Ψυχολογία για μια καλύτερη ζωή: Αυτοεικόνα, πως βλέπετε τον εαυτό σας;

Γράφει ο Δρ. Νίκος Πόρτολας Ψυχολόγος B.Sc, M.Sc, Ph.D

«Ο μόνος που μπορεί να κρατήσει την ευτυχία σου είσαι εσύ. Σταμάτα να δίνεις στους άλλους τη δύναμη να ελέγχουν το χαμόγελό σου, την αξία και τη συμπεριφορά σου».
(Mandy Hale)

Η εικόνα που έχετε για τους εαυτούς σας επηρεάζει όχι μόνο τις στάσεις και τις συμπεριφορές σας αλλά επίσης και την εικόνα που έχετε για τους άλλους. Στην πραγματικότητα, μέχρι να συνειδητοποιήσετε πως βλέπετε τον εαυτό σας θα είσαστε ανίκανοι να κατανοήσετε πως οι άλλοι βλέπουν κι αισθάνονται. Άθελά σας, θα προβάλετε τις προθέσεις σας πάνω στις συμπεριφορές τους και συχνά θα φαντάζεστε τους εαυτούς σας σαν στόχους.

Εάν η εικόνα που έχετε για τον εαυτό σας προέρχεται από τον «κοινωνικό καθρέφτη», δηλαδή, από τις απόψεις, αντιλήψεις και τα παραδείγματα του κόσμου γύρω σας, τότε η αυτοεικόνα σας είναι σαν αντανάκλαση σε παραμορφωτικό καθρέφτη κάποιου λούνα-παρκ: Ιδιαίτερα δεδομένα διαστρεβλώνονται ή οδηγούνται εκτός αναλογιών. Για παράδειγμα, πιθανότατα να εκφράζετε σκέψεις, που έχουν προέλθει από παρατηρήσεις άλλων για το άτομό σας, σαν τις παρακάτω:

«Δεν είσαι ποτέ στην ώρα σου».
«Γιατί δεν μπορείς ποτέ να διατηρείς τα πράγματα σε τάξη;»
«Είναι τόσο απλό. Γιατί δεν μπορείς να το καταλάβεις;»
«Δε θα το καταφέρω ποτέ».

Τέτοια δεδομένα αποτελούν συχνά μια επίφαση προστασίας από το φόβο της αλλαγής. Επίσης, προστατεύουν τις υποθέσεις και τις αδυναμίες του χαρακτήρα του ατόμου, δίνοντας κάποια άσχετα στοιχεία, παρά την ακριβή αντανάκλαση του τι εσείς, τα υποκείμενα της κριτικής, είστε.

Όταν η βασική πηγή μιας περιγραφής του εαυτού ενός ατόμου είναι κάποιος «κοινωνικός καθρέφτης» τότε υπάρχει κίνδυνος να μπερδέψει το άτομο την αντανάκλαση του καθρέφτη με τον πραγματικό του εαυτό. Στην πραγματικότητα, μπορεί να αρχίσει να πιστεύει και να αποδέχεται την εικόνα στον καθρέφτη, ακόμα και να απορρίπτει άλλες, πιο θετικές, εικόνες του εαυτού του.

Από καιρό σε καιρό, διεξάγω ένα μικρό πείραμα. Ρωτάω κάποια άτομα να φτιάξουν μια λίστα με τις αντιλήψεις των άλλων για αυτούς και μετά τις συγκρίνω με την προσωπική τους αυτοαντίληψη. Είναι πλέον τυπικό το γεγονός ότι ένα ποσοστό άνω του 50% σοκάρονται όταν συνειδητοποιούν ότι, σ’ έναν μεγάλο βαθμό, η αυτό-εικόνα τους έχει προέλθει από τον «κοινωνικό καθρέφτη». Αυτό έχει επέλθει αργά, σταδιακά, ανεπαίσθητα. Κι εκτός εάν έγκαιρα αλλάξει, θα τους καταστήσει σοβαρά «ανάπηρους» για όλη τους τη ζωή.

Το αντίδοτο για μια δηλητηριασμένη αυτό-εικόνα είναι η διαβεβαίωση τόσο της αξίας όσο και των δυνατοτήτων του ατόμου από κάποιον τρίτο. Το τρίτο αυτό άτομο θα πρέπει να αποτελεί πρότυπο ή έστω ένα άτομο που θαυμάζει αυτός που χρίζει ψυχολογικής βοήθειας. Μπορεί να είναι γονέας, δάσκαλος, επιτυχημένος φίλος, ειδικός της ψυχικής υγείας κλπ.

Όταν αυτοί, οι «σπουδαίοι άλλοι», αρχίζουν να βλέπουν και να αντιμετωπίζουν διαφορετικά το άτομο που πάσχει από χαμηλή αυτοεκτίμηση, αρχίζει κι αυτό με τη σειρά του να δρα διαφορετικά. Πολλές φορές δίνει στον εαυτό του ένα διαφορετικό χαρακτηριστικό προσδιορισμού, κάτι σαν νέο όνομα, ώστε να του υπενθυμίζει την νέα του ταυτότητα και τις αναδυόμενες καινούργιες δυνατότητές του. Αρχίζει πάλι να αγαπά τον εαυτό του, αυτό που πραγματικά είναι.

Κάποιοι υποστηρίζουν την άποψη ότι πρέπει να αγαπάς τον εαυτό σου πριν να αγαπήσεις οποιονδήποτε άλλον. Συμφωνώ απόλυτα. Εάν όμως δε γνωρίζεις τον εαυτό σου, εάν δεν κοντρολάρεις τον εαυτό σου, εάν δεν έχεις εξουσία πάνω στον εαυτό σου, είναι πολύ δύσκολο να σου αρέσει αυτό που είσαι, εκτός κι αν αυτό συμβαίνει με κάποιον επιφανειακό κι επιπόλαιο τρόπο.

Το κατάλληλο μέρος για να ξεκινήσετε να χτίζετε οποιοδήποτε τύπου σχέσεις είναι μέσα στον ίδιο τον εαυτό σας, εκτός του κύκλου της επιρροής του περίγυρου που πιθανόν να σας θέλει αδύναμους, άβουλους, χωρίς αυτοεκτίμηση και συνεπώς ετεροκατευθυνόμενους. Καθώς γίνεστε ανεξάρτητοι, επικεντρωμένοι σε σωστές αρχές, οδηγούμενοι από προσωπικά επιλεγμένες αξίες, τότε επιτυγχάνετε να γίνετε κι ικανοί να οργανώσετε και να εκτελέσετε με ακεραιότητα τις προτεραιότητες της ζωής σας. Στη συνέχεια θα μπορέσετε με τον καλύτερο τρόπο να επιλέξετε να γίνετε αλληλοεξαρτώμενοι, δηλαδή, ικανοί να χτίσετε υγιείς, πλούσιες, παραγωγικές και ισότιμες σχέσεις διαρκείας με τους άλλους.

Δρ. Νίκος Πόρτολας
Ψυχολόγος B.Sc, M.Sc, Ph.D
fb: Psychology for a better life

healthreport

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ