Πίτερ Παν: ο αιώνιος έφηβος "στη χώρα του Ποτέ"

Στο παραμύθι του Πίτερ Παν μεταφερόμαστε σε ένα πλάνο έντονης δράσης αλλά και ατέρμονης ανεμελιάς οι οποίες στο φανταστικό κόσμο των παραμυθιών μπορεί να ακούγονται ιδανικές, η πραγματικότητα όμως είναι πολύ διαφορετική. Στην επιστήμη της ψυχολογίας «το σύνδρομο του Πίτερ Παν» σχετίζεται με την άρνηση της ενηλικίωσης, την ψυχική ανωριμότητα και την αποφυγή ευθυνών.

Έτσι στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες παρατηρούμε γύρω μας ανθρώπους που ενώ βρίσκονται σε σώμα ενήλικα, συμπεριφέρονται ως παιδιά και αυτό το φαινόμενο το παρατηρούμε και στα δύο φύλα αλλά κυρίως στους άνδρες.

Τι είναι το σύνδρομο του Πίτερ Παν και πως δημιουργείται;

Για άλλη μία φορά θα πούμε πως όλα ξεκινούν από την ίδια την οικογένεια, τα θεμέλια της συμπεριφοράς που θέτει αλλά και αυτά που δημιουργεί.

Δυστυχώς στη σημερινή κοινωνία με τη ραγδαία ανάπτυξη του πολιτισμού και της τεχνολογίας, την υπερκατανάλωση αλλά κυρίως με την κληροδότηση του  ιστορικού παρελθόντος της παρατηρούμε μία τάση καλλιέργειας ενοχικών συμπεριφορών από την πλευρά των γονέων. Αυτό συμβαίνει γιατί άλλοτε οι γονείς εξαιτίας έλλειψης χρόνου και άλλοτε εξαιτίας έλλειψης γνώσεων για τον τρόπο που λειτουργεί ο παιδικός ψυχολογικός παράγοντας ακούμε συχνά να προβάλλουν την έκφραση «Παιδί είναι-θα μεγαλώσει, θα μάθει» με αποτέλεσμα να αφήνονται στα δίχτυα του χρόνου και ν’ αναβάλλουν τη διαπαιδαγώγηση κάθε φορά που το παιδί τους εκδηλώνει μία αποκλίνουσα συμπεριφορά.

Αυτή η συνεχής αναβολή επιφέρει αρνητικά αποτελέσματα αφού μία ανάλογη μελλοντική συμπεριφορά ξαναβγαίνει στην επιφάνεια ολοένα και πιο έντονη. Παγιδεύονται στην τάση να τα προσφέρουν όλα πιστεύοντας ότι έτσι θα καλύψουν τη δική τους εσωτερική ανάγκη να εξασφαλίσουν άφεση αμαρτιών από τα παιδιά τους. Δημιουργούν λοιπόν ένα πλασματικό περιβάλλον ιδανικής συνεχούς προσφοράς ώστε τα παιδιά να βιώνουν όσο το δυνατό λιγότερο τη στενοχώρια και τη λύπη. Εκτελώντας όλες τις επιθυμίες και κάνοντας όλα τα χατίρια καθυστερούν την ψυχική ωρίμανση και εσωτερική ανάπτυξη τους.

Αυτό που καταφέρνουν είναι να μεγαλώνουν ως εξαρτημένοι ενήλικες χωρίς να πιστεύουν στον εαυτό τους και φυσικά δίχως να έχουν απαιτήσεις από αυτόν με αποτέλεσμα να επαναπαύονται στις μέτριες και χλιαρές καταστάσεις της ζωής και να μη δημιουργούν προϋποθέσεις προοπτικής για κάτι καλύτερο. Χρήζει αναφοράς το παράδειγμα ότι πολλά αγόρια έχοντας μεγαλώσει σ’ ένα περιβάλλον με τις μητέρες τους να αναφέρουν συνεχώς ότι είναι ανώτερα όλων , ως ενήλικες απαιτούν οι γυναίκες με τις οποίες συνάπτουν σχέσεις να υιοθετούν αυτό το πρότυπο, κι αν αυτό δε συμβεί  τότε αρχίζει η διαδικασία προσπάθειας να τις αλλάξουν που αρκετές φορές καταλήγει στο χωρισμό.

Οι PeterPans παρουσιάζουν διπολική συμπεριφορά όσο αφορά το «φαίνεσθαι» και το «είναι».

Το φαίνεσθαι είναι ιδανικό, ένα παιδί που πετά από μέρος σε μέρος ξέγνοιαστο δίχως προβλήματα να το ταλαιπωρούν. Το «είναι» τους όμως αποτελεί έναν βαθιά πληγωμένο, προβληματισμένο ενήλικα  με διαταραχή προσωπικότητας που αρνείται ν’ αντιμετωπίσει την πραγματικότητα και συνεχίζει να ζει στον κόσμο του, στη χώρα του «Ποτέ». Για χρήσιμες συμβουλές ανατρέχει πάντα στη μητέρα του και σε δύσκολες καταστάσεις αναζητά την προστασία της αφού δεν είναι συναισθηματικά δυνατός.

Ο PeterPan και το καθάρισμα του σπιτιού

Ο Peter Pan ως ενήλικας θα κάνει πίσω σε αυτό που ονομάζουμε «ευθύνη» γιατί πιστεύει πως είναι αδύναμος , πως δεν μπορεί. Αυτό διδάχθηκε από την οικογένεια του. Ένα παιδί που ποτέ δεν έμαθε ή δεν αποπειράθηκε να καθαρίσει ή να στρώσει ένα τραπεζομάντηλο την ώρα του φαγητού δύσκολα θα μπει στη διαδικασία ως ενήλικας να είναι υπεύθυνος για το σπιτικό του αν τελικά το δημιουργήσει. Θ’ αναζητά ερωτικές σχέσεις με άτομα μικρότερης ηλικίας για να ξαναζεί την παιδικότητα του και να τα εντυπωσιάζει ή μεγαλύτερης που θα  αναλαμβάνουν τις δουλειές του σπιτιού αλλά και αρκετές ευθύνες. Μόλις τεθεί θέμα συγκατοίκησης  τότε εκείνος αποφασίζει να φύγει για «τη χώρα του Ποτέ», αναζητώντας επόμενες περιπέτειες. Η συνεχής αναζήτηση συντρόφου λειτουργεί γι’ αυτόν ως επιβεβαίωση  καθώς φοβάται την απόρριψη.

Το σύνδρομο της Γουέντι και ο φόβος της εγκατάλειψης

Στο παραμύθι πρωταγωνιστούν δύο ήρωες. Ο Peter Pan και η φίλη του η Γουέντι. Η Γουέντι είναι ένας χαρακτήρας που αναλαμβάνει κάθε ευθύνη, κάποιες φορές όχι μόνο αυτή που της αναλογεί αλλά και των άλλων. Έχει άποψη για όλα και χειρίζεται πολλές καταστάσεις. Το σύνδρομο αυτό αφορά τους χειριστικούς ανθρώπους που μέσα από την ικανότητα τους αυτή επιβεβαιώνουν την ανικανότητα των άλλων αλλά και επιβεβαιώνονται  οι ίδιοι  εφόσον έχουν τον έλεγχο των καταστάσεων. Μόνο έτσι αισθάνονται ασφάλεια. Όταν γυναίκες και κυρίως μητέρες νιώσουν  ότι χάνουν τον έλεγχο ή στο δρόμο τους εμφανιστούν άνθρωποι που δεν μπορούν να τους χειριστούν , καταρρέουν συναισθηματικά ή θυμώνουν και απομακρύνονται εκφράζοντας επιθετικές συμπεριφορές διότι αδυνατούν να ελέγχουν τις εξελίξεις.

Όσο σκληρό και αν ακούγεται οι μητέρες οι οποίες εργάζονται, μαγειρεύουν, καθαρίζουν, διαβάζουν, μεγαλώνουν τα παιδιά τους αφήνοντας τον εαυτό τους , αναλαμβάνουν όλες τις ευθύνες προβάλλοντας σε πιθανό διαπληκτισμό «Αυτό είναι και το ευχαριστώ», μαρτυρά ότι θέλουν να νιώθουν πάντα χρήσιμες για να μην εγκαταλειφθούν ποτέ, καλλιεργώντας το συναίσθημα της ενοχής στα παιδιά που μεγαλώνουν. Κι επειδή στη ζωή υπάρχουν πάντα αστάθμητοι παράγοντες αν εγκαταλειφθούν μένοντας με μόνο συμπαραστάτη τον ίδιο τους τον εαυτό που έχουν ξεχάσει παρουσιάζουν συμπτώματα κατάθλιψης.

Άτομα σαν τον PeterPan και τη Γουέντι δεν μπορούν να ζήσουν χωρίς το χειραγωγό τους και χωρίς να ασκούν την κηδεμονία τους αντίστοιχα, συμπεριφέρονται σαν παιδιά χωρίς όμως την ευαισθησία ενός παιδιού, είναι νάρκισσοι ζητώντας υπερβολική προσοχή, δεν μιλούν για τα συναισθήματα τους θεωρώντας μόνο τα δικά τους προβλήματα σημαντικά, αντιδρούν με έντονο τρόπο, είναι ευθυνόφοβοι και ηττοπαθείς, δεν αντέχουν την  κριτική και δεν διακατέχονται από αυτοπειθαρχία, έλεγχο και δημιουργικότητα. Όταν συναντήσουν τα δύσκολα ακολουθούν την θεωρία του “blamegame”( αποποίηση ευθυνών).

«Η Χώρα του Ποτέ» δεν έχει ευθύνες όλα λύνονται με μαγικό τρόπο χωρίς προσπάθεια».

Αρθρογράφος: Ευαγγελία Κουτράκου
Σύμβουλος Ψ.Υγείας

e-psychology

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ