Κάν' το όπως ένας φιλόσοφος (στα χνάρια του Πλάτωνα)

Ο ΑΝΤΑΝΑΣ ΜΟΚΟΥΣ ΣΙΒΙΚΑΣ (Antanas Mockus Šivickas), Κολομβιανός μαθηματικός και φιλόσοφος, με καταγωγή από τη Λιθουανία. Το 1993, παραιτήθηκε από καθηγητής στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Κολομβίας και έθεσε υποψηφιότητα, επιτυχώς, για δήμαρχος της Μπογκοτά. Υπηρέτησε την πόλη του για 2 θητείες, μέχρι το 2004, και πέτυχε, σε πολύ μεγάλο βαθμό, αυτό που λέμε όλοι ότι πρέπει να γίνει αλλά δεν ξέρουμε πώς, όταν συναπαντάμε κάτι στραβό στην κοινωνία μας και αναρωτιόμαστε πώς να το διορθώσουμε: άλλαξε τη νοοτροπία των συμπολιτών του!

ΜΕ την εφευρετικότητα ενός ακαδημαϊκού, ο Αντάνας Μόκους κατάφερε να μετατρέψει την Μπογκοτά σε «μία πειραματική τάξη 6,5 εκατομμυρίων... μαθητών». Μιλάμε για μια πόλη που, μέχρι να την «αναλάβει» αυτός, ήταν πνιγμένη στο έγκλημα, στο καυσαέριο, στο άναρχο κυκλοφοριακό σύστημα, στην ανεξέλεγκτη διαφθορά, στην επιθετική συμπεριφορά του ενός πολίτη προς τον άλλον, στα σκουπίδια και στη βρώμα -αν κάτι σας θυμίζουν όλ' αυτά.

Ο ΚΟΣΜΟΣ, μέσα από τον θυμό και την απογοήτευσή του, διψούσε για μιαν αλλαγή. Λαχταρούσε να 'ρθουν καλύτερες μέρες στη ζωή του. Ήλπιζε σε έναν ηγέτη που θα είχε όραμα, θάρρος και φαντασία. Ο Μόκους «έπεσε» στη ζωή τους σαν δώρο εξ ουρανού. Στα αμφιθέατρα του πανεπιστημίου είχε τη φήμη «εκκεντρικού καθηγητή», που επικοινωνούσε και δίδασκε τους φοιτητές του με σύμβολα, χιούμορ και μεταφορές. Τις ίδιες μεθόδους, αλλά πολύ πιο «τραβηγμένες» απ' ό,τι μέσα στα αμφιθέατρα, εφάρμοσε στους δρόμους της Μπογκοτά.

Ο εκκεντρικός Μόκους, ο οποίος επικοινωνούσε μέσω των συμβόλων και του χιούμορ, επιτελούσε τον ρόλο ενός ηθικού ηγέτη. Φορούσε τη στολή του Σούπερμαν και ενεργούσε ως υπερ-ήρωας ή «υπερ-πολίτης» τη στιγμή που πολλοί ήταν εκείνοι, οι οποίοι μισούσαν την άναρχη κατάσταση της Μπογκοτά. Το γέλιο του κόσμου άρχισε σιγά σιγά να σπάει τον πάγο και τις επιφυλάξεις

Η δεύτερη θητεία του Αντάνας Μόκους ως δημάρχου έληξε το 2003 και ο ίδιος πήγε στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ για δύο εβδομάδες, ως επισκέπτης υπότροφος στο Ινστιτούτο Πολιτικής του «Kennedy School of Government». 

Η καθηγήτρια Τζέιν Μάνσμπριτζ τον κάλεσε στο μάθημα που διδάσκει με τίτλο «Δημοκρατία, από τη θεωρία στην πράξη». Βρήκε την παρουσίαση του δημάρχου εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. «Ενώ η βιβλιογραφία μας βασίζεται στα συστήματα παροχής κινήτρων για τη μείωση της διαφθοράς, ο ίδιος στοχεύει στην ιδεολογική αλλαγή, όχι μέσω κηρυγμάτων αλλά μέσω καλλιτεχνικών και δημιουργικών στρατηγικών που στηρίζονται στη δύναμη του ατόμου», όπως είπε η ίδια στην Gazette.

Οι μαθητές μαγεύτηκαν, το ίδιο και η κ. Μάνσμπριτζ. Το πάθος του για τη διδασκαλία ώθησε τον Αντάνας Μόκους να κάνει πράγματα που οι άλλοι θεωρούν πρωτότυπα. Αλλωστε, είναι γνωστός για τη θεατρικότητά του, που έχει σκοπό να κεντρίσει το ενδιαφέρον των άλλων και εν συνεχεία να τους κάνει να σκεφθούν.

ΠΡΟΣΕΛΑΒΕ 420 μίμους για να ελέγχουν εκείνοι την κυκλοφοριακή συμφόρηση της πόλης και την επικίνδυνη οδήγηση, αφού επί χρόνια η Τροχαία και η Αστυνομία αποδείχθηκαν ανύπαρκτες και διεφθαρμένες. Οι μίμοι, σταματώντας τους παρανομούντες οδηγούς και με διάφορα χιουμοριστικά «κόλπα», γκριμάτσες, χειρονομίες, μικρές ταμπελίτσες που έγραφαν «τώρα, γιατί το έκανες αυτό, μεγάλε;», κατάφεραν και τους έκαναν, σιγά σιγά, προσεκτικότερους. Η φιλοσοφική προσέγγιση του Μόκους ήταν ότι «το κόσμιο κράξιμο είναι πολύ πιο αποτελεσματικό από το όποιο πρόστιμο», το οποίο, βεβαίως, έτσι κι αλλιώς, οι περισσότεροι κατάφεραν να «σβήσουν».

ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΕ «Βραδιά Γυναικών» και ζήτησε απ' όλους τους άνδρες να μείνουν στο σπίτι να περιποιηθούν τα παιδιά. Περισσότερες από 700.000 γυναίκες βγήκαν έξω στις 3 τέτοιες βραδιές που διοργάνωσε γι' αυτές. Όταν προέκυψε σοβαρό πρόβλημα λειψυδρίας, ο Μόκους εμφανίστηκε σε τηλεοπτικό σποτ κάνοντας ντους, κλείνοντας το νερό την ώρα που σαπούνιζε το σώμα του και ζητώντας έπειτα από τον κόσμο να κάνει το ίδιο.

ΖΗΤΗΣΕ, ακόμα, από τους συμπολίτες του να πληρώσουν, όσοι ήθελαν, ένα επιπλέον 10% εθελοντικού φόρου, ώστε να φτιάξει με τα χρήματα αυτά κέντρα ημέρας για τα παιδιά εργαζόμενων μητέρων, να βελτιώσει τα κέντρα υγείας κ.λπ. Ο κόσμος τον εμπιστευόταν. Ήξερε ότι δεν ήταν ‘λαμόγιο’. Τον είδε να ξηλώνει απ' όλες τις δημοτικές υπηρεσίες τους αργόσχολους και όχι καθαρούς υπαλλήλους, και να εμποδίζει τους δημοτικούς συμβούλους άλλων παρατάξεων να διορίσουν τους δικούς τους ανθρώπους. Έτσι, 63.000 άνθρωποι έσπευσαν να ενισχύσουν αυτό το ταμείο «εθελοντικής φορολογίας».

Ο ΜΟΚΟΥΣ προέτρεψε ακόμα τους συμπολίτες του να τον ενημερώνουν όποτε συναντούσαν έναν καλό και έντιμο ταξιτζή. Έτσι, φτιάχτηκε μια λίστα 150 οδηγών ταξί, τους οποίους ο δήμαρχος φώναξε και άκουσε από αυτούς συμβουλές και προτάσεις για το πώς να βελτιωθεί η συμπεριφορά και των υπολοίπων. Τους ονόμασε «Ιππότες της Ζέβρας» και εφάρμοσε αμέσως όσα του πρότειναν, με εντυπωσιακά αποτελέσματα. Το μυστικό του ήταν ότι παρέκαμψε το, επίσης, διεφθαρμένο και άχρηστο συνδικάτο των (και) εκεί ταξιτζήδων.

Σεβασμός για τη ζωή

Ακόμα πιο σημαντική για τον ίδιο ήταν η εκστρατεία σχετικά με τη σημασία και την ιερή φύση της ζωής. Ο Μόκους πιστεύει πως η κοινωνία έχει χάσει τις αξίες της. Προτεραιότητα αποτελεί η επαναφορά του σεβασμού για τη ζωή ως το κυρίαρχο δικαίωμα και υποχρέωση των πολιτών. Επί ημερών του, οι ανθρωποκτονίες μειώθηκαν από 80 ανά 100.000 κατοίκους το 1993, στις 22 ανά 100.000 κατοίκους το 2003.

Η διακυβέρνησή του επηρεάστηκε από Ακαδημαϊκές ιδέες όπως του βραβευμένου με Νομπέλ οικονομολόγου Ντάγκλας Νορθ, ο οποίος διερεύνησε την ένταση μεταξύ επίσημων και ανεπίσημων κανόνων και τον τρόπο που η οικονομική ανάπτυξη περιορίζεται όταν τα δύο αλληλοσυγκρούονται. Η έρευνα του Γιούργκεν Χάμπερμας σχετικά με τη δημιουργία ανθρώπινου κεφαλαίου μέσω του διαλόγου επίσης επηρέασε τον Μόκους, όπως άλλωστε και ο Σωκράτης.

Ο ΜΟΚΟΥΣ δεν είναι «μια γραφική περίπτωση», όπως ίσως σπεύσουν να πουν ορισμένοι. Οι μέθοδοί του στηρίζονται σε συγκεκριμένες αρχές και φιλοσοφικές προσεγγίσεις σχετικά με το πώς να κερδίσεις την εκτίμηση των μαζών, πώς να εμφυσήσεις σε αυτούς τις αρχές της αξιοπρέπειας, την εντιμότητα κ.λπ., και πώς να βρίσκεις τη χρυσή τομή μεταξύ «επίσημων και μη επίσημων κανόνων» στη ζωή.

Από σχετικά δημοσιεύματα των εφημερίδων Ελευθεροτυπία, Καθημερινή.

mythagogia

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ