Γιατί ό,τι δεν συμβαδίζει με τα συμφέροντά μας μάς φαίνεται παράλογο (A. SCHOPENHAUER)

ΤΕΧΝΑΣΜΑ 35

Αυτό το τέχνασμα, όταν μπορεί να χρησιμοποιηθεί, κάνει όλα τα άλλα περιττά. Αντί να απευθυνόμαστε με επιχειρήματα στο μυαλό του αντιπάλου, απευθυνόμαστε με κίνητρα στη βούλησή του, οπότε ο αντίπαλος, όπως και το ακροατήριο αν έχει τα ίδια μ’ εκείνον ενδιαφέροντα, θα συνταυτιστεί μαζί μας, ακόμα κι αν ισχυριστούμε κάτι θεότρελο: γιατί ο γενικός κανόνας λέει ότι ένα γραμμάριο βούλησης έχει μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα από εκατό κιλά διορατικότητας και ευφυΐας. Αυτό όμως μπορεί να πετύχει μόνο κάτω από πολύ ιδιαίτερες συνθήκες. Αν καταφέρουμε να πείσουμε τον αντίπαλο, ότι η άποψή του, αν αποδειχθεί αληθής, θα βλάψει σημαντικά τα συμφέροντά του, τότε θα την εγκαταλείψει πάραυτα, σαν ένα κομμάτι πυρωμένου σίδερου που το ’πιασε απρόσεχτα στα χέρια. Για παράδειγμα ένας ιερέας που υπερασπίζεται ένα φιλοσοφικό δόγμα: αν του επισημάνουμε ότι αυτό το δόγμα έρχεται σε άμεση σύγκρουση με κάποιο βασικό δόγμα της εκκλησίας του, θα το εγκαταλείψει.

Ένας γαιοκτήμονας διακηρύσσει ότι η χρήση γεωργικών μηχανών στην Αγγλία είναι εξαιρετική ιδέα, γιατί κάνει τη δουλειά πολλών εργατικών χεριών. Του εξηγούμε λοιπόν, ότι πολύ σύντομα θα υπάρξουν οχήματα που θα κινούνται κι εκείνα με ατμό, οπότε τα άλογα των τεράστιων στάβλων του θα χάσουν την αξία τους· και να δούμε πώς θα αντιδράσει. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, όλοι καταλαβαίνουν quam temere in nosmet legem sancimus iniquam, [πόσο απερίσκεπτα θεσπίζουμε έναν νόμο που αντιτίθεται σ’ εμάς τους ίδιους· Οράτιος, Saturae, I, 3, 67].

Την ίδια τακτική χρησιμοποιούμε, όταν το κοινό, αλλά όχι ο αντίπαλός μας, ανήκουν στο ίδιο δόγμα, στην ίδια συντεχνία, στην ίδια επαγγελματική κατηγορία, στην ίδια λέσχη, κλπ. με μας. Ακόμα κι αν οι απόψεις του είναι απολύτως σωστές, μόλις υπαινιχθούμε ότι βλάπτουν τα κοινά συμφέροντα της εν λόγω συντεχνίας, όλοι οι παριστάμενοι θα θεωρήσουν τα επιχειρήματα του αντιπάλου μας, όσο εξαιρετικά κι αν είναι, αδύναμα και ασήμαντα, ενώ αντίθετα θα θεωρήσουν τα δικά μας ορθά και εύστοχα· το ακροατήριο θα επιδοκιμάσει εν χορώ τα δικά μας και ο αντίπαλός μας θα φύγει ταπεινωμένος. Οι παριστάμενοι θα πιστεύουν κατά κανόνα ότι συμφώνησαν από καθαρή πεποίθηση. Γιατί ό,τι δεν συμβαδίζει με τα συμφέροντά μας μας φαίνεται παράλογο. Intellects luminis sicci non est recipit infusionem a voluntate et affectibus [Η νόηση δεν είναι φως που καίει χωρίς λάδι, αλλά τρέφεται από τη βούληση και τα πάθη· Μπέικον, Novum Organon, Ι,49]. Το τέχνασμα αυτό θα μπορούσε να αποκληθεί «πιάνω το δέντρο από τη ρίζα του», συνήθως όμως ονομάζεται argumentum ab utili [ωφελιμιστικό επιχείρημα].

Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΝΑ ΕΧΕΙΣ ΠΑΝΤΑ ΔΙΚΙΟ
ARTHUR SCHOPENHAUER
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΝΩΣΗ

lecturesbureau

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ