Τα καθήκοντα του παρηγορητή

Άρα τα καθήκοντα του παρηγορητή είναι τα ακόλουθα: να ξεριζώσει τη θλίψη, ή να την κατευνάσει, ή να την περιορίσει όσο το δυνατόν γίνεται και να την εμποδίσει να εξαπλωθεί, ή να τη διοχετεύσει σε άλλη κατεύθυνση. Μερικοί πιστεύουν ότι το μοναδικό καθήκον του παρηγορητή είναι να δείξει ότι δεν υφίσταται καμία συμφορά, όπως υποστηρίζει ο Κλεάνθης. Άλλοι πάλι, όπως, για παράδειγμα, οι Περιπατητικοί, λένε ότι αρκεί να δείξει πως η συμφορά δεν είναι μεγάλη. Κάποιοι προσπαθούν να αποσπάσουν την προσοχή του πενθούντος από τα δυσάρεστα και να τη στρέψουν στα ευχάριστα, όπως κάνει ο Επίκουρος. Άλλοι, όπως οι Κυρηναϊκοί, θεωρούν ότι αρκεί να δείξει πως ό,τι συνέβη ήταν αναμενόμενο. Ο Χρύσιππος, από την άλλη, θεωρεί ότι το σημαντικότερο είναι να βγάλει κανείς από το μυαλό του ανθρώπου που πενθεί την ιδέα που λέγαμε πριν, ότι δηλαδή το πένθος του είναι δίκαιο και επιβεβλημένο. Ορισμένοι συνδυάζουν όλα αυτά τα είδη παραμυθίας –γιατί κάθε άνθρωπος επηρεάζεται κι από διαφορετικό-, όπως έκανα κι εγώ στονΠαραμυθητικό μου, όπου τα συμπεριέλαβα όλα σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να παρηγορήσω τον εαυτό μου· διότι ήταν τόσο βαριά η ψυχή μου, που ήμουν διατεθειμένος να δοκιμάσω όλες τις θεραπείες.

Όμως, όπως και στις ασθένειες του σώματος, έτσι και στις ασθένειες της ψυχής η θεραπεία πρέπει να έρθει την κατάλληλη στιγμή. Αυτό λέει και ο Προμηθέας στην τραγωδία του Αισχύλου, ο οποίος, όταν του είπαν:

Δεν ξέρεις, Προμηθέα, ότι ο λόγος θεραπεύει την οργή;

απάντησε:

Αρκεί η θεραπεία να ‘ναι έγκαιρη
και να μη ρίχνει αλάτι στην πληγή.

Άρα, όταν παρηγορούμε κάποιον, το πρώτο θεραπευτικό βήμα είναι να του δείξουμε είτε ότι αυτό που του συμβαίνει δεν είναι κακό είτε ότι το κακό που του συμβαίνει είναι πολύ μικρό. Το δεύτερο βήμα είναι να του μιλήσουμε για την κοινή μοίρα των ανθρώπων και, αν χρειαστεί, να εξειδικεύσουμε τη συζήτηση στο συγκεκριμένο γεγονός που έχει προκαλέσει τη θλίψη του. Το τρίτο είναι να του δώσουμε να καταλάβει ότι είναι μεγάλη ανοησία να βασανιζόμαστε άδικα από τη στενοχώρια μας, όταν βλέπουμε ότι αυτό δεν μπορεί να μας προσφέρει τίποτε απολύτως. Η παρηγοριά που προτείνει ο Κλεάνθης απευθύνεται σε σοφούς, μόνο που οι σοφοί δεν έχουν καμιά ανάγκη από παρηγοριά. Και πράγματι, αν κατορθώσεις να πείσεις κάποιον που πενθεί ότι τίποτε δεν είναι κακό, αν δεν είναι επαίσχυντο, μπορεί να τον κάνεις λίγο σοφότερο, αλλά τη θλίψη του δεν θα καταφέρεις να τη διώξεις. Άσε που δεν είναι κι η στιγμή κατάλληλη για να του κάνεις το δάσκαλο.

Το φάρμακο της λύπης
ΚΙΚΕΡΩΝ

Εικόνα: της Katerina Plotnikova

lecturesbureau

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ