Στην Αμφίπολη ή στη Βεργίνα;

Νέα στοιχεία και διαφωνίες αρχαιολόγων για τον τάφο της Ρωξάνης και του Αλεξάνδρου Δ΄

ΤΗΣ ΓΙΩΤΑΣ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ

Τις διαφωνίες και τις αντιδράσεις αρχαιολόγων εγείρει η θεωρία που θέλει ο ταφικός περίβολος ο οποίος εντοπίζεται στα όρια της νεκρόπολης της αρχαίας Αμφίπολης να συνδέεται με απογόνους του Μ. Αλεξάνδρου και συγκεκριμένα με τη Ρωξάνη και το γιο του, Αλέξανδρο Δ΄. Κάποιοι υπογραμμίζουν ότι η ύπαρξη του μνημείου Λέοντος, που έχει ταυτιστεί με τον ταφικό περίβολο, υποδηλώνει ανδρική ταφή και νίκη σε μάχη. Άλλοι προσθέτουν ότι σε μια δολοφονημένη σύζυγο, ακόμη και μιας τόσο σπουδαίας προσωπικότητας, δε συνηθιζόταν να αποδίδονται τόσο μεγάλες τιμές με μια τόσο πολυτελή ταφή. Ωστόσο, δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο η ταυτότητα του νεκρού/ νεκρών, αν όντως υπάρχει ταφικός τύμβος, να αφορά σημαντικές προσωπικότητες- αξιωματούχους του τελευταίου τέταρτου του 4^ου αι. π.Χ., που συνδέονται με την περιοχή.

Ο αρχαιολόγος Πέτρος Θέμελης, που ξεναγήθηκε στο χώρο πριν από περίπου ένα μήνα, μιλώντας στον « ΑτΚ», διευκρίνισε : « Δεν ξέρω τι μπορεί να κρύβεται πίσω από τον ταφικό περίβολο που έχει προς το παρόν αποκαλυφθεί. Σίγουρα πρόκειται για ένα εύρημα μέχρι στιγμής μοναδικό – καθώς οι διαστάσεις του φτάνουν τα τρία μέτρα ύψος και το συνολικό μήκος σχεδόν μισό χιλιόμετρα. Ωστόσο, δεν πιστεύω ότι βρισκόμαστε λίγο πριν από τον εντοπισμό του τάφου της Ρωξάνης. Η Ρωξάνη δολοφονήθηκε, οπότε δε δικαιολογείται μια τέτοια πολυτελής ταφή για μια δολοφονημένη σύζυγο. Νομίζω ότι τέτοιες υποθέσεις είναι υπερβολές και δεν πρέπει να διαδίδονται ούτε να καλλιεργούνται ελπίδες για πράγματα που μπορεί να μη βρεθούν. Δεν αποκλείεται, πάντως, να πρόκειται για κάποιους υψηλόβαθμους αξιωματούχους, που μπορεί να είχαν σχέση με την περιοχή. Υπάρχει ακόμη πολλή δουλειά που πρέπει να γίνει μέχρι να δούμε τι κρύβεται από πίσω».

Έμπειρη αρχαιολόγος με σημαντικό ανασκαφικό έργο στην περιοχή της Μακεδονίας συμπλήρωσε σχετικά με τις εικασίες περί ταυτότητας του νεκρού/ νεκρών  ότι «δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι με τον ταφικό αυτόν περίβολο έχει συνδεθεί το λιοντάρι της Αμφίπολης. Και ξέρουμε ότι, όταν υπάρχει λιοντάρι σ’ έναν τύμβο, είναι απίθανο να πρόκειται για γυναικεία ταφή. Το λιοντάρι στον τύμβο συνδέεται με άνδρα και με νίκη στη μάχη. Επίσης , δεν ξέρουμε ακόμη αν πρόκειται για τάφο/τάφους. Μπορεί να είναι πολυάνδριο αφιερωμένο σε νεκρούς πεσόντες εν πολέμω. Το σίγουρο είναι ότι , από τη στιγμή που δεν έχουν προχωρήσει ακόμη οι ανασκαφικές εργασίες, ώστε να φέρουν στο φως περισσότερα ευρήματα, δεν μπορούμε ούτε να μιλάμε ούτε να προβαίνουμε σε εικασίες, που μπορεί να αποδειχτούν στη συνέχεια αβάσιμες».

Για τα κονδύλια 

Υπάρχουν , πάντως, και κάποιοι που δε διστάζουν να θίξουν και την οικονομική πλευρά της υπόθεσης. Υποστηρίζουν, λοιπόν, ότι μια τέτοιου είδους φημολογία και δημοσιότητα μπορεί να εξασφαλίσει οικονομικούς πόρους απαραίτητους προκειμένου να προχωρήσει η ανασκαφή στην περιοχή. Ειδικά σε μια εποχή, που τα κονδύλια είτε έχουν κοπεί είτε έχουν περιοριστεί στο ελάχιστο. Ας σημειωθεί ότι ο πρώην αναπληρωτής υπουργός Παιδείας, Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού, Κώστας Τζαβάρας, σε επίσκεψη του στα τέλη του Μάρτη, ενέκρινε επιχορήγηση για τη συνέχιση των εργασιών ύψους 50.000 ευρώ.

Ο κ.Τζαβάρας μιλώντας στον « ΑτΚ», διευκρίνισε : Πριν επισκεφτώ την ανασκαφή, είχα ενημερωθεί σχετικά για το τι αναμένεται και τι περιμένουν οι αρμόδιοι αρχαιολόγοι να αποκαλύψουν, ότι δηλαδή πρόκειται πιθανόν για τον τάφο κάποιου ανθρώπου πολύ ψηλά στην ιεραρχία, στρατιωτική και πολιτική, λόγω των εξωτερικών γνωρισμάτων και του μεγέθους του ταφικού περιβόλου. Η φημολογία ότι πρόκειται για δήθεν τάφο της Ρωξάνης ή άλλου μέλους της οικογένειας δεν έχουν τεκμηριωθεί επιστημονικά και δεν μπορεί να τα υποστηρίζει κανείς και ούτε εγώ να τα αναπαράγω. Εμείς είχαμε δώσει ένα ποσό ύψους 50.000 ευρώ και είχα ζητήσει να ενταχθεί στο πρόγραμμα των δημοσίων επενδύσεων».

Από την πλευρά του, και ο πρώην υπουργός πολιτισμού Σταύρος Μπένος, που σύμφωνα με πληροφορίες επισκέφτηκε επίσης το χώρο, αρνήθηκε να προβεί σε οποιαδήποτε δήλωση, παραπέμποντας στους αρμόδιους αρχαιολόγους.

Στις Αιγές ο Αλέξανδρος Δ΄

Αξίζει να σημειωθεί ότι σχετικά με τον εντοπισμό του τάφου του Αλέξανδρου του Δ΄ στις Αιγές, στην συστάδα των Τημενιδών, σε παλιότερη εισήγηση της, η αρχαιολόγος Αγγελική Κοτταρίδη ανέφερε : « Μολονότι ο νεκρός είχε καεί, πουθενά δε βρέθηκαν ίχνη από ταφική πυρά, γεγονός που δείχνει ότι πρέπει να πέθανε και να αποτεφρώθηκε κάπου αλλού και τα οστά του να μεταφέρθηκαν στη συνέχεια στις Αιγές, όπου και θάφτηκαν στο βασιλικό τύμβο. Τα στοιχεία αυτά οδηγούν στην ταύτιση του νεαρού νεκρού με τον Αλέξανδρο Δ΄, το γιο του Μεγαλέξανδρου και της Ρωξάνης, ένα παιδί-βασιλιά που , όντας αιχμάλωτος στην Αμφίπολη, δολοφονήθηκε μαζί με τη μητέρα του από τον Κάσσανδρο, για να κάνει τόπο στη φιλοδοξία του σφετεριστή του θρόνου. Προφανώς, ο ίδιος ο δολοφόνος, για να διασκεδάσει τις υποψίες των Μακεδόνων, έφερε, όπως όριζε το έθιμο, τον τελευταίο των Τημενιδών και τον έθαψε με τιμές στην πόλη που στάθηκε το λίκνο της γενιάς του».

Η ίδια συμπλήρωνε: « Ο τάφος του αδικοχαμένου εφήβου είναι διθάλαμος και μοιάζει πολύ με εκείνον του ένδοξου προγόνου του, μολονότι έχει κάπως απλούστερη πρόσοψη. Οι ημικίονες λείπουν. Η μαρμάρινη πόρτα πλαισιώνεται από δύο παραστάδες που στηρίζουν το δωρικό επιστύλιο και τη χαρακτηριστική δωρική ζωφόρο με τα βαθυγάλαζα τρίγλυφα και τις λευκές ακόσμητες μετόπες. Επάνω από αυτήν υπάρχει και εδώ, όπως και στον τάφο του Φιλίππου , αντί για αέτωμα, μια ιωνική ζωφόρος που κρύβει την καμάρα . Ένα ιωνικό γείσο διακοσμημένο με ζωγραφισμένα κυμάτια και μικρά εξάρματα τοποθετημένα σε κανονικές αποστάσεις που μιμούνται ακροκεράμους, δημιουργώντας την ψευδαίσθηση στέγης, επιστέφει τη ζωφόρο και ολοκληρώνει την πρόσοψη του μνημείου».

Σημαντικοί στρατηγοί και ναύαρχοι

Υπενθυμίζεται ότι, από την πλευρά της, η προϊσταμένη της ΚΗ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Σερρών , Aικατερίνη Περιστέρη, σε παλιότερη δήλωση της στον « ΑτΚ» – το τελευταίο διάστημα τηρεί σιγήν ιχθύος, παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες για επικοινωνία- είχε υπογραμμίσει σχετικά με την σημασία των ευρημάτων στην περιοχή : « Η μοναδικότητα της κατασκευής του ταφικού περιβόλου με τη χρήση αρχιτεκτονικών μελών από θασίτικο μάρμαρο, καθώς και η σημαντική χρονική περίοδος  που δημιουργείται οδηγούν την σκέψη μας στην ύπαρξη σημαντικών τάφων στο εσωτερικό του περιβόλου, που μόνον η συνέχεια της ανασκαφικής έρευνας θα αποκαλύψει». Η ίδια, αναφερόμενη στο κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο της εποχής στην οποία χρονολογείται το εύρημα είχε προσθέσει : « Κατά την περίοδο που χρονολογείται ο ταφικός περίβολος, μετά το θάνατο του Μ.Αλεξάνδρου, μέχρι το τέλος του 4^ου π.Χ. αιώνα, διαδραματίζονται σπουδαία ιστορικά γεγονότα στην περιοχή της Αμφίπολης. Σημαντικοί στρατηγοί και ναύαρχοι του Μ.Αλεξάνδρου σχετίζονται με την περιοχή, εδώ ο Κάσανδρος εξορίζει και θανατώνει το 311 π.Χ. τη νόμιμη σύζυγο του Μ.Αλεξάνδρου, Ρωξάνη, και το γιο του, Αλέξανδρο Δ΄. Επιπλέον, τον ταφικό περίβολο έχει σχεδιάσει ο αρχιτέκτονας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Δεινοκράτης».

Ο συνεργάτης αρχιτέκτονας της ανασκαφής Μιχάλης Λεφαντζής, μιλώντας στον « ΑτΚ» περιορίστηκε να δηλώσει ότι « αυτήν τη στιγμή δεν υπάρχει κάτι

περισσότερο που μπορεί να ανακοινωθεί, πέρα από τη σύνδεση του ταφικού μνημείου του Λέοντος με το ταφικό σήμα του τύμβου. Προχωράμε αργά, αλλά όπως προβλέπει η επιστημονική μελέτη. Δε γίνεται να κάνουμε παρακινδυνευμένες δηλώσεις σχετικά με την ταυτότητα των νεκρών.

Ο αρχιτέκτονας και πολεοδόμος Δεινοκράτης

Ο Δεινοκράτης ήταν αρχιτέκτονας και πολεοδόμος, τεχνικός σύμβουλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τον οποίο ακολουθούσε στις αποστολές του. Είναι ιδιαίτερα γνωστός για τη δημιουργία του πολεοδομικού σχεδίου της Αλεξάνδρειας, καθώς και για τη συμμετοχή του στο σχεδιασμό του ναού της Αρτέμιδος στην Έφεσο, ενός από τα 7 θαύματα του κόσμου.

Το 332-331 π.Χ. ο Μέγας Αλέξανδρος ανέθεσε στον Δεινοκράτη να δημιουργήσει την τοπογραφική και πολεοδομική διάρθρωση της νέας -τότε- πόλης της Αλεξάνδρειας. Η πόλη σχεδιάστηκε με ένα σύνηθες «τύπο καννάβου» και αποτέλεσε πρότυπο για πολλές άλλες πόλεις της Ανατολής. Ο Δεινοκράτης συνεργάστηκε στενά με τον περίφημο μηχανικό Κράτη, ο οποίος ήταν υδραυλικός μηχανικός, επιβλέπων και σχεδιαστής ενός εξαιρετικού συστήματος ύδρευσης και αποχέτευσης της πόλης του Μ.Αλεξάνδρου. Ο Δεινοκράτης συνεργάστηκε με άλλους μηχανικούς της εποχής του στη δημιουργία του ναού των Δελφών, της Δήλου και άλλων ελληνικών πόλεων. Επίσης, το όνομα του συνδέεται και με μια μελέτη μετατροπής του Όρους Άθως. Τέλος, δικό του έργο αποτελεί και ο επιτάφιος τύμβος του Ηφαιστίωνα, ένα κολοσσιαίο μνημείο έξι ορόφων στη Βαβυλώνα από ωμόλιθους, πλάτους 180μ., με διάφορες χρυσές διακοσμήσεις στους ορόφους.

Ο ναός της Αρτέμιδος στην Έφεσο υπήρξε από τους μεγαλύτερους του κλασικού κόσμου, μεγαλύτερος και από τον Παρθενώνα, που χτίστηκε αργότερα στην Αθήνα ( η βάση των θεμελίων είχε μήκος 131 μέτρα και πλάτος 79 μέτρα , ενώ 120 μαρμάρινοι κίονες υποστήριζαν το κύριο τμήμα του ναού. Κάθε κίονας είχε ύψος 20 μέτρα). Το 356 π.Χ. ο ναός καταστράφηκε από πυρκαγιά και αργότερα ο Μ. Αλέξανδρος, επισκεπτόμενος την Έφεσο, έδωσε διαταγή να οικοδομηθεί και πάλι ο ναός, στην ίδια θέση, με συμμετοχή του Δεινοκράτη στο σχεδιασμό του. Αυτόν το ναό είδε ο Αντίπατρος, ο εμπνευστής της λίστας με τα επτά θαύματα του κόσμου, και αναφέρει ότι το μεγαλείο του ναού της Αρτέμιδος υπερβαίνει κάθε άλλο των υπολοίπων.

ΠΗΓΗ

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ