Όταν το μυαλό γίνεται το σύμπτωμα…

Η συμβολή ψυχιάτρου και ψυχολόγου είναι απαραίτητη

Από τον Αντώνη Κουσούλη, MD, Ερευνητή Ιστορίας & Κοινωνιολογίας της Ιατρικής

Παρότι τα ψυχοσωματικά συμπτώματα (δηλαδή σωματικά ενοχλήματα για τα οποία δεν αναγνωρίζεται υποκείμενη οργανική παθολογία) είναι γνωστά και μελετώνται από το 17ο αιώνα, εξακολουθούν σήμερα να αποτελούν διαγνωστικό γρίφο αλλά και ένα σοβαρό πρόβλημα για τα άτομα που τα αντιμετωπίζουν.

Οι ψυχοσωματικές διαταραχές είναι συχνές στους νοσοκομειακούς και εξωτερικούς ασθενείς, αλλά προκύπτουν σε ελαφρότερες μορφές και σε κάθε άνθρωπο της κοινότητας. Ειδικά για τα παιδιά και τους εφήβους, αυτού του τύπου τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν και με συχνότητα 10-25%.

Τα ψυχοσωματικά συμπτώματα θεωρείται ότι αποτελούν μία απάντηση στο stress. Πιθανές αιτίες stress σε παιδιά και εφήβους είναι προβλήματα στο σχολείο ή την οικογένεια, καβγάδες με συμμαθητές, χρόνιες παθήσεις (ειδικά ψυχιατρικές) των γονέων, οικογενειακές μετακινήσεις σε συνδυασμό με κάποια μειωμένη ικανότητα διαχείρισης των εμφανιζόμενων προβλημάτων. Για τους ενήλικες, αιτία έκλυσης μπορεί να είναι οποιοσδήποτε κοινωνικός παράγοντας ή ψυχοπιεστικό γεγονός αλλά και κάθε ψυχιατρική νόσος.

Συνήθως, οι ψυχοσωματικές διαταραχές εκδηλώνονται με συμπτώματα όπως: κοιλιακό πόνο, πονοκέφαλο, πόνο στο στήθος, στα άκρα ή στη μέση, εύκολη κόπωση, έντονη ανησυχία και δυσκολία στην αναπνοή. Οι καταστάσεις αυτές μπορούν να επιβαρύνουν πολύ το άτομο αλλά και να το περιθωριοποιήσουν από τον κοινωνικό του περίγυρο. Τόσο το ίδιο το άτομο μπορεί να αποφεύγει τις συναναστροφές, όσο και οι γνωστοί του μπορεί να αντιμετωπίζουν την ασθένειά του με επιφύλαξη. Ας μην ξεχνάμε, ότι ακόμη και στον αιώνα που διάγουμε, το κοινωνικό στίγμα για τις ψυχικές παθήσεις δεν έχει ξεπεραστεί.

Η επιτυχής διάγνωση μιας ψυχοσωματικής διαταραχής προϋποθέτει τη λήψη ενός εις βάθος ιατρικού και ψυχοκοινωνικού προφίλ του ασθενούς, ο οποίος επιπλέον απαιτείται να υποβληθεί σε αρκετές εξετάσεις που θα αποκλείσουν το οργανικό αίτιο. Μπορούμε να υποψιαστούμε την ψυχοσωματική φύση κάποιων συμπτωμάτων όταν: εμφανίζονται και περιγράφονται ασαφώς, ποικίλουν σε βαρύτητα, χαρακτηρίζονται από αντιφατικές συμπεριφορές, συνυπάρχουν και διάγουν χρόνια πορεία ενώ η εξωτερική φυσική κατάσταση του ατόμου φαίνεται καλή. Είναι σημαντικό να επισημανθεί η διαφορά των ψυχοσωματικών συμπτωμάτων από τις υστερικές και τις νευρωσικές διαταραχές αλλά και να τονιστεί ότι άτομα με τέτοιου είδους επιβάρυνση συνήθως καθυστερούν να ζητήσουν ιατρική βοήθεια, άρα χρήζουν ιδιαίτερου ενδιαφέροντος και προσεκτικής προσέγγισης.

Η συμβολή ψυχιάτρου και ψυχολόγου είναι απαραίτητη στην αντιμετώπιση τέτοιων καταστάσεων. Η θεραπευτική διαδικασία μπορεί να είναι μακρά και απαιτεί κατάλληλη προσέγγιση από τον επιστήμονα της υγείας αλλά και παρέμβαση στο περιβάλλον του ασθενούς. Ενίοτε, ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να αντιμετωπίσεις ένα ψυχοσωματικό σύμπτωμα είναι να αντιληφθείς και να αντιμετωπίσεις το λόγο που προκάλεσε την ψυχική επιβάρυνση. Ο άνθρωπος που πονάει, έστω και αν κάποιο μη εύκολα κατανοητό παιχνίδι του μυαλού έχει προκαλέσει τον πόνο του, δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται με καχυποψία, αλλά με ενδιαφέρον και κατανόηση.

Ενδεικτικές πηγές:

Brill SR, Patel DR, MacDonald E. Psychosomatic disorders in pediatrics. Indian J Pediatr. 2001 Jul;68(7):597-603.

Escobar JI, Rubio-Stipec M, Canino G et al. Somatic symptom index (SSI): a new abridged somatization construct. Prevalence and epidemiological correlates in two large community samples. J Nerv Ment Dis. 1989;177(3):140-146.

Fassino S. Psychosomatic approach is the new medicine tailored for patient personality with a focus on ethics, economy, and quality. Panminerva Med. 2010 Sep;52(3):249-64.

Heinrich TW. Medically unexplained symptoms and the concept of somatization. WMJ. 2004;103(6):83-7.

Smith GR Jr. Somatization disorder in the medical setting. Washington DC: American Psychiatric Press; 1991:5-9.

Stoudemire A. Somatothymia. Psychosomatics. 1991;32(4):365-381

psychografimata

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ