Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΕΝΕΤΣΙΑΝΙΚΗΣ ΜΑΣΚΑΣ

Της Dimitra Papanastasopoulou

Φίλες και φίλοι,

Οι Μυθολόγοι σας καλημερίζουν και σας εύχονται «καλές απόκριες». Αποδράστε στη χαρά και στο κέφι τους, κάντε αυτό το διάλειμμα και αφήστε για λίγο πίσω σας τις καθημερινές έγνοιες και τα προβλήματα. Όπου και να βρίσκεστε, κάποια δρώμενα να λαμβάνουν χώρα, κάποια έθιμα θα υπάρχουν.
Πάνω απ’ όλα υπάρχει, βέβαια, υπάρχει η μάσκα, το κρύψιμο της ταυτότητας του φέροντος. Εγώ, προσωπικά, θεωρώ τη βενετσιάνικη ως την ωραιότερη όλων και γι’ αυτό θα σας μιλήσω για την ιστορία της.

Η μάσκα στη Βενετία εμφανίστηκε στους Μεσαιωνικούς χρόνους, χρόνους γεμάτους ηθική παρακμή και η χρήση της σε δημόσιο χώρο, υποστηρίζουν πολλοί, ήταν η βενετσιάνικη απάντηση στην άκαμπτη ιεραρχία των τάξεων. 

Οι Βενετσιάνοι φορούσαν μάσκα, όχι μόνο τις Απόκριες, αλλά για να κρυφτούν όταν πήγαιναν να παίξουν τυχερά παιγνίδια, όταν είχαν παράνομες σχέσεις και πήγαιναν να συναντήσουν τον ή την καλή τους, χωρίς να απουσιάζει και από τα πολιτικά σκάνδαλα. Ήταν σχεδόν μια καθημερινή συνήθεια.

Το 1268 έχουμε την πιο παλιά καταγραφή νόμου που περιόριζε την κατάχρηση της μάσκας. Σύμφωνα με τον νόμο εκείνο, απαγορευόταν στους Mattaccini, εκείνους που φορούσαν μάσκα, δηλαδή, να παίζουν ένα παιγνίδι, κατα το οποίο έρριχναν στις γυναίκες, οι οποίες περνούσαν από το δρόμο, αυγά με ροδόνερο(!!)

Ένας άλλος νόμος του 1339 απαγόρευε τις χυδαίες φορεσιές κατά την επίσκεψη σε μοναστήρια, ενώ απαγορευόταν η ζωγραφική στο πρόσωπο, η γεννειάδα και οι κάθε είδους περρούκες.

Όσο περνούσαν τα χρόνια, οι νόμοι για τον περιορισμό της χρήσης της μάσκας στην Βενετία πλήθαιναν, μέχρι που τον 18ο αιώνα θεσπίστηκε να φορούν μάσκες μόνο τρεις μήνες, αρχής γενομένης από την 26η Δεκεμβρίου.

Το 1776 έχουμε έναν διαφορετικό νόμο, που δεν απαγορεύει, αλλά επιβάλει τη χρήση μάσκας σε όσες γυναίκες πηγαίνουν στο θέατρο, και μάλιστα «συνιστά» ένα συγκεκριμένο είδος μάσκας, την λεγόμενη bauta που κάλυπτε ολόκληρο το πρόσωπο.

Όταν έπεσε η Ενετική Δημοκρατία, η αυστριακή κυβέρνηση απαγόρευσε εντελώς τη μάσκα, με μόνη εξαίρεση τους ιδιωτικούς χορούς, για να καταλήξει στη χρήση της μόνο κατά τη διάρκεια του Καρναβαλιού.

Η κατασκευή τους ήταν μια ιδιαίτερα διαδεδομένη δραστηριότητα και αυτοί που τις έφτιαχναν χιλιάδες. Η ζήτηση και η χρήση τους ήταν τόση, που οι απλές μαύρες μάσκες άρχισαν να μετατρέπονται σε περίτεχνες και να βγαίνουν από τα σύνορα της Βενετίας. 

Ως επί το πλείστον κατασκευάζονται από δέρμα, παπιέ μασέ, πορσελάνη ή ακόμη και γυαλί και διακοσμούνται με φυσικά φτερά, πολύτιμα μέταλλα και λίθους- είναι πραγματικά αριστουργήματα.
Ανάλογα με το σχήμα τους διακρίνονται σε κατηγορίες, οι κυριότερες των οποίων ήταν:
-η bauta, η οποία, όπως προαναφέρθηκε, κάλυπτε όλο το πρόσωπο, είχε έντονο τετράγωνο πηγούνι, στραμένο προς τα πάνω για να επιτρέπει στο χρήστη να μιλά, να τρώει και να πίνει αφού έλειπε το στόμα, και συνοδευόταν από μια κατακόκκινη κάπα.

-η larva ή volto, ήταν μια άλλου είδους μάσκα που κάλυπτε κι εκείνη όλο το πρόσωπο, είχε λευκό χρώμα και τρισδιάστατο σχεδιασμό, που πρόσδιδε μεγάλη άνεση στον χρήστη, και συνοδευόταν από ένα τριγωνικό καπέλο και μακρύ μανδύα, τα οποία πρόσθεταν μυστήριο.

-η colombina, ήταν μισή μάσκα- κάλυπτε μόνον τα μάτια- είχε συχνά περίτεχνη διακόσμηση από χρυσό, ασήμι, κρύσταλλα και φτερά, και την κρατούσαν μπροστά στα μάτια με ένα μπαστούνι, ή την έδεναν με μια κορδέλα στο πίσω μέρος του κεφαλιού.

-η moretta, ήταν μια οβάλ μάσκα με μεγάλες τρύπες για τα μάτια και πέπλο που κρεμόταν στο λαιμό, και 

-η medico della peste(=γιατρός της πανούκλας), που ήταν μια ιδιαίτερη μάσκα, εμπνευσμένη από τις μάσκες που φορούσαν οι γιατροί για να προστατευθούν όταν εξέταζαν πανουκλιασμένους, με πολύ μακρύ ράμφος, λευκό χρώμα και διασκόσμηση κρυστάλλων γύρω από τα μάτια.

The Mythologists

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ