ΜΕ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΒΗΜΑΤΑ ΣΕ ΧΡΟΝΟ ΠΡΟΓΟΝΙΚΟ

ΒΙΒΛΙΚΗ ΑΠΟΨΗ

Τα βήματα της Γυναίκας, φίλοι μου, ελάτε μαζί ν' ακολουθήσουμε ξεκινώντας από χρόνο Βιβλικό, από τη χρονική στιγή που ο Πλάστης δημιουργεί τον άντρα και τη γυναίκα, ώστε ο κόσμος ν' αυξηθεί και το γένος ν' αρχίσει των ανθρώπων. 

Στο Ταλμούδ, μια απόκρυφη πτυχή της Π. Διαθήκης, ο Αδάμ πλάστηκε ταυτόχρονα με τη Λίλιθ, την πρώτη γυναίκα, ενωμένοι στην πλάτη, ως ανδρόγυνο, αρσενικό ενωμένο με το θηλυκό, ως πνευματική οντότητα κατ' εικόνα του θεού. Αυτή όμως η πρώτη γυναίκα της 6ης ημέρας της Δημιουργίας και σύντροφος του Αδάμ, μη θέλοντας να υποταγεί στη θεία θέληση, να υπαχθεί στην εξουσία του ανδρός, κατώτερη να γίνει, τον εγκαταλείπει και φεύγει από τον Παράδεισο. Ο Αδάμ εκφράζει το παράπονό του, για την εγκατάλειψή του, στο Θεό.

Κατ' άλλη εκδοχή ο Θεός τη διώχνει από τον Παράδεισο, επειδή επικαλείται τ' όνομά Του, και την εξορίζει στην Ερυθρά θάλασσα.

Τότε είναι που ο Θεός, λυπούμενος τον Αδάμ και επιθυμώντας την πλήθυνση των ανθρώπων, πλάθει την Εύα, δεύτερη γυναίκα στη Δημιουργία, τρίτη ως άνθρωπο, αφαιρώντας τμήμα από το πλευρό του. 

Η σύσταση του Θεού προς το ζευγάρι, είναι η απόλαυση όλων των αγαθών του Παραδείσου, πλην του δέντρου με τον καρπό της γνώσης του Κακού.

Η περιδιάβαση στον Παράδεισο δεν κρατά πολύ, όταν η Εύα, η δευτερόπλαστη γυναίκα, περίεργη δοκιμάζει το μήλο που της υπέδειξε ο πονηρός όφις, για να παρασύρει μετά και τον Αδάμ στην παρακοή, άρα στο δρόμο της αμαρτίας, βάζοντάς τον το μήλο της Γνώσης για να φάει.

Αν δεν ήταν η παραβάτης Εύα, ερμηνεύουν άλλοι, ο άνθρωπος θα περπατούσε ακόμα στους παραδείσιους δρόμους της αθανασίας. Ο Αδάμ όμως μπαίνει στον πειρασμό της γνώσης και αυτό το χρωστά η Ανθρωπότητα στην Εύα, τη γυναίκα, που τον παρέσυρε και που έκτοτε συβολίζει τον πειρασμό, που οδηγεί σε έκπτωση ηθική, στην αμαρτία, με την οποία γεννιόμαστε όλοι. Είναι το βιβλικό χρονικό σημείο που αρχίζει η δυσφήμισή της!

Αυτή όμως η δυσφημισμένη πρωτόπλαστη δικαιώνεται, όταν Άγγελος Κυρίου της μεταφέρει το μήνυμα, πως ευλογήθηκε να φέρει στον Κόσμο τον ενανθρωπισθέντα Θεό. Μια γέννηση που θα συντελέσει και στη σωτηρία της ανθρωπότητας, καθώς θα την απαλλάξει από το προπατορικό αμάρτημα. 

Η αποκατάσταση της υπόληψης της Γυναίκας μ' αυτή την εκλογή είναι φανερή.

Η φύση της έχει ευλογηθεί και ό,τι και αν κάνει στο εξής θα είναι προσωπική της ευθύνη σ΄αυτό τον Κόσμο, που περιλαμβάνει και τα δύο φύλα ισόνομα κι ισότιμα, χωρίς το θηλυκό να συγκαταλέγεται στα πονηρά τα πνεύματα και τα παραπληρωματικά, χωρίς να το θεωρούν μέρος της αντρικής υπόστασης, στην οποία και θα πρέπει να οφείλει αιώνια ευγνωμοσύνη για το πλευρό που της χάρισε, ώστε υπόσταση κι το θηλυκό γένος να λάβει. 

Ισοτιμία είναι ο στόχος στον αγώνα της Γυναίκας, να καταξιωθεί στη γραμμή του δικού της φωτός.

ΓΥΝΑΙΚΕΙΟΣ ΒΥΘΟΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ

Σε χρόνο κοσμικό γυρνώντας τώρα, φίλοι μου, παρακολουθώντας τα βήματα της Γυναίκας μέσα σ' ένα καθαρά πατριαρχικό κοινωνικό σύστημα, που την έσπρωχνε στο περιθώριο της κοινωνικής και πολιτικής ζωής, διακρίνουμε την ποικιλότητα και την αντιφατικότητα στη δράση της, που κατατείνει ωστόσο στην κατίσχυση της κοινωνικής ισοτιμίας και στην κατάργηση της αρχής της διάκρισης των φύλων. 

Η ρώμη είναι το κύριο γνώρισμά της σ’ όλους τους ρόλους που υποδύεται που. με συνεπίκουρο την επιμονή, τη βοηθά στη διεκδίκηση της ισότητας ως το τέλος, με όποιο τίμημα.

Ακροβασίες, ανοσιουργίες(Κλυταιμνήστρα, Μήδεια), που προκαλούν κοινωνική κατακραυγή, αλλά και θυσίες ασύγκριτες(Αντιγόνης, Ιφιγένειας, Άλκηστης), που γεννούν πέραν του ανθρώπου και το θαυμασμό των Θεών, είναι οι εκφάνσεις της δράσης της σ’ αυτό το αντίξοο έδαφος, όπου θέλει να ευδοκιμήσει επί ίσοις όροις και να καταξιώσει το γένος της.

Ας περπατήσουμε μαζί στα εχθρικά γι’αυτήν μονοπάτια, πατώντας πάνω στις γραμμές των αποσπασμάτων αρχαίων δημιουργών:

Αγαμέμνων:Έτσι άλλο πιο άπονο θεριό δεν έχει απ’τη γυναίκα
που τέτοιο βάλει στην ψυχή κακούργημα να κάνει.
..........................................................................
......................... .......... Όμως αυτή η κακούργα
και τον ατό της ντρόπιασε και τις γυναίκες όλες
όσες στον κόσμο γεννηθούν,καλόγνωμες κι’ας είναι.
Γι’αυτό ποτέ σου μη σταθείς καλός πια σε γυναίκα
μήτε να της εμπιστευτείς το μυστικό που ξέρεις,
μόν’άλλα πάντα να της λες κι’ άλλα
στο νου να κρύβεις..........
................Γιατί πίστη πια δεν έχουν οι γυναίκες.
(Ομήρου Οδύσσεια ραψ. λ,μετ. Ζ. Σιδέρη)

Είναι οι απόψεις που εκφράζει ο δολοφονημένος απ' τη γυναίκα του Αγαμέμνονας στον Οδυσσέα, όταν συναντιώνται στον Άδη. Μπορεί ο Αγαμέμνονας να εκφράζει το μίσος του για τη συγκεκριμένη γυναίκα, ωστόσο μοιάζει να εκπροσωπεί το φύλο το δικό του. Πατώντας στο δικό του πάθημα, αφορίζει το γυναικών όλο το γένος και συνιστά στο γένος των ανδρών να άρουν την εμπιστοσύνη τους στο γυναικείο φύλο.

Στην ίδια γραμμή πλεύσης και ο Ησίοδος στη «Θεογονία»:
«Επήρε γη ο ξακουστός χωλός κι' ομοίωμα έπλασε σεμνής παρθένας, γιατί αυτή 'ταν η βουλή του γιου του Κρόνου. Κι’ η γλαυκομάτα η θέαινα Αθηνά την έζωσε και την εστόλισε μ’ ολόασπρο φόρεμα' και στο κεφάλι πέπλο κεντητό τής έρριξε, που ήτανε θάμα να το βλέπεις' κι ολόγυρα ψηλά στο μέτωπο χρυσό τής έβαλε στεφάνι......................................

Του 'βαλε τέτοια ένα σωρό, θάματ’ αληθινά, που έλεγες κι ήταν ζωντανά και θα τ’ακούσεις. Τότε λοιπόν, αφού έπλασε κακό τόσον ωραίο αντί για το καλό, το οδήγησε έξω εκεί που ήταν κι οι άλλοι θεοί και οι άνθρωποι......................
Και οι θεοί οι αθάνατοι και οι θνητοί οι άνθρωποι απόμειναν από το θαυμασμό σαν είδαν τη βαθειά κι ακαταμάχητη παγίδα αυτή για τους ανθρώπους προορισμένη. Γιατί απ’αυτή ξεφύτρωσε των γυναικών το γένος το καταραμένο, που δίπλα στους θνητούς πληγή μεγάλη κι’αυτές ζούνε,που διόλου δεν ταιριάζουνε στην φτώχεια την καταραμένη, μα στα πλούτη μόνο......................

...συμφορά έπλασε ο Δίας, που από ψηλά βαρυβροντά, για τους ανθρώπους τις γυναίκες,που είν’ ένα μ’ όλα του θνητού τα βάσανα τα μαύρα...............».

Συμπερασματικά, κατά τον Ησίοδο, η γυναίκα ορίζεται ως παρακάτω:
«Η γυναίκα είναι μια συμφορά, μια ωραία συμφορά, μια καλοστημένη παγίδα
που μέσα της πέφτουν οι άνθρωποι».

Στην ίδια ευθεία, της ηθικής μείωσης και υποβάθμισης του γένους των γυναικών, κινείται και ο φιλόσοφος Πλάτων:

« Κατ’αρχήν όλες οι ψυχές φώλιαζαν σε ανδρικά κορμιά. Όσες απ’αυτές ζούσαν άψογα στη γη, επέστρεψαν στ’ αστέρια απ’όπου και προέρχονταν. Αλλά η ψυχή που δεν ζούσε άμεμπτη ζωή ξαναγύριζε στη γη χάρη σε μια δεύτερη γέννηση, αυτή τη φορά με τη μορφή γυναίκας. Αν σ’αυτή τη δεύτερη ενσάρκωσή της συμπεριφερόταν υπερβολικά φιλήδονα, υποβιβαζόταν ακόμα μια βαθμίδα χαμηλότερα: ξαναγεννιόταν για τρίτη φορά με τη μορφή ζώου».

Όπως προκύπτει από τα παραπάνω, είχε μπροστά της τείχη μίσους και απαξίωσης να γκρεμίσει, για να γίνει τουλάχιστον αποδεκτή ως αυθύπαρκτη προσωπικότητα. 

Δεν μπορούμε όμως να μη σημειώσουμε και την αντιφατικότητα στην ανδρική θεώρηση, όταν εξετάσουμε τη στάση της ανδροκρατούμενης κοινωνίας απέναντι στην “εταίρα”. 

Τη θαύμαζαν για τη σκέψη της, την αποδέχονταν, ως ισότιμη, σε συμπόσια, την παντρεύονταν επιφανή πολιτικά πρόσωπα, πρόσωπα με κύριο ρόλο στην πολιτική ζωή της αρχαιότητας. Στην περίπτωση αυτή, η γυναίκα εταίρα έχαιρε της αποδοχής και της ισοτιμίας που δεν είχε το υπόλοιπο γυναίκειο γένος.

Μέσα σ’ ένα περιβάλλον αντιφατικών μηνυμάτων, φίλοι μου, η γυναίκα οραματίζεται το μέλλον της και νιώθει πως έρχεται το φως της, να καταυγάσει επιτέλους και να της ανοίξει πόρτες, που ήταν γι’ αυτήν κλειδωμένες.
Ο χορός των γυναικών της Κορίνθου, στο έργο του Ευριπίδη «Μήδεια», ακούγεται προφητικός και απόλυτα βέβαιος για τη δόξα που θα στεφανώσει το γένος της.

Χο. ......η ζωή μου θα γίνει ξακουστή
μεγάλη δόξα θα στεφανώσει τις γυναίκες
κι ούτε φήμη κακιά ποτέ θα τις αγγίξει.
Και των παλιών θα πάψουν τα τραγούδια
να λεν για τη δικιά μας απιστία.
Δεν χάρισε στη σκέψη μας ο Φοίβος,
του τραγουδιού ο μπροστάρης, τη γλυκιά
πνοή της λύρας' τότε για τους άνδρες
ενάντιους θα ταιριάζαμε σκοπούς'
τι ο χρόνος ο μακρόσυρτος
πολλά για την αντρίκεια μοίρα
και τη δική μου θα ιστορούσε.

Έτσι οραματίζεται το μέλλον της, ωστόσο συνειδητοποιεί πως θα κυλήσει πολύς χρόνος για να φθάσει σε επιθυμητά σκαλοπάτια, αποδυόμενη σ' ένα δύσκολο κοινωνικό αγώνα.

Η Μήδεια, στην ομώνυμη τραγωδία, μαρτυρεί τη ζοφερή θέση της γυναίκας, την περιθωριοποίηση και την αντιμετώπισή της ως αντικείμενο, που δεν έχει αυταξία:

ΜΗ. Απ’όσα έχουν ψυχή και νου, γυναίκες,
το πιο δυστυχισμένο είμαστε πλάσμα'
πρώτα με χρήματα περίσσια πρέπει
τον άντρα ν’αγοράσουμε κι αφέντη
να βάλουμε έτσι στο κορμί μας' τούτο
χειρότερο κακό από εκείνο. Η πιο μεγάλη
εδώ 'ναι η αγωνία' καλός θα βγεί;
κακός; Γιατί καμιά τιμή δεν φέρνει
στη γυναίκα τον άντρα να χωρίσει
μηδέ να τον αφήσει. Έπειτα πάλι
σε νέες συνήθειες μπαίνοντας και τρόπους
το φέρσιμο του αντρός ανάγκη πάσα να
προμαντεύει,αφού απ’ το σπιτικό της
δεν το 'μαθε.....

Η μαρτυρία της αφήνει να φανεί ότι η υποτακτικότητά της είναι υπό αίρεση, ήτοι αναιρείται αν προδοθεί στον έρωτά της:
ΜΗ. .......Για άλλα νιώθει
φόβο η γυναίκα και δεν έχει θάρρος
ούτε μπορεί τα όπλα ν’αντικρίσει.
Όμως αν προδοθεί στον έρωτά της,
πιο φόνισσα απ’αυτήν δε γίνεται άλλη.

Η γυναίκα προαναγγέλλει τους όρους του αγώνα για την αναγνώρισή της.
Σ’ αυτή την ανδροκρατούμενη κοινωνία, το παράδοξο είναι πως το γένος των ανδρών είναι η φωνή του αγώνα της, οι συγγραφείς δηλαδή της κλασσικής εποχής, που την κάνουν ηρωίδα στα έργα τους, αποκαλύπτοντας το κρυμμένο μεγαλείο της, το σθένος που έχει μέσα της και τη δύναμη που κάλυπτε η κατ’ επίφαση αδυναμία της:
ΜΗ......... Κανένας
μη με θαρρεί δειλή κι αδύναμη, ούτε
πονόψυχη, μα το ενάντιο είμαι:
σκληρή για τους εχθρούς και για τους φίλους
καλή...
(Ευριπίδη:Μήδεια, εκδ. Κάκτος)

Πάθη γυναικών αναξιοπαθούντων, αλλά και γυναικών που σκανδάλισαν, τα μεταφέρουν τα ομηρικά έπη, χωρίς όμως ο δημιουργός τους να μπει στο βάθος των αιτίων που τα προκάλεσαν. 

Τα δραματοποιεί όμως, προχωρώντας στο βυθό της δράσης τους, ο λόγος των τριών μεγάλων δραματουργών, Αισχύλου, Σοφοκλή, Ευριπίδη, και προβάλλονται έκτοτε οι γυναίκες που δοκιμάστηκαν στο ανδροκρατικό σύστημα μέσα, ως ακατάλυτα σύμβολα του αγώνα του φύλου τους, στα πρώτα βήματα της επανένταξής του σ’ένα δικαιότερο κοινωνικό περιβάλλον, ανταποκρινόμενο εξ ίσου στις ανάγκες των μελών του.

Εξ αμελείας ή εν επιγνώσει, το γένος των ανδρών, με καταξιωμένους εκπροσώπους, έγινε διαπρύσιος κήρυκας της γυναίκειας ρώμης και αρετής, όπως αυτή εκδηλωνόταν σε ατραπούς μη προνομιακούς για το φύλο της.
Έτσι απαθανατίζεται η δράση της γυναίκας με έργα που φέρουν το όνομά της, προσδιορίζεται ο χρόνος και ο χώρος που βηματίζει και περιγράφει τον ηθικό πολιτισμό που φέρει από την Ανατολή ίσα με τη Δύση. 

Αναφέρουμε ενδεικτικά ονόματα από τίτλους έργων των κλασσικών συγγραφέων, εκπροσώπων της δραματικής ποίησης:
Αντιγόνη, Άλκηστη, Ελένη, Ιφιγένεια, Ηλέκτρα, Εκάβη, Μήδεια, Αντρομάχη, Λυσιστράτη, Τρωαδίτισσες, Ευμενίδες, Βάκχες, Ικέτιδες, Εκκλησιάζουσες κ.λ.π.

Όλοι οι ρόλοι ρίχνουν φως σε κοινωνικά στερεότυπα του φύλου της: της μάνας, της συζύγου, της αδελφής, της κόρης, της παλλακίδας και δείχνουν ποιες αξίες, που μεταφέρουν ως αυτοτελείς προσωπικότητες, πρέπει να γίνονται σεβαστές απ’ όλο το ανδρικό γένος, που τις βλέπει ως αναγκαίο κακό, απαραίτητο κυρίως για τη διαιώνιση του είδους:

Ιππόλυτος: “Ω Δία......................................
............................. Αν να σπείρεις
το ανθρώπινο γέμος εβουλήθης,
δεν έπρεπε να το γεννάει γυναίκα,
μα δίνοντας καθένας στους ναούς σου
για μάλαμα, για σίδερο, για χάλκωμα
τον σπόρο των παιδιών του ν' αγοράζει
ανάλογα μ' ό,τι πληρώνει-κ' έτσι
στο σπιτικό του λέφτερος να ζει,
με δίχως θηλυκά.

(Ιππόλυτος, Ευρυπίδη).

The Mythologists

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ