ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

                                                                           Εικόνα 1. Χάρτης Δυνητικού Κινδύνου Ερημοποίησης   

Η ερημοποίηση (desertification) θεωρείται ένα από τα σημαντικότερο προβλήματα που αντιμετωπίζει η περιοχή της Μεσογείου,

συμπεριλαμβανομένου και του ελλαδικού χώρου. Ως ερημοποίηση ορίζεται η υποβάθμιση του εδάφους και του περιβάλλοντος στις ξηροθερμικές και ύφυγρες περιοχές (περιοχές με λόγο ετήσιων κατακρημνισμάτων προς τη δυνητική εξατμισιδιαπνοή μεταξύ 0.05 και 0.65). 

 Η υποβάθμιση που προκαλείται από την ερημοποίηση αφορά στη μείωση ή απώλεια της παραγωγικότητας των γεωργικών και δασικών εκτάσεων, κυρίως λόγω της διάβρωσης που επιφέρει δραστική μείωση του βάθους και της γονιμότητας του εδάφους και της βλάστησης.

 Στην Ελλάδα, η διάβρωση του εδάφους προκαλείται κυρίως από τα ύδατα της βροχής και δευτερευόντως από τον άνεμο, αλλά και σε μικρότερο βαθμό κατά την άροση σε γεωργικά εδάφη και από τη χημική υποβάθμιση του εδάφους (αλάτωση – αλκαλίωση). Εκτός όμως από τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, η ερημοποίηση έχει επίσης σοβαρές κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες.

Παράγοντες Ερημοποίησης

Η ευαισθησία μίας περιοχής στη διαδικασία της απερήμωσης, η οποία οδηγεί στην ερημοποίηση, εξαρτάται από εδαφικούς, κλιματικούς και ανθρωπογενείς παράγοντες. Συνοπτικά, η ερημοποίηση προκαλείται είτε από τη μεμονωμένη δράση είτε από την αλληλεπίδραση των εξής παραγόντων:

• Εδαφικοί παράγοντες: Η ευαισθησία στην εμφάνιση της ερημοποίησης αφορά σε εδάφη προερχόμενα από μητρικό υλικό με μικρή ανεκτικότητα στη διάβρωση, αβαθή, με μεγάλη κλίση, μικρή περιεκτικότητα σε οργανική ουσία και ευπάθεια στη χημική διάβρωση λόγω κακής ποιότητας νερού άρδευσης (αλατούχα ύδατα). Ενδεικτικά, φαινόμενα ερημοποίησης εμφανίζονται σε εδάφη προερχόμενα από ασβεστολιθικά πετρώματα, τα οποία καταλαμβάνουν μεγάλο μέρος του ελλαδικού χώρου, είναι συνήθως αβαθή και παρουσιάζουν σημαντική διαβρωσιμότητα. Επίσης, η φυσιογραφία της Ελλάδας ευνοεί τη διάβρωση των εδαφών διότι παρουσιάζει μεγάλες υψομετρικές διαφορές, με κλιτύες με ισχυρές κλίσεις άνω του 10% να καλύπτουν περίπου το 50% της έκτασης της χώρας.

• Κλιματικοί παράγοντες: Αφορά σε περιοχές με μικρό ετήσιο ύψος βροχής, υψηλές θερμοκρασίες τη θερινή περίοδο και υψηλή εξατμισιδιαπνοή που προκαλούν έντονο υδατικό έλλειμμα και με συχνή εμφάνιση ακραίων καιρικών φαινόμενων (έντονες βροχοπτώσεις, πλημμύρες, ξηρασία). Η διαφαινόμενη ένταση της κλιματικής μεταβλητότητας αναμένεται να οξύνει το πρόβλημα της ερημοποίησης καθώς η συχνότερη εμφάνιση πλημμυρικών φαινομένων αυξάνει την επιφανειακή διάβρωση του εδάφους, ενώ η εμφάνιση μακρών περιόδων ξηρασίας μειώνει την περιεκτικότητα του εδάφους σε νερό και προκαλεί δυσμενές περιβάλλον για την ανάπτυξη φυτικών ειδών, περιορίζοντας έτσι τον προστατευτικό ρόλο του ριζοστρώματος.

Ανθρωπογενείς παράγοντες: Αφορά σε μη αποδεκτές γεωργικές πρακτικές (εντατική καλλιέργεια των γεωργικών περιοχών, υπερβολική χρήση των λιπασμάτων, μη ορθολογική κατεργασία του εδάφους, έλλειψη προστασίας γεωργικών εδαφών), μη ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων (ανεπαρκείς πρακτικές άρδευσης, υπεράντληση του υπόγειου νερού, έλλειψη στραγγιστικών έργων), αλλαγή χρήσης γης (από δάσος σε γεωργικό έδαφος, από γεωργικό έδαφος σε αστική χρήση), μη αειφορικές πρακτικές δασικής διαχείρισης (υπερβόσκηση, υπερβολική υλοτομία, πυρκαγιές).

Η ερημοποίηση προκαλείται από τη συνεργία των παραπάνω παραγόντων, και η ένταση του προβλήματος της υποβάθμισης εξαρτάται άμεσα από την ένταση αυτών. Στην Ελλάδα η κατάσταση είναι εξαρχής προβληματική, γιατί υπάρχει χωρική επικάλυψη και ταυτόχρονη εμφάνιση μέρους ή του συνόλου των παραπάνω δυσμενών εδαφοκλιματικών συνθηκών, με αποτέλεσμα να εκτιμάται ότι το 35% του ελλαδικού χώρου αντιμετωπίζει υψηλό κίνδυνο ερημοποίησης. Στις περιοχές υψηλού κινδύνου ανήκουν τα νησιά του Αιγαίου, ένα μέρος της Θεσσαλίας,

ΠΗΓΗ

    ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ