Πώς να γίνουμε καλύτεροι σε αυτά που μας ενδιαφέρουν

Δουλεύετε σκληρά αλλά δεν βελτιώνεστε; Δεν είστε οι μόνοι. Ο εκπαιδευτής Εντουάρντο Μπρισένιο μας φανερώνει έναν απλό τρόπο να σκεφτούμε πώς να γίνουμε καλύτεροι σε όσα κάνουμε, είτε στην εργασία, είτε στην οικογένεια, ή στα χόμπι μας. Και μας δείχνει μερικές ενδιαφέρουσες τεχνικές ώστε να συνεχίσουμε να μαθαίνουμε και να νιώθουμε πάντα ότι κάνουμε κάτι εποικοδομητικό.

Οι περισσότεροι από εμάς προσπαθούμε να κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε στη ζωή, είτε αφορά την εργασία, την οικογένεια, το σχολείο, ή οτιδήποτε άλλο. Έτσι το βλέπω κι εγώ. Κάνω ό,τι καλύτερο μπορώ. Αλλά πριν λίγο καιρό συνειδητοποίησα ότι δεν βελτιωνόμουν πολύ σε όσα με ένοιαζαν περισσότερο, -να είμαι καλύτερος σύζυγος ή φίλος, καλύτερος επαγγελματίας ή συνάδελφος- και δεν βελτιωνόμουν πολύ σε αυτά τα πράγματα παρότι αφιέρωνα πολύ χρόνο δουλεύοντας σκληρά γι' αυτά. Έκτοτε κατάλαβα συζητώντας και ψάχνοντας, ότι παρ' όλη τη σκληρή δουλειά, αυτή η στασιμότητα είναι πολύ συνηθισμένη.

Έτσι θέλω να μοιραστώ κάποιες σκέψεις γιατί συμβαίνει αυτό και τι μπορούμε όλοι μας να κάνουμε. Έμαθα ότι οι πιο αποτελεσματικοί άνθρωποι και ομάδες σε οποιονδήποτε κλάδο κάνουν κάτι που όλοι μπορούμε να υιοθετήσουμε. Στην πορεία της ζωής τους εναλλάσσονται σκοπίμως ανάμεσα σε δύο ζώνες: τη ζώνη της μάθησης και τη ζώνη της απόδοσης.

Στη ζώνη της μάθησης ο σκοπός μας είναι η βελτίωση. Έτσι, κάνουμε δραστηριότητες σχεδιασμένες για βελτίωση, εστιάζοντας σε όσα δεν έχουμε κατακτήσει ακόμα, άρα είναι αναμενόμενο πως θα κάνουμε λάθη και ξέρουμε ότι από αυτά θα μάθουμε. Είναι τελείως διαφορετικό από ό,τι κάνουμε στη ζώνη απόδοσης, όπου στόχος μας είναι να κάνουμε κάτι όσο καλύτερα μπορούμε, να εκτελέσουμε. Τότε επικεντρωνόμαστε σε όσα ήδη γνωρίζουμε πολύ καλά και προσπαθούμε να ελαχιστοποιήσουμε τα λάθη.

Και οι δύο ζώνες πρέπει να υπάρχουν στη ζωή μας, αλλά όταν είμαστε ξεκάθαροι πότε θέλουμε να είμαστε στην καθεμία, με ποιους σκοπούς, στόχους και προσδοκίες, μας βοηθάει να αποδίδουμε καλύτερα και να βελτιωνόμαστε. Η ζώνη απόδοσης μεγιστοποιεί την άμεση απόδοσή μας, ενώ η ζώνη μάθησης μεγιστοποιεί την ανάπτυξη και τη μελλοντική μας απόδοση. Ο λόγος που οι περισσότεροι δεν βελτιωνόμαστε αρκετά, παρ' όλη τη σκληρή δουλειά, είναι επειδή τείνουμε να περνάμε σχεδόν όλο τον χρόνο μας στη ζώνη απόδοσης. Αυτό επιβραδύνει την ανάπτυξή μας και μακροπρόθεσμα -είναι ειρωνικό- και την απόδοσή μας.

Πώς μοιάζει λοιπόν η ζώνη μάθησης; Ας πάρουμε τον Δημοσθένη, τον πολιτικό ηγέτη και μεγαλύτερο ρήτορα και δικηγόρο στην Αρχαία Ελλάδα. Για να φτάσει να να γίνει τόσο σπουδαίος, δεν περνούσε όλο τον χρόνο του μόνο ως ρήτορας και δικηγόρος, όπως θα έκανε στη ζώνη απόδοσής του. Αντ' αυτού, έκανε δραστηριότητες που στόχευαν στη βελτίωση. Φυσικά, μελετούσε πολύ. Με καθοδήγηση από μέντορες, σπούδασε δίκαιο και φιλοσοφία, αλλά επίσης κατάλαβε ότι ως δικηγόρος έπρεπε να πείθει τους άλλους, έτσι μελέτησε σπουδαίους λόγους και υποκριτική. Για να αποβάλει ένα τικ που είχε, όπου τιναζόταν ο ώμος του, έκανε πρόβα τους λόγους του μπροστά σε έναν καθρέφτη, και από το ταβάνι είχε κρεμάσει ένα σπαθί, ώστε όταν σηκωνόταν ο ώμος του, αυτό να τον τρυπούσε.

Για να εξομαλύνει ένα τραύλισμα που είχε, προετοίμαζε τους λόγους του με βότσαλα στο στόμα του. Έφτιαξε ένα υπόγειο δωμάτιο, όπου μπορούσε να εξασκείται χωρίς να τον διακόπτουν ή να ενοχλεί τους άλλους. Κι εφόσον τα δικαστήρια της εποχής είχαν πολύ θόρυβο, έκανε εξάσκηση δίπλα στη θάλασσα, φροντίζοντας η φωνή του ν' ακούγεται πάνω από τη βοή των κυμάτων.

Οι δραστηριότητές του στη ζώνη της μάθησης διέφεραν τελείως από αυτές στο δικαστήριο, τη δική του ζώνη απόδοσης. Στη ζώνη μάθησης, έκανε αυτό που ο Δρ. Άντερς Έρικσον ονομάζει «ενσυνείδητη πρακτική». Αυτό σημαίνει ότι διαιρούμε τις ικανότητες σε δεξιότητες, διευκρινίζοντας ποια δεξιότητα θέλουμε να βελτιώσουμε, -όπως το να συγκρατούμε τον ώμο μας- δίνοντας όλη μας την προσοχή σε μια μεγάλη πρόκληση έξω από τη ζώνη άνεσής μας, λίγο πέρα απ' αυτά που προς το παρόν μπορούμε να κάνουμε, βλέποντας τα αποτελέσματα των επαναλήψεων και των προσαρμογών, ιδανικά με τη βοήθεια κάποιου έμπειρου καθοδηγητή, καθώς οι δραστηριότητες που στοχεύουν στη βελτίωση είναι πολύ εξειδικευμένες και οι μεγάλοι δάσκαλοι και προπονητές τις γνωρίζουν και μπορούν να μας κάνουν εποικοδομητική κριτική. Αυτού του είδους η εξάσκηση μέσα στη ζώνη μάθησης είναι που μας οδηγεί σε μια ουσιαστική βελτίωση κι όχι μόνο ο χρόνος που αφιερώνουμε στην παραγωγή ενός έργου. Για παράδειγμα, οι έρευνες δείχνουν ότι μετά τα πρώτα χρόνια εργασίας σε έναν τομέα, η απόδοση συνήθως ισοπεδώνεται. Αυτό έχει επαληθευθεί στη διδασκαλία, τη γενική ιατρική, τη νοσηλευτική και άλλους τομείς, και συμβαίνει γιατί άπαξ και σκεφτούμε ότι έχουμε γίνει αρκετά καλοί, ότι είμαστε επαρκείς, σταματάμε να περνάμε χρόνο στη ζώνη μάθησης. Όλος ο χρόνος μας πάει απλώς να κάνουμε τη δουλειά μας, να αποδίδουμε, που μάλλον δεν είναι καλός τρόπος για να βελτιωθούμε. Αλλά οι άνθρωποι που συνεχίζουν να περνούν χρόνο στη ζώνη μάθησης πραγματικά συνεχίζουν να βελτιώνονται. Οι καλύτεροι πωλητές, τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα, κάνουν δραστηριότητες με στόχο την βελτίωση. Διαβάζουν για να διευρύνουν τις γνώσεις τους, συμβουλεύονται συναδέλφους ή ειδήμονες του τομέα τους, δοκιμάζουν νέες στρατηγικές, ζητούν γνώμες και σχολιασμό. Οι καλύτεροι σκακιστές περνούν πολύ χρόνο όχι παίζοντας κάποιες παρτίδες, όπως θα έκαναν στη ζώνη απόδοσης, αλλά προβλέποντας και αναλύοντας κινήσεις μεγάλων παικτών. Όλοι μας έχουμε πιθανώς περάσει πάρα πολλές ώρες πληκτρολογώντας στον υπολογιστή, χωρίς να γινόμαστε ταχύτεροι, αλλά αν περνούσαμε 10 με 20 λεπτά κάθε μέρα εστιάζοντας πλήρως στο να πληκτρολογούμε 10 με 20% ταχύτερα από την τωρινή μας ταχύτητα, θα γινόμαστε πιο γρήγοροι, ειδικά αν εντοπίζαμε τι λάθη κάναμε και κάναμε εξάσκηση σε αυτές τις λέξεις. Αυτό είναι η ενσυνείδητη εξάσκηση.

Σε ποια άλλα μέρη της ζωής μας, που ίσως μας νοιάζουν περισσότερο, προσπαθούμε σκληρά χωρίς να βελτιωνόμαστε ιδιαίτερα επειδή είμαστε πάντα στη ζώνη απόδοσης; Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι η ζώνη απόδοσης είναι άνευ αξίας. Έχει πολύ μεγάλη σημασία. Όταν χρειάστηκα εγχείριση στο γόνατο, δεν είπα στο γιατρό, «Ψάξε εκεί μέσα και εστίασε σε όσα δεν γνωρίζεις».

«Θα μάθουμε από τα λάθη μας!» Έψαξα έναν χειρουργό που πίστευα ότι θα κάνει καλή δουλειά, και ήθελα να κάνει καλή δουλειά. Όταν είμαστε στη ζώνη απόδοσης μπορούμε να κάνουμε πράγματα όσο καλύτερα μπορούμε. Μπορεί επίσης να μας δώσει κίνητρα, και μας βοηθά να εντοπίσουμε σε ποια πράγματα πρέπει να εστιάσουμε πριν επιστρέψουμε στη ζώνη μάθησης. Έτσι ο δρόμος προς την υψηλή απόδοση είναι μέσα από την εναλλαγή μεταξύ της ζώνης μάθησης και της ζώνης απόδοσης, προσπαθώντας να χτίζουμε δεξιότητες στη ζώνη μάθησης, και κατόπιν να τις εφαρμόζουμε στη ζώνη απόδοσης.

Όταν η Μπιγιονσέ είναι σε περιοδεία, κατά τη συναυλία βρίσκεται στη ζώνη απόδοσης, αλλά κάθε βράδυ που επιστρέφει στο ξενοδοχείο, επιστρέφει αμέσως στη ζώνη μάθησης. Βλέπει το βίντεο της παράστασης που μόλις έδωσε. Εντοπίζει τις ευκαιρίες για βελτίωση, για την ίδια, τους χορευτές, και της ομάδας βιντεοσκόπησης. Και το επόμενο πρωί, όλοι παίρνουν σημειώσεις με όσα πρέπει να τροποποιήσουν, και πάνω στα οποία δουλεύουν πριν την επόμενη παράσταση. Είναι μια συνεχής διαδικασία διαρκούς βελτίωσης ικανοτήτων, αλλά πρέπει να ξέρουμε πότε θέλουμε να μάθουμε και πότε να αποδώσουμε, και αν και θέλουμε να έχουμε χρόνο και για τα δύο, όσο περισσότερο χρόνο περνάμε στη ζώνη μάθησης, τόσο περισσότερο βελτιωνόμαστε.

Πώς λοιπόν θα περάσουμε περισσότερο χρόνο στη ζώνη μάθησης; Πρώτα πρέπει να πιστέψουμε και να καταλάβουμε ότι μπορούμε να βελτιωθούμε, να προσανατολιστούμε προς την ανάπτυξη. Δεύτερον, πρέπει να θέλουμε να βελτιώσουμε τη συγκεκριμένη δεξιότητα. Πρέπει να έχουμε κάποιο σκοπό που μας νοιάζει, γιατί χρειάζεται χρόνος και προσπάθεια. Τρίτον, πρέπει να έχουμε μια ιδέα πώς μπορούμε να βελτιωθούμε, τι μπορούμε να κάνουμε γι' αυτό, -όχι όπως όταν ήμουν νέος που έκανα εξάσκηση στην κιθάρα, παίζοντας ξανά και ξανά το τραγούδι- αλλά με ενσυνείδητη εξάσκηση. Και τέταρτον, πρέπει να είναι χαμηλό το ρίσκο, διότι αν περιμένουμε να γίνουν λάθη, οι συνέπειες των λαθών δεν πρέπει να είναι καταστροφικές, ούτε καν πολύ σημαντικές. Ο σχοινοβάτης δεν εξασκείται σε κάτι νέο χωρίς δίχτυ ασφαλείας, και ο αθλητής δεν θα επιχειρήσει μια νέα κίνηση σε αγώνα πρωταθλήματος.

Ένας λόγος που στη ζωή μας περνάμε τόσο πολύ χρόνο στη ζώνη απόδοσης είναι ότι συχνά το περιβάλλον μας έχει υψηλό ρίσκο χωρίς να υπάρχει ανάγκη. Δημιουργούμε κοινωνικά ρίσκα μεταξύ μας, ακόμη και στα σχολεία όπου υποτίθεται ότι προάγεται η μάθηση και δεν εννοώ μόνο τις προαγωγικές εξετάσεις. Εννοώ ότι κάθε λεπτό και κάθε μέρα, πολλοί μαθητές από το δημοτικό ως το πανεπιστήμιο νιώθουν ότι αν κάνουν λάθος οι άλλοι θα τους υποτιμήσουν. Γι' αυτό, φυσικά, νιώθουν πίεση και δεν παίρνουν τα ρίσκα που χρειάζονται για τη μάθηση. Αλλά μαθαίνουν, άθελά τους, ότι τα λάθη είναι απαράδεκτα, όταν δάσκαλοι και γονείς επικροτούν μόνο τις σωστές απαντήσεις και απορρίπτουν τα λάθη αντί να τα αποδέχονται και να τα εξετάζουν ώστε να μάθουν από αυτά, ή όταν ζητούμε περιορισμένες απαντήσεις αντί για έναν πιο διερευνητικό τρόπο σκέψης από τον οποίο όλοι θα μάθουμε. Όταν κάθε εργασία του μαθητή σε σπίτι και σχολείο φέρει έναν βαθμό που μετράει στην τελική βαθμολογία, και δεν χρησιμοποιείται για εξάσκηση, λάθη, κριτική και αναθεώρηση, στέλνουμε το μήνυμα ότι το σχολείο είναι μια ζώνη απόδοσης.

Το ίδιο ισχύει και στον χώρο εργασίας μας. Στις εταιρείες όπου είμαι σύμβουλος, συχνά βλέπω μια νοοτροπία άψογης απόδοσης που την τρέφουν οι επικεφαλείς ως προτροπή για μια εξαιρετική εργασία. Όμως έτσι ο εργαζόμενος μένει σε όσα γνωρίζει και δεν δοκιμάζει νέα πράγματα, έτσι οι εταιρείες αγωνίζονται για καινοτομία και βελτίωση, και μένουν πίσω.

Μπορούμε να κάνουμε χώρο για ανάπτυξη αρχίζοντας μεταξύ μας συζητήσεις για το πότε θέλουμε να είμαστε σε κάθε ζώνη. Σε τι θέλουμε να βελτιωθούμε και πώς; Και πότε θέλουμε να δράσουμε και να ελαχιστοποιήσουμε τα λάθη; Με αυτόν τον τρόπο βλέπουμε ξεκάθαρα τι είναι η επιτυχία, πότε και πώς μπορούμε να υποστηρίξουμε καλύτερα ο ένας τον άλλον.

Αλλά τι γίνεται αν βρισκόμαστε σε μια χρόνια κατάσταση υψηλού ρίσκου και νιώθουμε ότι δεν μπορούμε ακόμη να ξεκινήσουμε αυτές τις συζητήσεις; Τότε, ορίστε τρία πράγματα που μπορούμε να κάνουμε ως άτομα. Πρώτον, μπορούμε να φτιάξουμε νησίδες χαμηλού ρίσκου μέσα σε ένα πέλαγος υψηλού ρίσκου. Αυτά είναι χώροι όπου τα λάθη επιφέρουν μικρές συνέπειες. Για παράδειγμα, μπορεί να βρούμε έναν μέντορα ή έναν έμπιστο συνάδελφο ώστε να ανταλλάξουμε ιδέες ή να κάνουμε ευαίσθητες συζητήσεις ή και υποθετικά σενάρια. Ή να ζητήσουμε συναντήσεις σχολιασμού κατά την πρόοδο των έργων. Ή να εξοικονομήσουμε χρόνο για διάβασμα, βίντεο ή διαδικτυακά μαθήματα. Αυτά είναι μόνο κάποια παραδείγματα. Δεύτερον, μπορούμε να εκτελέσουμε και να αποδώσουμε όπως αναμένεται, αλλά μετά να εξετάσουμε τι μπορούμε να βελτιώσουμε την επόμενη φορά, όπως κάνει η Μπιγιονσέ, και να παραδειγματιζόμαστε από τους κορυφαίους. Η παρατήρηση, η επανεξέταση και η διόρθωση ανήκουν στη ζώνη μάθησης. Τέλος, μπορούμε να ανοίξουμε δρόμους και να διευκολύνουμε τους άλλους μοιραζόμενοι τι θέλουμε να βελτιώσουμε, κάνοντας ερωτήσεις για όσα δεν γνωρίζουμε, επιζητώντας σχόλια και κοινοποιώντας τα λάθη μας και όσα μάθαμε από αυτά, ώστε ο άλλοι να νιώσουν πιο σίγουροι να κάνουν το ίδιο.

Η πραγματική αυτοπεποίθηση βρίσκεται στο σχεδιασμό της διαρκούς μάθησης. Τι θα γινόταν αν αντί να περνάμε τη ζωή μας κάνοντας, κάνοντας, κάνοντας, εκτελώντας, εκτελώντας, εκτελώντας, περνούσαμε περισσότερο χρόνο εξερευνώντας, ρωτώντας, ακούγοντας, πειραματιζόμενοι, στοχαζόμενοι, και προχωρούσαμε με συλλογισμό και προσπάθεια; Τι θα γινόταν αν όλοι μας είχαμε πάντα κάτι που εργαζόμαστε για να το βελτιώσουμε; Τι θα γινόταν αν φτιάχναμε περισσότερες νησίδες και ύδατα χαμηλού ρίσκου; Και τι θα γινόταν αν είμαστε ξεκάθαροι, μέσα μας και με τους συνεργάτες μας, για το πότε θέλουμε να μάθουμε και πότε θέλουμε να αποδώσουμε, ώστε οι προσπάθειές μας να έχουν μεγαλύτερο αποτέλεσμα, η βελτίωσή μας να είναι διαρκής, και το καλύτερό μας να είναι ακόμα καλύτερο;>>

TED, Translated by Lucas Kaimaras, Reviewed by Miriela Patrikiadou

braining

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ