Η μάστιγα της προσδοκίας

Τι θα απαντούσατε αν σας ρωτούσαν τι θα προτιμούσατε από τις παρακάτω τρεις επιλογές;

1) να κερδίσετε το αργυρό μετάλλιο στους αγώνες

2) να κερδίσετε το χάλκινο μετάλλιο στους αγώνες

3) να έρθετε προτελευταίοι

Αν είστε όπως οι περισσότεροι άνθρωποι (το 90% σύμφωνα με τις έρευνες) θα επιλέγατε το αργυρό μετάλλιο. Στο κάτω κάτω ποιος θέλει το χάλκινο όταν μπορεί να έχει το αργυρό μετάλλιο. Ποια θα έπρεπε, όμως, να ήταν η επιλογή σας αν το κριτήριο σας ήταν το να μεγιστοποιήσετε την ευτυχία σας; Οι έρευνες δείχνουν ότι τότε θα έπρεπε να είχατε επιλέξει το χάλκινο μετάλλιο… Οι νικητές χάλκινων μεταλλίων δηλώνουν πιο ευτυχισμένοι από τους νικητές των αργυρών! Ο λόγος;  Οι προσδοκίες…

Όσοι έρχονται δεύτεροι σε έναν αγώνα φαντάζονται πως θα ήταν αν είχαν έρθει πρώτοι και απογοητεύονται. Όσοι έρχονται τρίτοι φαντάζονται πως θα ήταν αν είχαν έρθει τέταρτοι και χαίρονται. Η απογοήτευση και η χαρά που νιώθουμε είναι το προϊόν της σύγκρισης του αποτελέσματος που παράγουμε με την προσδοκία που είχαμε θέσει στον εαυτό μας. Όταν το παραγόμενο αποτέλεσμα ξεπερνάει την προσδοκία μας τότε χαιρόμαστε. Διαφορετικά απογοητευόμαστε.

Με ποιον μηχανισμό, όμως, διαμορφώνουμε τις προσδοκίες μας; Αν και η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι αρκετά περίπλοκη, ο βασικότερος παράγοντας διαμόρφωσης των προσδοκιών μας είναι η φαντασία μας. το πως φανταζόμαστε ότι θα «έπρεπε» να είναι τα πράγματα. Αν δεν είναι όπως τα φανταζόμαστε απογοητευόμαστε. Αν δεν είναι η δουλειά μας όπως θα «έπρεπε» να είναι απογοητευόμαστε. Αν δεν είναι το σώμα μας όπως θα «έπρεπε» να είναι, απογοητευόμαστε. Αν δεν είναι το σπίτι μας όπως θα «έπρεπε» να είναι, απογοητευόμαστε. Αν δεν είναι η σχέση μας όμως θα «έπρεπε» να είναι, απογοητευόμαστε. Αν δεν είναι η ζωή μας όπως θα «έπρεπε» να είναι, απογοητευόμαστε. Και πως θα «έπρεπε» να είναι όλα αυτά;

Εδώ έρχονται οι διαφημίσεις, οι τηλεοπτικές σειρές, ολόκληρος ο κοινωνικός ιστός να μας πλασάρουν πρότυπα τα οποία θα έπρεπε να ακολουθούμε. Η οικογένεια της διαφήμισης είναι το πρότυπό μας. Η σχέση της ταινίας είναι το πρότυπό μας. Οι διακοπές του Facebook είναι το πρότυπό μας. Οι φωτογραφίες του Google είναι το πρότυπό μας. Είναι αυτά τα πρότυπα αληθινά; Είναι ρεαλιστικά; Είναι επιτεύξιμα;

Συνήθως όχι… Οι φωτογραφίες είναι ρετουσαρισμένες. Τα μοντέλα δεν έχουν τόσο ωραίο σώμα όπως φαίνεται στα περιοδικά. Τα τοπία δεν έχουν τα τόσο εντυπωσιακά χρώματα όπως στις φωτογραφίες. Οι οικογένειες δεν χαμογελούν συνέχεια όπως στη διαφήμιση δημητριακών. Ακόμα και οι αληθινές φωτογραφίες υποφέρουν από αυτό που ονομάζεται μεροληπτική επιλογή (selection bias). Δηλαδή, μόνο οι καλύτερες φωτογραφίες θα ανέβουν στο Facebook. Μόνο τις πιο δημοφιλείς φωτογραφίες θα δημοσιεύσει το Google. «Είσαι αυτό που μοιράζεσαι» διάβασα πρόσφατα σε μια διαφήμιση φωτογραφικής μηχανής… Όλοι θέλουμε να είμαστε οι «καλύτεροι», οπότε μόνο τις καλύτερες φωτογραφίες μοιραζόμαστε.

Δυστυχώς η τεχνολογία έκανε αυτή την εικονική πραγματικότητα πολύ εύκολα προσβάσιμη σε όλους μας κι έτσι ανεβάσαμε τον πήχη των προσδοκιών μας. Η πραγματικότητα δεν μπορεί, πλέον, παρά να μας απογοητεύει αφού είναι αδύνατον να ανταποκριθεί στα μη-ρεαλιστικά πρότυπά μας. Φροντίζει το σύστημα ώστε η προσοχή μας εστιάζεται διαρκώς στην πλούσια, εύκολη, άνετη, ζωή η οποία δεν αποτελεί παρά ένα πάρα πολύ μικρό κομμάτι του φάσματος της αληθινής ζωής. Στην αληθινή ζωή υπάρχει και δυσκολία και δυσφορία και πίεση και αγώνας. Οι προσδοκίες μας, όμως, δεν τις περιλαμβάνουν όλες αυτές τις «δυσάρεστες» καταστάσεις κι έτσι όταν, αναπόφευκτα, προκύψουν απογοητευόμαστε.

Σκέψου, λοιπόν, κι εσύ. Με τι συγκρίνεσαι; Ποιος είναι «καλύτερος» από σένα; Ποιο στόχο έχεις βάλει που σε αγχώνει; Σκέφτηκες ότι είναι απόλυτα φυσιολογικό το να βιώσεις και δυσκολίες; Σκέφτηκες ότι οι σχέσεις σου δε θα είναι γεμάτες με χαμόγελα και κατανόηση μόνο; Ίσως είναι ώρα για αναπροσδιορισμό των προσδοκιών σου. Γιατί μπορεί να ήρθες δεύτερος αλλά θα μπορούσες να είχες έρθει και τρίτος…

Δημήτρης Φλαμούρης

enallaktikidrasi

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ