Μακροβιοτική διατροφή: μύθοι και πραγματικότητα

Μακροβιοτική διατροφή ή φιλοσοφία;

Η λέξη μακροβιοτική έχει χρησιμοποιηθεί για να περιγράψει μια φιλοσοφία, ένα πολιτιστικό κίνημα και ένα πρότυπο διατροφής. Πολλές πτυχές των δημοφιλών σήμερα διατροφικών συστάσεων, όπως το να τρώει κανείς τοπικά, εκεί όπου παράγεται κάτι, στην εποχή τους, φρέσκα, βιολογικά τρόφιμα, είναι κληρονομιές του μακροβιοτικού τρόπου διατροφής και ζωής. Η λέξη αυτή χρησιμοποιήθηκε τον 18ο αιώνα από το Γερμανό γιατρό Christoph Hufeland για να περιγράψει ένα πρόγραμμα για την καλή υγεία και την παράταση της ζωής. Μετέπειτα χρησιμοποιήθηκε από τον Βρετανό σινολόγο Joseph Needham για να περιγράψει τη φιλοσοφία που διέπει το μεγαλύτερο μέρος της κινέζικης οπτικής για την επιστήμη και την ιατρική. Το συγκεκριμένο πλαίσιο, στο οποίο μακροβιοτική έχει έρθει να θεωρηθεί ως μια προσέγγιση για τον καρκίνο, διαδόθηκε αρχικά από τον Ιάπωνα φιλόσοφο George Ohsawa και τους μαθητές του, ιδίως τον Michio Kushi.

Πώς διαδόθηκε;

Δημοσιεύθηκε το 1982 η ιστορία της ανάκαμψης από καρκίνο που αφηγείται την αυτοβιογραφική ιστορία ενός γιατρού, του Δρ Anthony Sattilaro, ο οποίος είχε διαγνωστεί σε ηλικία 49 ετών με καρκίνο του προστάτη με πολλαπλές οστικές μεταστάσεις. Λαμβάνοντας υπόψη μια κακή πρόγνωση και την αίσθηση ότι δεν είχε τίποτα να χάσει, ο Δρ Sattilaro υιοθέτησε τη μακροβιοτική, κυρίως τα τρόφιμα ολικής, αμέσως μετά τη διάγνωση. Οι εξετάσεις (follow-up) στον 1 και 4 χρόνο μετά τη διάγνωση αποκάλυψαν την πλήρη λύση των μεταστατικών αλλοιώσεων των οστών. Από τη δημοσίευση της ιστορίας του Δρ Sattilaro είχε προηγηθεί το 1979 άλλο αυτοβιογραφικό βιβλίο, το οποίο περιέγραφε την ανάρρωση ενός καθηγητή μουσικής, του Δρ Ζαν Kohler, από καρκίνο του παγκρέατος, και ακολούθησε το 1983 με τη δημοσίευση του Michio Kushi «Η διατροφική πρόληψη του καρκίνου».

Τι συστήνει η μακροβιοτική;

Η μακροβιοτική διατροφή παρέχει ένα πλαίσιο το οποίο τροποποιείται ανάλογα με την ηλικία, το φύλο ενός ατόμου, το επίπεδο δραστηριότητας, τις προσωπικές του ανάγκες και το περιβάλλον. Ενσωματώνει ένα σεβασμό για τα παραδοσιακά τρόφιμα και για τις κλιματολογικές και εποχιακές επιδράσεις στη διαθεσιμότητα των τροφίμων και την προσωπική και κοινωνική δραστηριότητα. Επίσης, βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην εφαρμογή της φιλοσοφικής αρχής του γιν και του γιανγκ (από την Ανατολή) και των συναφών εκφάνσεων της ενέργειας, όπως τη θεωρία των πέντε μετασχηματισμών. Έτσι, η μακροβιοτική διατροφή είναι προσαρμοσμένη για να καλύψει τις ανάγκες ενός ατόμου και όχι για να αντανακλά σε ένα άκαμπτο σύνολο δομών.

Το πρότυπο της μακροβιοτικής μπορεί να περιγραφεί από μια προοπτική μακροθρεπτικών συστατικών. Μια έρευνα από 50 άτομα που εφάρμοζαν τη μακροβιοτική υπολόγισε ότι 23% της ενέργειας οφείλεται στο λίπος (εκ των οποίων 4,5% σε κορεσμένα, λιγότερο από ό,τι πρόσληψη πολυακόρεστων λιπαρών, που κατά μέσο όρο 7,1% της ενέργειας) και το 65% στους υδατάνθρακες.

Στο μέτρο του δυνατού, τα τρόφιμα συνιστάται να είναι βιολογικής καλλιέργειας και ελάχιστα επεξεργασμένα. Η διατροφή αποτελείται από τους ακόλουθους τύπους τροφών:

• 40-60% από ολικής άλεσης δημητριακά (καστανό ρύζι, κριθάρι, κεχρί, βρώμη, σιτάρι, καλαμπόκι, σίκαλη, φαγόπυρο) και άλλα λιγότερο κοινά δημητριακά και τα προϊόντα που παράγονται από αυτά, όπως χυλοπίτες (noodles), ζυμαρικά και ψωμί.
• 20-30% λαχανικά, κατά προτίμηση τοπικής παραγωγής, παρασκευασμένα με ποικιλία τρόπων. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει μικρότερες ποσότητες ωμών ή λαχανικών τουρσί.
• 5-10% φασόλια διαφόρων τύπων, όπως azuki, ρεβίθια ή φακές, προϊόντα σόγιας όπως tofu, tempeh ή natto.
• Τακτική κατανάλωση των φυκιών (λαχανικών θάλασσας), μαγειρεμένα με τα φασόλια ή ως ξεχωριστά πιάτα.
• Περιστασιακά τρόφιμα που πρέπει να καταναλώνονται λίγες φορές την εβδομάδα ή λιγότερο συχνά, περιλαμβάνουν φρούτα, λευκόσαρκα ψάρια, σπόρους και ξηρούς καρπούς.
• Τα τρόφιμα που γενικά αποφεύγονται είναι το κρέας και τα πουλερικά, τα ζωικά λίπη (λαρδί ή βούτυρο), τα αυγά, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα επεξεργασμένα σάκχαρα και τα τρόφιμα που περιέχουν τεχνητές γλυκαντικές ουσίες και άλλα χημικά πρόσθετα. Η κατανάλωση γενετικά τροποποιημένων τροφίμων επίσης αποθαρρύνεται.

 

Υπάρχει πυραμίδα για τη μακροβιοτική διατροφή;

Ο Michio Kushi, κύριος υποστηρικτής της μακροβιοτικής, εισήγαγε την μακροβιοτική Μεγάλη Πυραμίδα Ζωής (Great Life Pyramid) . Όπως μπορεί να δει κανείς, διαφέρει από τις άλλες πυραμίδες διατροφής (όπως τη Μεσογειακή ή τη Χορτοφαγική) στη ρητή συμπερίληψη θαλάσσιων λαχανικών και στην αποέμφαση, αλλά όχι αποκλεισμό, της πρόσληψης φρούτων (αλλά όχι λαχανικών). Όπως και άλλες εναλλακτικές πυραμίδες διατροφής και αντίθετα με την USDA Food Guide Pyramid, το κόκκινο κρέας και η πρόσληψη γαλακτοκομικών τροφίμων ελαχιστοποιούνται. Η πυραμίδα της μακροβιοτικής διατροφής (Great Life Pyramid) δείχνει της διατροφικές συστάσεις της μακροβιοτικής για ένα εύκρατο κλίμα. Το φαγητό που καταναλώνεται θα πρέπει να είναι φυσικής ποιότητας, βιολογικής καλλιέργειας όσο το δυνατόν περισσότερο και παραδοσιακά ή φυσικά μεταποιημένα.

Υπάρχουν μελέτες που υποστηρίζουν τη μακροβιοτική διατροφή;

Η μακροβιοτική διατροφή είναι μια χαμηλή σε λίπος, υψηλή σε φυτικές ίνες, πλούσια σε σύνθετους υδατάνθρακες, κυρίως φυτοφαγική διατροφή. Συνδέεται με ένα σύστημα τρόπου ζωής (lifestyle) και μια πνευματική φιλοσοφία της ζωής. Αντίθετα με άλλες δίαιτες, η σύσταση δεν είναι σταθερή και μπορεί να μεταβληθεί ανάλογα με την υγεία ενός ατόμου, μεταξύ άλλων παραγόντων. Μελέτες που δείχνουν χαμηλότερα επίπεδα λιπιδίων ορού και αρτηριακής πίεσης σε άτομα που ακολουθούν τη μακροβιοτική διατροφή, σε σχέση με το γενικό πληθυσμό, δείχνουν ότι μπορεί να είναι μια αποτελεσματική στρατηγική
πρόληψης για τα καρδιαγγειακά νοσήματα.
H μακροβιοτική είναι μια από τις πιο δημοφιλείς εναλλακτικές ή συμπληρωματικές συνολικές προσεγγίσεις στον τρόπο ζωής όσον αφορά στον καρκίνο. Το επίκεντρο της μακροβιοτικής είναι κυρίως η χορτοφαγία, τα ολόκληρα τρόφιμα και είναι μια διατροφή που έχει κερδίσει τη δημοτικότητα λόγω των αξιοσημείωτων αναφορών περιπτώσεων ασθενών (case reports) που ανάκτησαν από διάφορες μορφές καρκίνου με κακή πρόγνωση με την μακροβιοτική. Κατά αυτόν τον τρόπο υπήρξαν ενδείξεις ότι οι πολλοί διατροφικοί παράγοντες που συνιστώνται από μακροβιοτική σχετίζονται με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου.

Οι γυναίκες που ακολουθούν τη μακροβιοτική διατροφή έχουν ελαφρώς χαμηλότερο επίπεδο των κυκλοφορούντων οιστρογόνων, γεγονός που υποδηλώνει χαμηλότερο κίνδυνο καρκίνου του μαστού. Όπως με τις περισσότερες πτυχές της δίαιτας στη θεραπεία του καρκίνου, υπήρξε περιορισμένη έρευνα αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της μακροβιοτικής διατροφής στην ανακούφιση του πόνου ή την παράταση της επιβίωσης των ασθενών με καρκίνο. Λίγες μελέτες έχουν συγκρίνει την εμπειρία των ασθενών με καρκίνο που προσπάθησαν τη μακροβιοτική με τα αναμενόμενα ποσοστά επιβίωσης. Με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία και την ομοιότητά των διατροφικών συστάσεων για την πρόληψη των χρόνιων ασθενειών, η μακροβιοτική διατροφή φέρνει πιθανώς μειωμένο κίνδυνο καρκίνου. Ωστόσο, επί του παρόντος, η επιστημονική βάση για υπέρ ή κατά των συστάσεων για τη χρήση της μακροβιοτικής στη θεραπεία του καρκίνου είναι περιορισμένη. Όλες αυτές οι προτάσεις είναι πιθανό να αντανακλούν τις μεροληψίες όσων τη συστήνουν. Υπάρχουν ανησυχίες όσον αφορά την ενστέρνιση αυτού του είδους διατροφής, που περιλαμβάνουν την πιθανή καθυστέρηση στη συμβατική θεραπεία για τον καρκίνο, τους κινδύνους που συνδέονται με ελλείψεις διατροφής και τους κοινωνικούς περιορισμούς που σχετίζονται με την πολυπλοκότητα του να τηρεί κανείς αυστηρά αυτή τη διατροφή. Εξαιτίας της δημοτικότητάς της απαιτείται περαιτέρω έρευνα για να διευκρινιστεί κατά πόσον η μακροβιοτική διατροφή ή παρόμοιες διατροφικές συνήθειες είναι αποτελεσματικές στην πρόληψη του καρκίνου ή/ και τη θεραπεία του.
Παπαδήμα Ευγενία-Ιωάννα
Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, MSc

dietsecrets
clickatlife