Ο φόβος της εγκατάλειψης στην ερωτική σχέση

Έχει παρατηρηθεί ότι πολλοί άνθρωποι αντιδρούν με μεγάλη συναισθηματική ένταση στο ενδεχόμενο μιας πραγματικής ή φανταστικής εγκατάλειψης. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που στη σκέψη πως κάποιος σημαντικός άλλος θα τους εγκαταλείψει καταλαμβάνονται από έντονο άγχος, απόγνωση ή αντίθετα αποστασιοποιούνται με στόχο να παραμείνουν ασφαλείς.

Στην προσπάθειά μας να κατανοήσουμε το συναίσθημα της εγκατάλειψης και την επίδρασή του στις ερωτικές σχέσεις είναι σκόπιμο να αναλύσουμε, όσο αυτό είναι δυνατόν, τα επιμέρους χαρακτηριστικά του καθώς και να αναφερθούμε στις συνθήκες δημιουργίας του.

Το συναίσθημα της εγκατάλειψης, όπως κάθε άλλο πυρηνικό συναίσθημα, δημιουργείται στη βρεφική ηλικία κατά τη διάρκεια του προλεκτικού σταδίου ανάπτυξης, όταν η γλώσσα δεν έχει σχηματιστεί για να μπορεί να περιγράψει τα συναισθήματα.  Ερευνητικά έχει φανεί ότι η ανάδυση του συναισθήματος εγκατάλειψης επηρεάζεται από την αλληλεπίδραση της ιδιοσυγκρασίας του παιδιού με τις πρώιμες εμπειρίες της παιδικής ηλικίας.

Πιο συγκεκριμένα, η βιολογική προδιάθεση στο άγχος αποχωρισμού σε συνδυασμό με τοξικές εμπειρίες της παιδικής ηλικίας σε ένα ασταθές περιβάλλον όπου οι σημαντικοί άλλοι δεν είναι ικανοί να προσφέρουν αγάπη και προστασία, είναι απρόβλεπτοι ή απόντες, είναι δυνατόν να οδηγήσουν στην ανάδυση του συναισθήματος εγκατάλειψης. Το παιδί που αισθάνεται εγκαταλελειμμένο τείνει να κουβαλά αυτό το συναίσθημα και ως ενήλικας  με αποτέλεσμα αυτό να διαιωνίζεται και να εκδηλώνεται σε ένα ευρύ φάσμα καταστάσεων όπως είναι οι ερωτικές σχέσεις.

Ο φόβος της εγκατάλειψης επηρεάζει με πολλούς τρόπους μία ερωτική σχέση.

 Αρχικά ένα άτομο που νιώθει ότι θα εγκαταλειφθεί είναι δυνατόν να επιλέγει συντρόφους που δεν είναι διαθέσιμοι, ώστε να επιβεβαιώσει την ίδια την πεποίθηση. Μάλιστα, όταν ο υποψήφιος ερωτικός σύντροφος εμφανίζεται αξιόπιστος είναι πολύ συχνό το άτομο με φόβο εγκατάλειψης να αποστασιοποιείται.

Άλλες φορές, οι άνθρωποι με άγχος εγκατάλειψης την αγωνία τους αυτή τη βιώνουν ως ισοδύναμη με το μέγεθος της αγάπης που αισθάνονται για κάποιον. Ως αποτέλεσμα, όταν κάποιος αποδείξει την αξιοπιστία του, εκείνοι ηρεμούν αλλά ταυτόχρονα αισθάνονται πως δεν ποθούν ή θέλουν αρκετά τον αξιόπιστο-πλέον σύντροφο. Για αυτό άλλωστε, δεν είναι λίγες οι φορές που κάποιος θα σαμποτάρει τη σχέση με έναν αχρείαστο τσακωμό, ώστε να αναζωπυρώσει το άγχος της ίδιας του της εγκατάλειψης ώστε να  αναβιώσει τον ίδιο πόθο.  

Μέσω του ίδιου μηχανισμού, ο φόβος της εγκατάλειψης σε ένα άτομο μπορεί να προκαλέσει συμπεριφορές που τελικά θα οδηγήσουν στην εγκατάλειψη. Ένα παράδειγμα είναι η έντονη έκφραση θυμού, ζήλειας ή προσκόλλησης στο σύντροφο σε βαθμό που εκείνος ασφυκτιά και απομακρύνεται.

Δεν είναι λίγες οι φορές που το άτομο με άγχος εγκατάλειψης, ακόμα κι αν βρίσκεται σε μία σταθερή και υγιή ερωτική σχέση, αισθάνεται ανασφάλεια σε σχέση με τον ερωτικό σύντροφο σκεπτόμενο ότι εκείνος θα φύγει ή θα πεθάνει και αναστατώνεται σε μεγάλο βαθμό ακόμα και μετά από συνηθισμένους αποχωρισμούς.

Όπως προκύπτει από τα παραπάνω, ο φόβος της εγκατάλειψης προκαλεί μεγάλη έκπτωση στη λειτουργικότητα του ζευγαριού και στην ποιότητα ζωής και των δύο συντρόφων καθώς η ερωτική σχέση ως επί το πλείστον δεν προσφέρει συναισθηματική ασφάλεια, ηρεμία και σταθερότητα αλλά αποτελεί ένα πλαίσιο έκφρασης θυμού, συγκρούσεων και αρνητικών συναισθημάτων. Το άτομο με φόβο εγκατάλειψης, μην έχοντας συνειδητοποιήσει το φαύλο κύκλο στον οποίο βρίσκεται, επαναλαμβάνει τις συμπεριφορές που επιβεβαιώνουν εν τέλει την πεποίθηση πως ό,τι κι αν κάνει πάντα θα καταλήγει μόνο και εγκαταλελειμμένο από τους σημαντικούς άλλους. 

Πρώτο και πιο σημαντικό βήμα για να καταλαγιάσει ο φόβος της εγκατάλειψης είναι η συνειδητοποίηση αυτής της πλευράς του εαυτού μας και η κατανόησή της. Στη συνέχεια, η γνώση των συνθηκών που ενεργοποιούν το συναίσθημα καθώς και η αναγνώριση των συμπεριφορών που μέχρι τότε το ενίσχυαν, είναι πιθανό να οδηγήσουν στην αλλαγή του μοτίβου που οδηγούσε πάντα στο ίδιο αποτέλεσμα. Η κατανόηση της φύσης των πληγών μας και η ειλικρινής αποδοχή τους είναι οι συνθήκες που τελικά επιτρέπουν την επούλωσή τους.

Αρθρογράφος: Άννα Αλβανού
Ψυχολόγος

e-psychology

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ