Τα μυστικά του επιβλητικού τάφου στην Αμφίπολη κατά τον ακαδημαϊκό Εμ. Μικρογιαννάκη

«Να έγινε ο τάφος για τον Αλέξανδρο Δ’, το παιδί του Μεγαλέξανδρου που γεννήθηκε τρεις μήνες μετά το θάνατό του; Να έγινε για τη Ρωξάνη; Μήπως έγινε για κάποιον από τους στρατηγούς του;»
 
«Τη μητέρα του Αλέξανδρου, την Ολυμπιάδα, ο Κάσσανδρος την πέταξε άταφη, την εκδικήθηκε ακόμα και νεκρή. Πιστεύω ότι δεν ήθελε να αφήσει κανέναν ζωντανό από τη γενιά του στρατηλάτη»

 
Για ποιoν θα μπορούσε να χτιστεί ένας τέτοιος περιφανής, λαμπρός τάφος; Να έγινε για τον Αλέξανδρο Δ’, το γιο του Μεγάλου Αλεξάνδρου; Μήπως για κάποιον από τους στρατηγούς του; Οσο ο Τύπος και το κοινό επιχειρούν να απαντήσουν σε αυτά τα ερωτήματα, συχνά με μεγάλες υπερβολές για τα μυστικά που μπορεί να κρύβει ο μεγαλοπρεπής ταφικός περίβολος στην Αμφίπολη, οι ειδικοί έχουν τις δικές τους απόψεις.

Ο Εμμανουήλ Μικρογιαννάκης (ομότιμος καθηγητής της αρχαίας ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, τ. κοσμήτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου και πρόεδρος του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός»), στον οποίο απευθυνθήκαμε, παρουσιάζεται φειδωλός στις εύκολες απαντήσεις. 


Ωστόσο μέσα από την πολύχρονη ακαδημαϊκή πείρα του και τη βαθιά ενασχόλησή του με τη Μακεδονία, δίνει τις δικές του ερμηνείες και μας «ξεναγεί» στη χώρα των Μακεδόνων και την Αμφίπολη στο τελευταίο τέταρτο του 4^ου αιώνα π.Χ. Είναι η εποχή στην οποία χρονολογείται ο Τύμβος Καστά από την ανασκαφέα του, διευθύντρια στην ΚΗ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, Κατερίνα Περιστέρη.

Για ποιον χτίστηκε, λοιπόν, αυτό το τεράστιο ταφικό μνημείο, που όμοιό του -ως προς τις διαστάσεις και την καλλιτεχνική επιμέλεια- δεν έχει ποτέ αποκαλυφθεί στην Ελλάδα, όπως λένε οι ίδιοι οι αρχαιολόγοι; «Είναι ένα θέμα που μας απασχολεί πάρα πολύ και πρέπει να το αντιμετωπίσουμε με μεγάλη νηφαλιότητα, αλλά και επιφυλακτικότητα», σημειώνει ο γνωστός καθηγητής και καταθέτει το δικό του προβληματισμό: «Να έγινε ο τάφος για τον Αλέξανδρο Δ’, το παιδί του Μεγαλέξανδρου που γεννήθηκε τρεις μήνες μετά το θάνατό του; Δεν είχε δείξει μέχρι τότε τίποτα ο Αλέξανδρος αυτός. Να έγινε για τη Ρωξάνη; Ούτε εκείνη είχε δείξει κάτι σημαντικό. Μήπως ο τάφος έγινε για κάποιον από τους στρατηγούς του στρατηλάτη; Μου φαίνεται παράξενο να έγινε ένα τόσο μεγάλο μνημείο για ένα στρατηγό».

Ο Εμ. Μικρογιαννάκης «ξαναβάζει» στο τραπέζι και άλλα ονόματα. Τον Κάσσανδρο και τονΠολυπέρxοντα. «Να ήταν για τον ίδιο τον Κάσσανδρο, το καταλαβαίνω, να ήταν για τον Πολυπέρxοντα, επίσης το καταλαβαίνω… Να ήταν για κάποιον άλλον επιφανή Μακεδόνα; Σε κάθε περίπτωση πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί», επαναλαμβάνει. Επισημαίνει όμως και την ανάγκη να ανατρέξουμε στην ιστορία. «Να δούμε τι σημαίνει Αντίπατρος, Κάσσανδρος…». Πρόκειται για ονόματα κομβικά στην εξέλιξη της ιστορίας, στην αρχαία Μακεδονία και στα δραματικά γεγονότα που ακολούθησαν το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου το 323 π.Χ. στη Βαβυλώνα. Ονόματα τα οποία, ίσως, έχουν σχέση, άμεση ή έμμεση, με το ίδιο το μνημείο.
 

Το μίσος του Κάσσανδρου

H Κ. Περιστέρη χρονολογεί το εύρημά της από το 325 έως το 300 π.Χ. «Είναι η εποχή των διαδόχων του Αλεξάνδρου. Μάχονται για το ποιος θα κυριαρχήσει», λέει ο Εμ. Μικρογιαννάκης. Την ίδια περίοδο ο Κάσσανδρος (358 ή 350-297 π.Χ.) δολοφονεί στην Αμφίπολη τη σύζυγο του Αλέξανδρου, Ρωξάνη, και το γιο του, Αλέξανδρο Δ’ «που τότε ήταν περίπου 12 χρονών». Χτισμένη δίπλα στον Στρυμώνα η πόλη αποτελούσε σπουδαίο εμπορικό κέντρο, λόγω της ναυπηγήσιμης ξυλείας της και των πλούσιων σε χρυσάφι ορυχείων του Παγγαίου. Από εκεί απέπλευσε ο στόλος του Μεγαλέξανδρου προς την Ασία, με ναύαρχο τον Νέαρχο.
Από τον Κάσσανδρο δεν γλίτωσε ούτε η μητέρα του Αλέξανδρου, Ολυμπιάδα -«την πέταξε άταφη, την εκδικήθηκε ακόμα και νεκρή»- ούτε η ομομήτρια αδελφή του, Κλεοπάτρα… «Πιστεύω ότι δεν ήθελε να αφήσει κανέναν ζωντανό από τη γενιά του Αλεξάνδρου», σημειώνει ο Εμ. Μικρογιαννάκης.

Πατέρας του Κάσσανδρου ήταν ο Αντίπατρος, αντιβασιλέας της Μακεδονίας μετά την έναρξη της εκστρατείας στην Ασία. Ο Αντίπατρος πέθανε τέσσερα χρόνια μετά το θάνατο του Αλέξανδρου, το 319 π.Χ. «Παραδόξως δεν όρισε διάδοχό του στο θρόνο της Μακεδονίας το γιο του, Κάσσανδρο, αλλά έναν άλλον Μακεδόνα, τον Πολυσπέρχοντα ή Πολυπέρχοντα», ο οποίος είχε λάβει μέρος στην εκστρατεία της Ασίας. Ο Κάσσανδρος ξεκίνησε πόλεμο με πολλούς, στον οποίο ενεπλάκησαν ο Πτολεμαίος της Αιγύπτου, ο Αντίγονος ο μονόφθαλμος, ο Λυσίμαχος, ο Ευμένης… Κατάφερε να επικρατήσει ως ο αδιαμφισβήτητος ηγεμόνας της Μακεδονίας.

Οι ρίζες της «βαθιάς απέχθειας και εχθρότητας» που έτρεφε προς το πρόσωπο του Αλέξανδρου ανιχνεύονται στη Βαβυλώνα. Ενας καβγάς ανάμεσα στον ίδιο και τον Αλέξανδρο εξελίχτηκε, μετά το θάνατο του δεύτερου, σε έναν ατελείωτο κύκλο αίματος. Ο Εμ. Μικρογιαννάκης μας μιλάει για το περιστατικό που σημάδεψε την ιστορία.

«Ο Κάσσανδρος δεν συμμετείχε στην εκστρατεία του Αλεξάνδρου. Τον επισκέφτηκε στη Βαβυλώνα, όπου πρέπει να τον περιγέλασε. Είτε γιατί ο Αλέξανδρος ζητούσε να τον προσκυνούν, είτε για κάποιο άλλο θέμα. Καμιά φορά ένα γέλιο ή μια περιφρόνηση αποκτούν τεράστιο “βάθος” στην ιστορία. Ο Αλέξανδρος τον άρπαξε από τα μαλλιά και τον κόλλησε στον τοίχο. Αυτό το συναίσθημα ακολουθούσε τον Κάσσανδρο σε όλη του τη ζωή και είχε πολύ μεγάλες συνέπειες.
Εξηγεί μια σειρά ενεργειών του.
Δεν ήθελε να αφήσει κανέναν ζωντανό από τη γενιά του Αλεξάνδρου. Παρ’ όλα αυτά εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι παντρεύτηκε την αδελφή του, Θεσσαλονίκη, η οποία όμως δεν ήταν ομομήτριος. Από αυτό συμπεραίνω ότι ο Κάσσανδρος ήταν εναντίον της γενεαλογικής γραμμής του Αλεξάνδρου αλλά υπέρ της γραμμής του Φιλίππου. Παντρεύεται τη Θεσσαλονίκη και δίνει το όνομά της στη θαυμάσια πόλη που χτίζει… Στην ιστορική διαδρομή του έκανε το αντίθετο από ό,τι έπραξε ο Αλέξανδρος. Κατέστρεψε ο Αλέξανδρος την περίφημη πόλη των Θηβών εκ θεμελίων; Την επανίδρυσε ο Κάσσανδρος».
 

«Δεν μπορώ να κυβερνήσω»

Το μίσος του Κάσσανδρου για τον Αλέξανδρο αντανακλάται και στην άγρια δολοφονία της Ολυμπιάδας. Στην ιστορία που ακολουθεί καθρεφτίζεται η λατρεία του Αλέξανδρου προς το πρόσωπο της μητέρας του, όπως και η συνήθεια της Ολυμπιάδας να παρεμβαίνει στις υποθέσεις του κράτους: «Στη διακυβέρνησή του ο Αντίπατρος έβρισκε πάντα εμπόδια από την Ολυμπιάδα. Εγραφαν λοιπόν γράμματα και ο Αντίπατρος στον Αλέξανδρο και η Ολυμπιάδα στο γιο της. Ο ένας έκανε παράπονα για τον άλλον. “Δεν μπορώ να κυβερνήσω, παρεμβαίνει διαρκώς η Ολυμπιάδα”, έγραψε σε ένα από τα πολλά γράμματά του ο Αντίπατρος. Και ο Αλέξανδρος του απάντησε: “Δεν κατάλαβες, καημένε μου Αντίπατρε, ότι χίλια γράμματα δικά σου σβήνουν με ένα δάκρυ της μητέρας μου;”. Αυτή ήταν η ψυχή του Αλεξάνδρου».

Λίγα χρόνια μετά τη μάχη της Ιψού (301 π.Χ.) στην περιοχή της Φρυγίας, μεταξύ των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου η αυτοκρατορία χωρίστηκε σε κράτη με τη μορφή που μας είναι γνωστή. 

Με αφορμή τη μάχη στην Ιψώ ο Εμ. Μικρογιαννάκης διατυπώνει μία ακόμη θεωρία: «Μήπως μετά τη μάχη οι στρατηγοί είπαν “να μεταφέρουμε, επιτέλους τη σορό του Μεγαλέξανδρου από την Αίγυπτο στη Μακεδονία”; Γιατί μετά το θάνατό του έγινε μεγάλη φασαρία για τον τόπο της ταφής του». Ωστόσο και σε αυτή τη σκέψη στέκεται με επιφύλαξη. Σημειώνει, τέλος, πως «η Κ. Περιστέρη ξέρει να κάνει τη δουλειά της. Ας περιμένουμε, λοιπόν, να ολοκληρωθεί η ανασκαφή..."


e-typos

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ