“H γενναία Άλκηστη και ο δειλός Άδμητος ”

Ο θρήνος για την Άλκηστη, του Pierre Pyeron

Η Άλκηστη ήταν η ωραιότερη από τις τρεις κόρες του βασιλιά της Ιωλκού, Πελία, ο οποίος έχασε τη ζωή του από τα σατανικά σχέδια της Μήδειας, με τρόπο μάλιστα ανατριχιαστικό.
Τον διαβεβαίωσε, ως μάγισσα που ήταν, πως, αν δεχόταν να τον κομματιάσουν οι κόρες του και να τον ρίξουν σ' ένα καζάνι, όπου θα έβραζαν μαγικά βότανα, θα κατάφερνε να ξαναγίνει νέος.
H Άλκηστη δεν συναινεί στο διαμελισμό, ως θεοσεβής και συμπονετική από παιδί που ήταν, κι αρνείται να εξυπηρετήσει την πανουργία της Μήδειας, που το μόνο που ήθελε ήταν να φύγει από τη μέση ο Πελίας και να περάσει ο θρόνος της Ιωλκού στο νόμιμο διάδοχο, τον Ιάσονα, τον άντρα της..
Η νεαρή Άλκηστη γίνεται μάρτυρας ενός φόνου, που υπόσχονταν την Ανάσταση που δεν έγινε ποτέ!
Η ίδια θα βιώσει τη δική της Ανάσταση, λόγω του χαρακτήρα της, της αγάπης προς τον άντρα της, που την κέρδισε σε διαγωνισμό με τους άλλους μνηστήρες της.
Ο Απόλλων βοηθά τον Άδμητο να κερδίσει την Άλκηστη!
Τού χρωστούσε αυτή τη χάρη, από τότε που δούλευε, τιμωρημένος από το Δία στα κτήματα του Άδμητου στις Φερές της Θεσσαλίας και ο Άδμητος τον φιλοξένησε γενναιόδωρα.
Τον βοήθησε, λοιπόν, ο θεός να ξεύξει δυο ζώα διαφορετικού γένους, συγκεκριμένα ένα λιοντάρι και ένα κάπρο, εξημερώνοντάς τα!
Ήταν ο όρος που είχε θέσει ο Πελίας για να παντρέψει την κόρη του!
Ο Άδμητος έτσι παντρεύεται την Άλκηστη.
Οι Μοίρες όμως, κατ’ άλλο μύθο η Άρτεμη, έχουν άλλα σχέδια για την ευτυχία του ζευγαριού και ο Άδμητος πρέπει να υποταγεί στη θέλησή τους, να δεχτεί τον πρόωρο θάνατό του.
Με τη μεσολάβηση και διαπραγματευτική δεινότητα και πάλι του Απόλλωνα, το πεπρωμένο του Άδμητου αλλάζει.

Οι Μοίρες συναινούν και δέχονται την αλλαγή, με τον όρο να βρεθεί αντικαταστάτης του στο θάνατο.
Η Άλκηστη είναι η μόνη που δέχεται να πάρει τη θέση του.
Στην ομώνυμη τραγωδία του Ευριπίδη «Άλκηστη» βλέπουμε την ηρωίδα να πεθαίνει πάνω στη σκηνή.
Αυτό ήταν και μια μοναδική στιγμή για το αρχαίο ελληνικό θέατρο, που δεν επιτρέπει το θάνατο μπροστά στα μάτια του κοινού.
Ωστόσο, ο ποιητής κάνει το θεατή μάρτυρα ενός φυσικού θανάτου, αποτέλεσμα μιας μοναδικής τραγικής επιλογής, που, παραδόξως, δεν τη θεωρεί ηρωική κανείς από τους ωφελημένους, παρά μόνο οι κάτοικοι των Φερών και μια θεραπαινίδα, που θαυμάζει τη γενναιότητα με την οποία η αφέντρα της προετοιμάζει βήμα- βήμα το τέλος της!

Θεραπαινίδα: "Τέλεια γυναίκα ποια θα πεις πως είναι;
Πώς μια θα δείξει πως τιμά τον άντρα
πιο φανερά παρά παρά έτσι; Τη ζωή της
θυσιάζει για να σώσει τη δική του.
.....................................................................
Σαν ένιωσε πως έχει φτάσει η μέρα
που ‘χε οριστεί, με ποταμίσιο πλένει
νερό τ’άσπρο κορμί της’ παίρνει ρούχα
και στολίδια απ’τις κέδρινες κασέλες
και ντύνεται σεμνά’ και πάει και στέκει
μπρος στην Εστία και τέτοια δέηση κάνει:
«Θεά μου, εγώ στον Άδη κατεβαίνω’
στερνή φορά προσπέφτοντας σ’ εσένα
να γνοιαστείς σε ικετεύω τα ορφανά μου’
....................................................................
Και σ’όλους τους βωμούς μες στο παλάτι
πήγε και προσευχήθηκε’ κλωνάρια
χωρίζοντας μυρτιάς, τους στόλισε όλους,
χωρίς ν’αναστενάξει ή να θρηνήσει’
το κακό που την πρόσμενε καθόλου
δεν άλλαξε την όμορφη όψη .
Στο θάλαμο σα γύρισε μονάχα
κι έπεσε στο κρεβάτι της, τα δάκρυα
τότε την πήραν................................"

Για όλους τους άλλους στο παλάτι ένας ηρωικός θάνατος μεταμορφώνεται σ' έναν κοινό θάνατο!
Το μυστήριο της αυτοθυσίας της ηρωίδας μας και μετά της θαυμαστής ανάστασής της μετατρέπεται σε κωμωδία μια πιστής γυναίκας και ενός άπιστου άντρα:

Ικετεύει ο Άδμητος:
«Τον εαυτό σου στύλωσε, ω άτυχη,
και μη μ' αφήνεις».

Είναι σαν να μπερδεύεται ο Άδμητος και να σκέφτεται την απιστία!
Ειρωνική η ικεσία του : «μη μ’ αφήνεις», μη φύγεις!
Με ποιον; Με το Θάνατο;

Η Άλκηστη, ενώ αποσπά από τον άντρα της την επίσημη υπόσχεση ότι δεν θα ξαναπαντρευτεί ποτέ, δεν τρέφει ωστόσο αυταπάτες:

Αλκηστη: «Μα εσένα άλλη γυναίκα θ'αποχτήσει
πιο ενάρετη από μένα βέβαια όχι,
μα πιο καλότυχη ίσως...»

Μια γυναίκα που δεν θα χρειαστεί να πεθάνει, όπως αυτή που αντάλλαξε τη μοίρα της...

Και αμέσως λίγο πριν το θάνατο θα πει:

Άλκηστη. «Θα σε γιάνει ο καιρός' όποιος πεθαίνει
τίποτε πια δεν είναι.....»
Μια μεταφυσική αλήθεια διατυπώνει ο ποιητής, που στηρίζει τη συνέχεια της ζωής των επιζώντων...

Και...πριν μεταβεί η Αλκηστη στον Άδη, ξεσπά ένας καυγάς του αντρικού γένους, το οποίο και απομυθοποίησε η γενναιότητα της νεκρής γυναίκας.

Πριν καν απομακρυνθεί η σορός της Άλκηστης, ο σύζυγος που είχε δεχτεί πρόθυμα να θυσιαστεί γι' αυτόν η γυναίκα του, συγκρούεται με τον πατέρα του, που αρνήθηκε να πεθάνει αντ' αυτού!

Άδμ. «Στην κρίσιμη ώρα τόδειξες ποιος είσαι'
δεν το πιστεύω πια πως είμαι γιος σου.
Ή τόσο είσαι δειλός, που, ενώ έχεις φτάσει
στα χρόνια που είσαι, στης ζωής το τέρμα,
τη θέληση δεν είχες και το θάρρος
για το παιδί σου να πεθάνεις, κι έτσι πέθανε
εκείνη που αίμα μου δεν είναι.
.................................................................
Ψέματα λένε οι γέροι, σαν γρινιάζουν
για της ζωής το μάκρος και ποθούνε
τάχατες να τελειώσουν' σα σιμώσει
ο θάνατος, δεν θέλουν να πεθάνουν,
τα γερατειά πια δεν τους είναι βάρος».

Φέρης: «Πού σ' αδίκησα; Τι δικό σου πήρα;
Μην πεθαίνεις για με, ούτ' εγώ για σένα.
Η ζωή σ' αρέσει, του πατέρα σου όχι;
..............................................................
Τον θάνατο εσύ κοίταες ν' αποφύγεις,
καλά και σώνει κι έτσι ζεις ακόμα,
πέρα απ' το μέτρο που' χε ορίσει η μοίρα,
θυσιάζοντας ετούτη εδώ. Κι εμένα
τολμάς να με λες δειλό, που μια γυναίκα,
άναντρε, σε ξεπέρασε στην τόλμη».

Και οι δυο ξεσκεπάζονται, ούτε ο νέος ούτε ο γέρος θέλουν να πεθάνουν.
Ο γιος φτυστός στη δειλία με τον πατέρα!
Το αντρικό γένος εκπλήσσεται από τη γυναίκεια ρώμη, τρομάζει, βλέποντας την ατολμία του στο μεγαλόπρεπο καθρέφτη της αντρείας του υποδεέστερου γένους!
Είναι τόσος δε ο τρόμος, που δεν διστάζει να ονομάσει το θάρρος της γυναίκας βλακεία, ανοησία, συκοφαντώντας μια νεκρή ως ανόητη!
«Ετούτη(η νεκρή) είχε ντροπή, μυαλό δεν είχε».

Αδμ. «Κακονοματισμένος θα πεθάνεις».
Φερ. «Σα δε θα ζω, δε πάνε να με βρίζουν
Ετούτη(η νεκρή) είχε ντροπή, μυαλό δεν είχε».

Την επόμενη Παρασκευή θα δούμε το θαυμασμό που προκάλεσε η αυτόβουλη αυτοθυσία της Άλκηστης στους θεούς του Κάτω Κόσμου.

‘ΕΡΡΩΣΘΕ και ΧΑΙΡΕΣΘΕ, Μυθολόγοι!

Πηγή: Jan Kott «Θεοφαγία», «Άλκηστη» Ευριπίδη, μετ. Θρας. Σταύρο

Χαρά Νάστου

The Mythologists

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ