Το Τραγούδι της Ημέρας -'' Το χαμόγελο της Τζοκόντας '' Μ.Χατζιδάκις

                                          
Σαν σήμερα το 1507 ο σύζυγος της Λίζας Γκεραρντίνι, πλούσιος έμπορος από τη Βενετία, μισθώνει τις υπηρεσίες του Λεονάρντο Ντα Βίντσι για να ζωγραφίσει το πορτρέτο της γυναίκας του.
Ο ιταλός μετρ θα δημιουργήσει το αριστούργημά του, που έμεινε στην ιστορία ως Μόνα Λίζα.

Το 1965 ο Μάνος Χατζιδάκις θα δημιουργήσει το μουσικό αριστούργημά του, που έμεινε στην ιστορία , εμπνευσμένος ή μήπως όχι , από  ''Το χαμόγελο της Τζοκόντας'' 

                                                    "Οταν οι στίχοι περισσεύουν"

Η συνθετική ικανότητα και το ιδιαίτερο ταλεντο δεκάδεων προσωπικοτήτων της μουσικής, που άφησαν το σημάδι τους στην ιστορία, έχουν αποδείξει ότι από την περίοδο της αναγέννησης μέχρι και σήμερα, η μουσική είναι κάτι αδιαπραγμάτευτα ανεξάρτητο και αυτοτελές. Οτιδήποτε προσθέτουμε σ' αυτήν, θεωρώ πως ισχυροποιεί, άλλοτε επιτυχώς και άλλοτε ανεπιτυχώς, την αμεσότητα της. Ένα ζωντανό παράδειγμα αποτελεί "Το χαμόγελο της Τζοκόντας" του Μάνου Χατζιδάκι. 
Μια μυστηριώδης μοναχική γυναίκα, ένα θέμα του Βιβάλντι μες στο μυαλό του καθώς και το έργο του Λεονάρντο ντα Βίντσι "Τζοκόντα", αποτέλεσαν τις βασικές πηγές έμπνευσης για τη δημιουργία αυτού του έργου. Στοιχεία που περισυνέλεξε περπατώντας στην 5η λεωφόρο, στη Νέα Υόρκη, αρκετά για να ζωγραφίσει τη δική του "τζοκόντα".
Ο δίσκος ηχογραφήθηκε το 1965 στην Νέα Υόρκη με παραγωγό μια από τις μεγαλύτερες μορφές της αμερικάνικης δισκογραφίας, τον Quincy Jones, τον μετέπειτα παραγωγό του MIchael Jackson αλλά και πολλών άλλων. Κυκλοφόρησε αρχικά με 12 κομμάτια και την ίδια χρονιά στην Ελλάδα χωρίς τα "Οι αθλητές" και "Ο στρατιώτης". Σύμφωνα με τον Γιώργο Θεοφανόπουλο (Γ.Τσάμπρας,Δίφωνο,1999), η πρώτη ηχογράφηση έγινε το 1962 με την μορφή τραγουδιών με την ερμηνεία της Γαλλίδας Ζακλιν Νταντό, συνοδευόμενη μόνο με πιάνο. 
Η ηχογράφηση αυτή έμεινε ανέκδοτη. Όσων αφορά τη γνωστή ηχογράφηση, κανένας από τους μουσικούς που συμμετείχαν δεν συνεργάστηκε ξανά με τον Χατζιδάκι. Στα πλαίσια των μύθων που δημιουργήθηκαν γύρω από το έργο, Ο θεοφανόπουλος αναφέρει επίσης ότι δεν παρουσιάστηκε ποτέ δημόσια μέχρι το 1987, όπου ο Νίκος Γκάτσος αποφασίζει να γράψει στίχους για μερικά από τα αποσπάσματα αυτά. Τελικά θέλοντας να μην επέμβει στην ολότητα του έργου γράφει μόνο για το "χορός με την σκιά μου", το οποίο ερμήνευσε η Δήμητρα Γαλάνη στον ομώνυμο δίσκο με ζωντανές ηχογραφήσεις από τον Σείριο. Ο ίδιος ο συνθέτης γράφει στίχους στο "προσωπογραφία της μητέρας μου" αλλά δεν προχωρά στην έκδοσή του.



Ο Χατζιδάκις κάνει focus στην μοναχική αυτή κυρία που είδε. Περιγράφει τη ζωή της. Η παρουσία της είναι τόσο έντονη μέσα του που τον προκαλεί να συνθέσει μια ιστορία-πορτραίτο διαμέσου της μουσικής του κάνοντάς την ηρωίδα του. Όλα αυτά τα αναφέρει μέσα στο δίσκο με ένα σύντομο κείμενο (τα μόνα λόγια που συνοδεύουν κατά κάποιο τρόπο τη μουσική). 
Το σημείωμα λέει:
"Σε μια παρέλαση στη Νέα Υόρκη, με μουσικές, με χρώματα και με πλημμυρισμένη από κόσμο την 5η Λεωφόρο, βρισκόμουν μια Κυριακή απόγευμα το φθινόπωρο του 1963 όταν συνάντησα μια γυναικούλα να περπατάει μοναχή με μιαν απελπισμένη αδιαφορία για ότι συνέβαινε γύρω της χωρίς κανείς να την προσέχει, χωρίς κανέναν να προσέχει, μόνη, έρημη μες στο άγνωστο πλήθος, που την σκουντούσε, την προσπερνούσε ανυποψίαστο, εχθρικό, αφήνοντας την να πνγεί μες στη βαθιά πλημμύρα της λεωφόρου, μέσα στη θάλασσα που ακολουθούσε, μέσα στ' αγέρι που άρχισε να φυσά.
Έμεινα στυλωμένος, ο μόνος που την πρόσεξε, κι έκαμα να την πάρω από πίσω, να την ακολουθήσω και πλησιάζοντάς την να της μιλήσω, χωρίς να ξέρων τι να της πω, μα ίσαμε ν' αποφασίσω, την έχασααπό τα μάτια μου.
Έτρεξα λίγο μπρος, ανασηκώθηκα στα πόδια μου για να την ξεχωρίσω, μα η μεγάλη μαύρη θάλασσα του κόσμου την είχε καταπιεί. Μέσα μου κάτι σκίρτησε οδυνηρά.
Χωρίς να καταλάβω, είχα σταθεί έξω από το βιβλιοπωλείο του Ριτζιόλλι και στη βιτρίνα του, απέναντί μου ακριβώς, βρισκόταν ένα βιβλίο για τον Ντα Βίντσι με την Τζοκόντα στο εξώφυλλο του να μου χαμογελά απίθανα αινιγματική, αυτόματα μεγεθυμένη, όσο η γυναίκα που χάθηκε στο δρόμο.
Δεν ξέρω γιατί όλ' αυτά μπερδεύτηκαν περίεργα μέσα μου, μαζί μ' ένα εξαίσιο θέμα του Βιβάλντι που είχα ακούσει πριν από λίγες μέρες και που εξακολουθούσε να επανέρχεται τυραννικά στη μνήμη μου.
Τα δέκα αυτά τραγούδια γράφτηκαν μ' ένα συγκερασμό απελπισίας και αναμνήσεων.



Το θέμα είναι η γυναίκα έρημη μες στην μεγάλη πόλη.Το κάθε τραγούδι είναι κι ένας μονόλογός της, κι όλα μαζί συνθέτουν την ιστορία της. Μια ιστορία σύγχρονη και παλιά μαζί"
Η σύνθεση της ορχήστρας είναι σε συμφωνικό στυλ. Ο συνθέτης δεν κρύβει τις επιρροές του:κλασική μουσική, τζαζ, λαϊκό στοιχείο. Επιβλητικά έγχορδα χωρίς να εμποδίζει τα πνευστά να εκφραστούν, γεγονός που θυμίζει το ενορχηστρωτικό στυλ του Mozart. Δίνει μια τζαζ υφή στον "Κύριο Νόλλ" μέσω του ρυθμού και της παρουσίας του σαξοφώνου. Το τσέμπαλο με δυνατή παρουσία μας παραπέμπει σε μπαρόκ ύφος δίνοντάς του απρόσμενα το ρόλο μπουζουκιού στη "Βροχή". Στο ίδιο κομμάτι συμπεριφέρεται παρόμοια και το βιολί σε τόνο παραδοσιακό. Γενικά ο Χατζιδάκις δεν αφήνει κάνενα όργανο "παραπονεμένο". Πρόλη τη μορφή μονολόγου που έχει ο δίσκος δημιουργεί διαλόγους και συναισθήματα. Το όμποε και το φαγκότο γλιστρούν λυρρικά το ένα πάνω στο άλλο στην "Κοντέσσα Εστερχάζυ". Είναι αναπόφευκτο να μας φανερωθούν στοιχεία του χαρακτήρα του συνθέτη μέσα από αυτήν την δουλειά, όπως συμβαίνει άλλωστε με κάθε καλλιτέχνη.



Τίτλοι:

1. Όταν Έρχονται Τα Σύννεφα (When The Clouds Come) 
2. Κοντέσα Εστερχάζυ (Countess Esterhazy) 
3. Η Παρθένα Της Γειτονιάς Μου (The Virgin In My Neighborhood) 
4. Βροχή (Rain) 
5. Προσωπογραφία Της Μητέρας Μου (Portrait Of My Mother)
6. Το Κοντσέρτο (The Concerto) 
7. Ο κ. Νολλ (Mr. Knoll) 
8. Οι Δολοφόνοι (The Assassins) 
9. Βραδινή Επιστροφή (Returning In The Evening) 
10. Χορός Με Τη Σκιά Μου (Dance With My Own Shadow)



Αλέκος Χρυσόπουλος
http://www.activeradio.gr
ΠΗΓΗ
ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ