Πώς να αντιμετωπίσουν οι οικογένειες την κρίση

Η κρίση στην ελληνική οικονομία είναι γεγονός και όλοι βιώνουμε τις συνέπειες στην καθημερινή ζωή. Μειώσεις μισθών, αυξήσεις σε φόρους, μικρή διακίνηση χρήματος στην αγορά συμβάλλουν στις αλλαγές του μέχρι τώρα τρόπου ζωής μας. Και όσον αφορά τις οικογένειες και ειδικά τους γονείς που αντιμετωπίζουν τις ίδιες με πριν απαιτήσεις από τα παιδιά τους αλλά με λιγότερα διαθέσιμα μέσα, το αίσθημα της απόγνωσης κυριαρχεί. 
Υπάρχει όμως τρόπος επιβίωσης της κρίσης, τουλάχιστον ψυχολογικός και υπάρχει δυνατότητα να μετατραπεί η κρίση σε ευκαιρία. 

Ειδικά, εάν αναλογιστούμε ότι ένας από τους λόγους της κρίσης στην Ελλάδα δεν έχει να κάνει μόνο με τη διεθνή χρηματοοικονομική κρίση, καθώς η χώρα μας έχει εδώ και πολλά χρόνια προβλήματα με το δημόσιο έλλειμμα και το δημόσιο χρέος της. 

Και από ψυχολογική και κοινωνιολογική σκοπιά (καθώς το πώς θα αντιμετωπιστεί οικονομικά δεν είναι το αντικείμενο του άρθρου) υπάρχουν πολλά περιθώρια για αλλαγές που θα βοηθήσουν στο να αντιμετωπιστεί ευκολότερα η κρίση στη χώρα μας. 

Κρίση και οικογένεια

Η οικονομική κρίση επηρεάζει και τα παιδιά που μέχρι τώρα είχαν μάθει να ζουν με ένα συγκεκριμένο τρόπο. Ο τρόπος ζωής τους αλλάζει και δεν καταλαβαίνουν το γιατί καθώς κανείς δεν τους έχει ενημερώσει έστω και στοιχειωδώς για τις νέες αλλαγές. Αντί αυτού, βλέπουν στεναχωρημένους τους γονείς τους, που απολογούνται γιατί δεν έχουν να πληρώσουν για ένα επιπλέον παιχνίδι που ζητάνε, γονείς που θυμώνουν προκειμένου να απαντήσουν σε επίμονα ερωτήματα των παιδιών για το πότε θα αγοραστεί ένα νέο ρούχο που μέχρι πριν από λίγο το έπαιρναν αμέσως μόλις το ζητούσαν και απελπισμένους γονείς που ντρέπονται αλλά είναι υποχρεωμένοι να δικαιολογηθούν στον ιδιοκτήτη φροντιστηρίου των Αγγλικών  γιατί καθυστέρησαν τα δίδακτρα. Και όλα αυτά γίνονται τις περισσότερες φορές με μεγάλη μυστικότητα, για να μη στεναχωρηθούν τα παιδιά, τα οποία παραδόξως είναι και οι άμεσοι αποδέκτες της κρίσης, καθώς ζουν τη μεταβλητότητα στη ζωή τους.

Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς

Πρώτα από όλα οι γονείς θα πρέπει να ενημερώσουν τα παιδιά τους. Αυτή η διαδικασία θα γίνει με απλά λόγια. Δεν χρειάζεται να τρομοκρατούνται τα παιδιά και να πιστεύουν ότι τους περιμένει ένα μαύρο και ζοφερό μέλλον. Θα πρέπει να γίνει  ενημέρωση της νέας κατάστασης και να δοθεί η οπτική ότι αυτή η κατάσταση δεν αφορά μόνο τη συγκεκριμένη οικογένεια αλλά την πλειοψηφία των οικογενειών στην Ελλάδα. Με σαφήνεια θα εξηγήσουμε στα παιδιά τι αυτή η κρίση συνεπάγεται, όπως το ότι για παράδειγμα θα παίρνουν κολατσιό από το σπίτι για το σχολείο περισσότερες ημέρες την εβδομάδα από πριν ή ότι ο προϋπολογισμός για διασκέδαση θα μειωθεί που σημαίνει λιγότερες εξόδους το μήνα ή λιγότερα ρούχα. 

Στη συνέχεια θα τονίσουμε ότι πάντα υπάρχει προοπτική σε κάτι που γίνεται και ότι ο καθένας αντιμετωπίζει την κρίση, όπως άλλωστε και κάθε κρίση στη ζωή του, με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο. Μπορούμε να αξιοποιήσουμε την κρίση και να γίνουμε καλύτεροι. Όπως για παράδειγμα ο μαθητής που κατανοεί ότι το φροντιστήριο είναι μία ανάγκη που δυσκολεύονται να καλύψουν οι γονείς του και καταβάλλει μεγαλύτερη προσπάθεια στα μαθήματα. Επίσης μπορούν να οριστούν δουλειές που ανάλογα με την ηλικία μπορεί να κάνει το κάθε μέλος της οικογένειας όπως το καθάρισμα του δωματίου. Επίσης μπορεί να κάνει κάποιο μέλος μία δουλειά που θα έπρεπε να πληρωθεί, για παράδειγμα το καθάρισμα του αυτοκινήτου και η αμοιβή να πηγαίνει στο κουμπαρά του  και να τη διαθέτει όπως εκείνος θέλει.

Θα πρέπει να δοθεί χρόνος για να εκφραστούν διάφορα συναισθήματα όπως θυμός και θλίψη για τις αλλαγές. Και μαζί όλη η οικογένεια να ανακαλύψει τις προσαρμοστικές ικανότητες, τις οποίες και θα χρησιμοποιεί και σε μελλοντικές πιθανές δυσκολίες της.
Όλα τα παραπάνω μπορούν να συζητιούνται σε μία οικογενειακή συνάντηση, που θα έχει τη μορφή οικογενειακού συμβουλίου και θα μπορεί να τοποθετηθεί το κάθε μέλος σε ότι συζητιέται. 

Οι γονείς νιώθουν στεναχωρημένοι και κάποιες φορές και ένοχοι όταν αναγκάζονται να ανακοινώσουν στο παιδί τους, ότι θα πάρει μικρότερο χαρτζιλίκι από αυτό που μέχρι τώρα έπαιρνε. Ίσως κουβαλάνε το βάρος των αναμνήσεων προηγούμενων γενιών που ξεπέρασαν τις δυσκολίες του πολέμου που δεν είχαν να φάνε και μπόρεσαν να προσφέρουν στα παιδιά τους μία άνετη ζωή. Ενδεχομένως αυτή η μεταστροφή στο επίπεδο ζωής να θυμίζει χρόνια που θάφτηκαν στο υποσυνείδητο. Όμως για κάποιο σοφό λόγο, έρχονται κάποιες θύμισες τους, που σκοπό ίσως να έχουν ότι δεν χτίσαμε αυτή τη νέα ποιότητα ζωής πάνω σε γερές βάσεις.  

Όπως είπαμε όμως και πριν, η κρίση είναι και ευκαιρία, που σημαίνει ότι στο πλαίσιο αυτής της δύσκολης κατάστασης τα παιδιά θα μάθουν κάποια μαθήματα, που διαφορετικά δεν θα μπορούσαν να το κάνουν.

Και ένα μεγάλο μάθημα είναι και το να λέμε ‘όχι’. Όπως και ένα μεγάλο μάθημα είναι να είμαστε σε θέση να αμφισβητούμε αντιλήψεις που δεν λειτουργούν πλέον στην κοινωνική πραγματικότητα μας. Εάν για παράδειγμα έχουμε ταυτίσει την διασκέδαση με χρήμα και έχουμε κάνει συνώνυμο της ψυχαγωγίας την αγορά υλικών, ίσως να πρέπει να επανεκπαιδευτούμε και εμείς και τα παιδιά μας σε άλλες μορφές διασκέδασης, όπως ένας περίπατος στη φύση, η παρέα, η αναζήτηση φεστιβάλ που είναι ανοιχτά στο κοινό. Οι νέες πηγές ευχαρίστησης μπορεί αρχικά να μας ξενίσουν, αλλά στη συνέχεια μπορεί να μας ανοίξουν ένα νέο κόσμο. Και βέβαια πάντα υπάρχει η εξέλιξη ακόμη και σε περιόδους δύσκολες και κρίσεις, με τη μόνη διαφορά ότι αυτές τις ευκαιρίες τις κερδίζουν οι καλύτεροι. Ίσως λοιπόν με αυτόν τον τρόπο, εάν κάποιος πραγματικά το θέλει, να αποκτήσει τόσο ισχυρό κίνητρο και να αξιοποιήσει όλες του τις δυνάμεις για να το πετύχει.

Μέσα από αυτή την κρίση μπορούμε να αξιοποιήσουμε στο μέγιστο το δυναμικό μας και να φανούμε δυνατοί. Να έρθουμε κοντά με τους συνανθρώπους μας και να υποστηρίξουμε ο ένας τον άλλον. Για παράδειγμα μπορούμε να μοιράσουμε τις διαδρομές στις δραστηριότητες των παιδιών μας  χρησιμοποιώντας ένα αυτοκίνητο, να μαζευτούμε σε ένα σπίτι αντί να πάμε έξω σε ένα μπαρ, και να συναισθανθούμε το κοινό καλό μη μένοντας αδιάφοροι στα κακώς κείμενα, όπως στην κατασπατάληση ή καταστροφή της δημόσιας περιουσίας. Μπορούμε να παρατηρήσουμε κάποιον που κάνει φθορά ενός δημόσιου κτιρίου και κάποιον που καταναλώνει υλικά που δεν του ανήκουν όπως σε ένα σχολείο. 

Θα πρέπει να αλλάξουν και οι αντιλήψεις μας και να μη θεωρείται πλέον ‘δικός μας άνθρωπος’ αυτός που μας ‘βολεύει’ σε μία δουλειά, αλλά αυτός που συντροφεύει την πορεία μας στη ζωή. Με μία συστημική θεώρηση της κρίσης όλοι έχουμε να ωφεληθούμε.  Γιατί είναι καλύτερα να μη κρύβονται τα πράγματα, όπως γινόταν τόσα χρόνια με τα οικονομικά δεδομένα της χώρας μας, και όπως και σε όλες τις καταστάσεις το να ξεγελιόμαστε με μία ψεύτικη εικόνα δεν μας ωριμάζει, αντιθέτως μας δημιουργεί προβλήματα. Το να έρθουμε αντιμέτωποι με μία πραγματικότητα, όσο δύσκολη και εάν είναι και όσο φόβο και ανασφάλεια και να μας γεννάει, μπορεί να μας πάει παρακάτω. Όπως η κρίση μας δίνει τη δυνατότητα αναθεώρησης σε κρατικό επίπεδο για να δούμε τι κάναμε λάθος και τι όχι, έτσι λοιπόν ας το κάνουμε και εσωτερικά για να δούμε τι δουλεύει για εμάς και τι όχι.

Ζαφειρούλα Λουτσιού

Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια-Παιδοψυχολόγος  

ΠΗΓΗ

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ