Αμφίπολη: Τα ενδεχόμενα και η έκπληξη

Οι ταφές εντός του τύμβου, η ταφική πυρά, οι επιγραφές, τα οστά, η έκπληξη.  Χρυσούλα Παλιαδέλη

Με την επισήμανση ότι καμία υπόθεση εντός της χρονικής περιόδου που κατά τους ανασκαφείς εντάσσεται η κατασκευή του μνημείου, δεν θεωρείται ανόητη ή υπερβολική -απλώς είναι πρόωρη- η Χρυσούλα Παλιαδέλη, καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας στο Α.Π.Θ. και διευθύντρια της πανεπιστημιακής ανασκαφής στη Βεργίνα, η αρχαιολόγος που έζησε τη συγκίνηση της ιστορικής αποκάλυψης του τάφου του Φιλίππου, ως συνεργάτης του Μανόλη Ανδρόνικου στη Βεργίνα, μιλά στο TheTOC.gr.

«Ο τάφος του Φιλίππου στη Βεργίνα είχε υπολείμματα της ταφικής πυράς ακριβώς επάνω από την καμάρα του τάφου. Αλλά η θέση της πυράς δεν βρίσκεται απαραίτητα σε κοντινή απόσταση από τη θέση της ταφής. Μπορεί να βρίσκεται σε ένα άλλο σημείο».

Πίσω από τις Καρυάτιδες, τι;

«Γνωρίζουμε ήδη ότι υπάρχουν τρεις θάλαμοι. Εάν βρούμε στο βάθος του τρίτου χώρου έναν τοίχο, χωρίς άλλο άνοιγμα, τότε θα ξέρουμε με σιγουριά ότι, οι θάλαμοι είναι μόνον τρεις: Αυτός με τις σφίγγες, αυτός με τις καρυάτιδες και ο τελευταίος πίσω από τις καρυάτιδες. Αλλιώς, θα έχουμε άλλα δεδομένα...».

Ποιός ο «ένοικος» του τάφου; Πόσες οι ταφές εντός του Τύμβου;

«Κανείς δεν ξέρει μέχρις στιγμής τον αριθμό των ταφών εντός του τάφου. Σε ό,τι αφορά στην ταυτότητα του νεκρού ή των νεκρών οι πιθανότητες είναι περισσότερες από μία. Ακούστηκε πρόσφατα μία ενδιαφέρουσα υπόθεση για τον Αντίγονο τον Μονόφθαλμο (εκ των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου), αλλά, δεν είναι η μόνη. Χωρίς ασφαλέστερα δεδομένα δεν θα ήθελα να χρεωθώ ή να υιοθετήσω οποιαδήποτε υπόθεση. Κι όταν μιλώ για «ασφαλέστερα δεδομένα», εννοώ π.χ, μία επιγραφή πάνω σε έναν τοίχο ή κεραμικά ευρήματα ή οστά, που θα χρονολογούσαν με μεγαλύτερη ακρίβεια το μνημείο και θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν προς την κατεύθυνση της ταύτισης του νεκρού ή των νεκρών».

Το «απίθανο» και «επιστημονικά απαράδεκτο»

«Ως αρχαιολόγοι είμαστε πάντα έτοιμοι για εκπλήξεις –η αρχαιολογία είναι μία «ζωντανή» επιστήμη. Συνεπώς, δεν θεωρώ καμία υπόθεση ανόητη ή υπερβολική. Με εξαίρεση, βεβαίως, την πρόσφατη τηλεοπτική πρόταση του κ. Καργάκου, ότι μπορεί να είναι ακόμα και του Φιλίππου Β’(!).

Απλώς, μπορώ να πω ότι, αξίζει σε κάθε περίπτωση να τίθενται ερωτήματα. Η υπόθεση π.χ. ότι, πρόκειται για τον τάφο του Αλεξάνδρου προκαλεί την ερώτηση, μα, εάν υπάρχει μια τέτοια περίπτωση, γιατί δεν αναφέρεται σε καμία ιστορική πηγή; Επιμένω ότι μόνον η συνέχιση της ανασκαφής και η αξιολόγηση των ευρημάτων της θα το δείξουν».

Οι κοινοί θνητοί έχουν επιγραφές στους τάφους. Οι «ισχυροί», όχι;

«Iσχύει εκ του αποτελέσματος, δεν ξέρω όμως εάν μπορώ να το υποστηρίξω στατιστικά. Στους τρεις -τέσσερις μνημειακούς τάφους που βρήκαμε με τον Μανόλη Ανδρόνικο στη Μεγάλη Τούμπα, θα περίμενε κανείς να βρεθούν επιτάφια σήματα που να αναφέρονται στην ταυτότητα των βασιλικών νεκρών. Δεν τα βρήκαμε ανάμεσα στις δεκάδες επιτύμβιων στηλών που βρέθηκαν στην επίχωση του τύμβου. Χάθηκαν; Δεν υπήρξαν ποτέ; Καταστράφηκαν προτού κατασκευαστεί ο μεγαλύτερος τύμβος; Δεν θα το μάθουμε ποτέ. Στην περίπτωση της Αμφίπολης δεν μπορεί κανείς να αποκλείσει το ενδεχόμενο να βρεθούν επιγραφές εντός του τάφου. Eχουμε λιγοστά ανάλογα παραδείγματα και βεβαίως η μοναδικότητα του μνημείου το επιτρέπει. Το εύχομαι, όχι μόνον για να λυθεί άμεσα το ζήτημα της ταυτότητας του νεκρού, αλλά κι επειδή κάτι τέτοιο θα είναι πολύτιμο για τη γνώση μας, έτσι κι αλλιώς».

Στην περίπτωση της Αμφίπολης δεν μπορεί να αποκλείσει κανείς το ενδεχόμενο να βρεθούν επιγραφές εντός του τάφου. Εχουμε λιγοστά ανάλογα παραδείγματα και η μοναδικότητα του μνημείου το επιτρέπει

Και η ταφική πυρά;

«Ο τάφος του Φιλίππου στη Βεργίνα είχε υπολείμματα της ταφικής πυράς ακριβώς επάνω από την καμάρα του τάφου. Αλλά η θέση της πυράς δεν βρίσκεται απαραίτητα σε κοντινή απόσταση από τη θέση της ταφής. Μπορεί να βρίσκεται σε ένα άλλο σημείο. Μάλιστα, μπορεί η καύση της σορού να έχει γίνει κάπου αλλού και τα υπολείμματά της να έχουν μεταφερθεί σε μία απόσταση που ποικίλλει, από δύο μέτρα μέχρι χιλιόμετρα. Στην περίπτωση του τάφου της Αμφίπολης θα πρέπει πρώτα να μάθουμε αν πρόκειται για καύση ή ενταφιασμό…».

Μεταξύ 325 και 300 π.Χ.

«Με δεδομένη την πρόταση των ανασκαφέων για τη χρονολόγηση του τάφου χονδρικά στο τελευταίο τέταρτο του 4ου αι. π.Χ., δηλαδή, μεταξύ 325 και 300 π.Χ. αναμένεται η ανεύρεση αντικειμένων που θα έκαναν αυτό το χρονικό αυτό διάστημα στενότερο.

Για να προκύψει από τα μέχρι στιγμής στοιχεία -το στυλ και την τεχνοτροπία των καρυάτιδων και των σφιγγών- απαιτείται μελέτη εκτεταμένη. Για να προσδιορίσεις χρονικά ένα γλυπτό χρειάζεται τεχνοτροπική ανάλυση, η οποία δεν γίνεται άμεσα και βεβαίως, θα γίνει από την ανασκαφική ομάδα που θα αναλάβει τη μελέτη. Επομένως, τα στοιχεία που αυτή τη στιγμή έχουμε στη διάθεση μας, δεν είναι επαρκή για τη χρονολόγηση του τάφου -εννοώ, με ακρίβεια, εάν πρόκειται για το τέλος ή την αρχή του χρονικού πλαισίου που έχει τεθεί από τους ανασκαφείς...».

thetoc

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ