά τη διάρκεια των Ελευσίνιων Μυστηρίων. Στους πρωτοχριστιανικούς χρόνους η έκσταση ήταν ομαδικό φαινόμενο, κάτι που συναντάμε ακόμα και σήμερα σε παραθρησκευτικές οργανώσεις. 

Αργότερα έγινε ατομική υπόθεση και επιτυγχανόταν με απομόνωση από το περιβάλλον, με προσευχή και νηστεία. Οι ασκητές πίστευαν ότι όσο περισσότερο καταπονούσαν το σώμα τόσο περισσότερο ενδυνάμωναν το πνεύμα τους. Οι περιγραφές εκστατικών οραμάτων αφθονούν. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα η Αποκάλυψη του Ιωάννη, ένα από τα σημαντικότερα κείμενα του χριστιανισμού.

Τα συμπτώματα

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της έκστασης; Πρώτα απ' όλα, η πλήρης απομόνωση από το περιβάλλον και η απάθεια σε κάθε είδους εξωτερικό ερέθισμα. Το άτομο που βρίσκεται σε έκσταση δεν κάνει αντανακλαστικές αντιδράσεις. Δεν αντιδρά στον πόνο, στο έντονο φως, στους θορύβους ή στα δυσάρεστα γευστικά και οσφρητικά ερεθίσματα. Ορισμένες φορές παρατηρείται και ακαμψία των μυών. 

Τα συμπτώματα αυτά, ίδια μ' εκείνα της υστερίας, οδήγησαν τους ψυχιάτρους του 19ου αιώνα να κατατάξουν την έκσταση στις υστερικές διαταραχές. Ο Φρόιντ τη θεωρούσε παλινδρόμηση σ' ένα πρώιμο εξελικτικό στάδιο, ενώ ο Καρλ Γιούνγκ τη θεωρούσε μια θετική εμπειρία που πηγάζει από το συλλογικό ασυνείδητο. Οι περιγραφές των συμπτωμάτων που συνοδεύουν την έκσταση διαφέρουν πολύ μεταξύ τους. 

Ο πατέρας Πίος ανέβαζε πυρετό που έφτανε στους 42 ή 43 βαθμούς, ενώ η Αγία Θηρεσία της Αβίλα ένιωθε τρομερό ψύχος. Κάποιες άλλες φορές η θρησκευτική έκσταση περιγράφεται μ' ένα λεξιλόγιο που αναπόφευκτα μας φέρνει στο νου τις στιγμές του οργασμού. 

Τα τελευταία είκοσι χρόνια μελέτες με επιληπτικούς ασθενείς κατέδειξαν ότι οι θρησκευτικές εκστατικές εμπειρίες σχετίζονται με εξάρσεις της ηλεκτρικής δραστηριότητας στους κροταφικούς λοβούς του εγκεφάλου, υπόθεση που μελετήθηκε από το ραδιολόγο Άντριου Νιούμπεργκ και τον ψυχίατρο Γιουτζίν Ντ. Ακουίλι, συγγραφείς του βιβλίου Γιατί ο Θεός δε θα Φύγει. Άλλοι ερευνητές πιστεύουν ότι τα εκστατικά οράματα και οι φωνές συγγενεύουν με τις παραισθήσεις της σχιζοφρένειας. 

"Η σχιζοφρένεια όμως παρουσιάζει επιφανειακή μόνο ομοιότητα με τις μυστικιστικές εμπειρίες" υποστηρίζει ο νευρολόγος Τζέιμς Όστιν, συγγραφέας του βιβλίου Το Ζεν και ο Εγκέφαλος. Τόσο ο Όστιν όσο και οι Νιούμπεργκ -Ακουίλι υποστηρίζουν ότι για να καταλάβουμε τη φύση του φαινομένου της έκστασης πρέπει να μάθουμε περισσότερα για ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου όπως ο θάλαμος και η αμυγδαλή, οι οποίες συνεργάζονται και διαμορφώνουν την αίσθηση του Εγώ που έχει κάθε άνθρωπος. 


Κατά τη διάρκεια των μυστικιστικών εμπειριών ίσως να συμβαίνουν δραματικές αλλαγές στη μεταβίβαση χημικών ουσιών όπως τα οπιοειδή, τα οποία μεταβάλλουν την κατάσταση της συνείδησης.

Η σχέση με το διαλογισμό

Αν και οι απόψεις των ειδικών διίστανται, όλοι συμφωνούν στο ότι η έκσταση είναι μια διαφοροποιημένη κατάσταση της συνείδησης. O Αμερικανός ψυχίατρος Ρόλαντ Φίσερ δημοσίευσε το 1971 ένα άρθρο στο περιοδικό Science στο οποίο παραλλήλιζε τη λειτουργία του εγκεφάλου μ' εκείνη ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή.

Όπως υποστήριξε, οι καταστάσεις της συνείδησης εξαρτώνται από την ισορροπία μεταξύ των πληροφοριών που δέχεται ο εγκέφαλος και της ταχύτητας επεξεργασίας τους. Όσο αυξάνονται οι πληροφορίες αυξάνεται και η ταχύτητα του επεξεργαστή, ώσπου κάποια στιγμή χρειάζεται μια αλλαγή στο λειτουργικό σύστημα. 

Ο Φίσερ παρουσίασε σ' ένα σχεδιάγραμμα το πέρασμα από τις διαδοχικές καταστάσεις συνείδησης. Καθώς η ταχύτητα του επεξεργαστή αυξάνεται, ο εγκέφαλος περνά σταδιακά από την κατάσταση της ισορροπίας στην κατάσταση της δημιουργικότητας, του άγχους, της διάσχισης -το σύστημα παύει να δέχεται πληροφορίες απέξω και εξετάζει τα ίδια του τα προγράμματα-, της κατατονίας -το σύστημα μπλοκάρει- και, τέλος, της έκστασης. Η σταδιακή επιβράδυνση του επεξεργαστή οδηγεί στο αντίθετο άκρο, στην κατάσταση του διαλογισμού. 

Και οι δύο αυτές ακραίες καταστάσεις αποκόπτουν το άτομο από το εξωτερικό περιβάλλον και το φέρνουν σ' επαφή με το βαθύτερο εαυτό του. Γι' αυτό τόσο ο διαλογισμός όσο και η έκσταση χρησιμοποιούνται και ως τεχνικές αυτογνωσίας. Παρά τις διαφορές τους και οι δύο γεννούν ένα αίσθημα πληρότητας και γαλήνης, μια αίσθηση απελευθέρωσης από κάθε φόβο, μια κατάσταση όπου το Εγώ χάνεται και το άτομο αισθάνεται ενωμένο με το σύμπαν. 

Σύμφωνα με μια επιστημονική θεωρία, αυτή η αίσθηση ενότητας αποτελεί τη βάση λειτουργίας του εγκεφάλου μας. Η ψυχολόγος Έλινορ Ρος, η οποία από το 1977 μελετά τις βουδιστικές παραδόσεις, και η νευροεπιστήμονας Κριστίν Σκάρντα αμφισβητούν την άποψη ότι ο εγκέφαλος κατασκευάζει σταδιακά μια εικόνα του κόσμου συνδέοντας μεταξύ τους αποσπασματικές πληροφορίες. 

Υποστηρίζουν ότι ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται αρχικά τον κόσμο σαν ενιαίο σύνολο, αδιαχώριστο από τον εαυτό του. Μέσα από μια σειρά διεργασιών συνδυάζει διαφορετικά στοιχεία, φτάνοντας τελικά στο σημείο να διακρίνει ξεχωριστά αντικείμενα και γεγονότα. Αν πράγματι ο εγκέφαλος διαμορφώνει την αίσθηση του εαυτού και του εξωτερικού περιβάλλοντος από ένα αδιαχώριστο σύνολο αισθήσεων, τότε οι στιγμές που το Εγώ χάνεται μπορεί να σημαίνουν την ανακάλυψη μιας ευρύτερης πραγματικότητας όπως συλλαμβάνεται πρωταρχικά από τις αισθήσεις μας.

ΠΗΓΗ 


ΠΗΓΗ

ΠΗΓΗ 

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ