ΕΥΡΥΚΛΕΙΑ του Ωπου, η αφοσιωμένη ΤΡΟΦΟΣ του ΟΔΥΣΣΕΑ

Δεν έχει αξιώματα, ούτε πλούτη, ωστόσο είναι ένα από τα πρόσωπα που διασώζει η επική παράδοση και μάλιστα ο Όμηρος, όταν περιγράφει τα πάθια του Οδυσσέα. 

Ανήκει στο σώμα των υπηρετριών του παλατιού της ΙΘΑΚΗΣ, και στο έπακρον την κοσμεί η εντιμότητα και η πίστη. 

Ουδέποτε υπηρέτησε τους μνηστήρες, ούτε υπέκυψε στις απαιτήσεις τους, αλλά ως το τέλος μεριμνά για τη διάσωση των συμφερόντων του οίκου του Λαέρτη, η Ευρύκλεια, η γερόντισσα τροφός του Οδυσσέα, που ο Όμηρος μας τη συστήνει στο τέλος των δυο πρώτων ραψωδιών

Την Ευρύκλεια την είχε αγοράσει ο Λαέρτης, ο πατέρας του Οδυσσέα, για μερικά βόδια, σε μια εποχή που το εμπόριο ήταν ανταλλακτικό.
Ποτέ του όμως δεν την έκανε παλλακίδα του:

"Κι η Ευρύκλεια, που 'χε τον Πεισήνορα παπού, τον Ώπα κύρη,
έγνοια γεμάτη τον ακλούθηξε με τα δαδιά στα χέρια'
αγοραστή ο Λαέρτης κάποτε την είχε, από το βιος του
είκοσι βόδια ακέρια δίνοντας, μικρή κοπέλα ως ήταν,
και την τιμούσε όσο το ταίρι του το γνωστικό στο σπίτι,
μα δεν την πλάγιαζε, η γυναίκα του μην τύχει και θυμώσει".

Ο Όμηρος εμφανίζοντάς την δαδούχα στο τέλος της ραψ.α, την περιγράφει ως τη βάγια που είχε μικραναστήσει και τον Τηλέμαχο:

«Και τώρα αυτή δαδιά στα χέρια της κρατούσε, τι ως τον είχε
μικραναστήσει, απ᾿ όλες πιότερο τις δούλες τον αγάπα».

Στη ραψωδία β, η Ευρύκλεια και πάλι εμφανίζεται και γίνεται σαφέστερος ο δεσμός της με τον Τηλέμαχο. 

Την εμπιστεύεται τυφλά και της εκμυστηρεύεται το ταξίδι του
της αναζήτησης ειδήσεων για τον πατέρα του στην Πύλο και στη Σπάρτη.

«Στη Σπάρτη και στην Πύλο ελόγιασα να πάω την αμμουδάτη,
Αν κάπου ακούσω για τον κύρη μου, το πότε θα διαγείρει.»

Η αντίδρασή της φανερώνει τη βαθιά αγάπη που για τον Τηλέμαχο τρέφει:

Είπε κι ευτύς η Ευρύκλεια η βάγια του το μοιρολόι κινούσε,
και μες στα κλάματα ανεμάρπαστα του συντυχαίνει λόγια:
«Ο λογισμός αυτός πώς πέρασε, παιδί μου, απ΄ το μυαλό σου;
Στης γης τα μάκρη πώς στοχάζεσαι να φύγεις τώρα, που ΄σαι
αγαπημένος και μονάκριβος; Εκείνος, ο Οδυσσέας
ο αρχοντογέννητος, πια χάθηκε σε αλλόξενους ανθρώπους!
Μα τούτοι, ευτύς ως δουν πως έφυγες, κακά στο νου θα βάλουν,
για να χαθείς με δόλο, κι έπειτα το βιος σου θα μοιράσουν.
Μείνε λοιπόν εδώ, τα πλούτη σου να χαίρεσαι· ποιος λόγος
να τυραννιέσαι παραδέρνοντας μες στ΄ άκαρπα πελάγη;»

Η προσφώνηση του Τηλέμαχου επισφραγίζει την αγάπη, την εμπιστοσύνη, που νιώθει το βασιλόπουλο για αυτήν που τον μεγάλωσε σα δεύτερή του μάνα, από την οποία και ζητά να προστατέψει την «πρώτη» του τη μάνα:

«Νένα, κουράγιο! και δεν έγινε χωρίς θεός να θέλει
ο λογισμός αυτός· μα ορκίσου μου πως λόγο δε θα κάνεις
στη μάνα μου, πριν μέρες έντεκα καν δώδεκα περάσουν,
ξον αν το μάθει πως εμίσεψα και με γυρέψει ατή της·
δε θέλω τ΄ όμορφό της πρόσωπο με θρήνους ν΄ αφανίζει.»
Αυτά είπε, κι άμωσε η γερόντισσα τον όρκο το μεγάλο

Η Ευρύκλεια, που σε άλλες παραδόσεις αναφέρεται και ως Αντιφάτη, ήταν η πρώτη που αναγνώρισε τον Οδυσσέα, σαν μπήκε ζητιάνος στο παλάτι, την ώρα που, με προτροπή της ΠΗΝΕΛΌΠΗΣ, του έπλενε τα πόδια.
Από μία ουλή ακριβώς στο γόνατό του, προερχόμενη από το χαυλιόδοντα ενός κάπρου, πληγή προίκα από τη συμμετοχή του σε κυνήγι με τον παππού του Αυτόλυκο, η ΕΥΡΥΚΛΕΙΑ σιγουρεύεται για την ταυτότητα του ζητιάνου ξένου, που ο θεσμός της ΦΙΛΟΞΕΝΙΑΣ, απαιτούσε την περιποίησή του..
Ο Οδυσσέας, ωστόσο, φρόντισε να της «κλείσει το στόμα», ακόμα κι απειλώντας την, ώστε να μην φανερωθεί η πραγματική του ταυτότητα.
Τόσο πολύ τον ενδιέφερε μυστικό το σχέδιό του να μείνει, τους αλαζόνες κι άδικους μνηστήρες στα «πράσα» να τους πιάσει.
Η Ευρύκλεια δεν διέψευσε με τη στάση της μήτε τον Λαέρτη, που της είχε εκτίμηση και μεγάλη εμπιστοσύνη, για να της αναθέσει την ανατροφή του γιου του, μήτε τον Οδυσσέα.
Υπηρετούσε, αδιάλειπτα, πιστά και αφοσιωμένα τα συμφέροντα του παλατιού και συνέχιζε να στηρίζει την Πηνελόπη και τον Τηλέμαχο κατά την εικοσάχρονη απουσία του.
Το ήθος είναι αυτό που ξεχωρίζει ο ποιητής στην Ευρύκλεια και αυτό τιμά, μέσα απ’ το λόγο και τη στάση της.

Η πίστη της Ευρύκλειας στον Οδυσσέα, μπορεί να συγκριθεί μ’ αυτή της Πηνελόπης.
Θα δούμε την τροφό, όπως καταλάβατε, και σ’ άλλες ραψωδίες, όταν ο Οδυσσέας θα έχει γυρίσει και αυτή θα βρεθεί και πάλι ως στήριγμα στου παλατιού την τάξη.

Χαρά Νάστου

 The Mythologists

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ