Ποιος θα έπρεπε να καθοδηγεί την παγκόσμια οικονομία;

Από την άποψη της παγκόσμιας οικονομικής ηγεσίας, ο εικοστός αιώνας θεωρείται Αμερικανικός, ακριβώς όπως ο δέκατος ένατος αιώνας ήταν Βρετανικός και ο δέκατος έκτος αιώνας ήταν Ισπανικός. Κινέζοι και Ευρωπαίοι πιστεύουν ότι θα είναι η επόμενη παγκόσμια οικονομική δύναμη. Είναι έτσι; Και θα ήθελαν πράγματι να είναι; Απαντούν στα ερωτήματα, ο Harold James, καθηγητής Ιστορίας και Διεθνών Σχέσεων στοPrinceton, και ο Domenico Lombardi, διευθυντής του προγράμματος Παγκόσμιας Οικονομίας στο Κέντρο για τη Διεθνή Καινοτομία Διακυβέρνησης (CIGI) .

Η πιο σημαντική προϋπόθεση για την παγκόσμια οικονομική ηγεσία είναι το μέγεθος. Όσο  μεγαλύτερη είναι μία οικονομία, τόσο μεγαλύτερη είναι και η συστημική σημασία της και τόσο μεγαλύτερη επιρροή έχουν οι πολιτικοί εκπρόσωποί της στη διεθνή διαδικασία λήψης αποφάσεων. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, με ΑΕΠ περίπου 16,7 τρις δολάρια. Τα 12,6 τρις της ευρωζώνης την κατατάσσουν στη δεύτερη θέση και η Κίνα, με ΑΕΠ της τάξης των 9 τρις δολαρίων, ακολουθεί στην τρίτη θέση. Με άλλα λόγια και οι τρεις οικονομίες είναι θεωρητικά αρκετά μεγάλες για να λειτουργούν ως παγκόσμιοι οικονομικοί ηγέτες.

Αλλά και οι μελλοντικές προοπτικές μιας οικονομίας είναι επίσης ζωτικής σημασίας για τις προοπτικές της ηγεσίας – και υπάρχουν σοβαρές προκλήσεις στο μέλλον. Κανείς δεν πιστεύει ότι η ευρωζώνη θα αναπτυχθεί πιο γρήγορα από τις ΗΠΑ τα επόμενα χρόνια ή δεκαετίες. Ενώ η Κίνα αναμένεται να ξεπεράσει τις ΗΠΑ όσον αφορά την παραγωγή από το 2020, τα σκληρά μέτρα ελέγχου του πληθυσμού που λαμβάνονται εδώ και δεκαετίες θα αποδυναμώσουν την ανάπτυξη σε πιο μακροπρόθεσμο ορίζοντα, αφήνοντας την οικονομία των ΗΠΑ ως την πιο δυναμική από τις τρεις.

Μια άλλη βασική προϋπόθεση για την παγκόσμια οικονομική ηγεσία είναι η συστημική σημασία σε εμπορικούς, νομισματικούς και οικονομικούς όρους. Σε αντίθεση με την Κίνα, μια μεγάλη εμπορική δύναμη με υπανάπτυκτες νομισματικές και οικονομικές δυνατότητες, η ευρωζώνη ικανοποιεί την απαίτηση της συστημικής σημασίας και στους τρεις τομείς.

Υπάρχει επίσης μια λιγότερο συγκεκριμένη πτυχή στην ηγεσία. Το να είσαι ένας πραγματικός παγκόσμιος ηγέτης σημαίνει να διαμορφώνεις και να συνδέεις τις παγκόσμιες οικονομικές δομές εντός των οποίων λειτουργούν τα κράτη και οι αγορές – κάτι που οι ΗΠΑ έχουν κάνει επί 70 χρόνια σχεδόν. Στο συνέδριο του Bretton Woods το 1944, οι ΗΠΑ φιλοτέχνησαν την μεταπολεμική διεθνή νομισματική και οικονομική τάξη. Το βασικό πλαίσιο, επικεντρωμένο γύρω από το δολάριο των ΗΠΑ, έχει επιζήσει από οικονομικές κρίσεις, τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και την ένταξη αρκετών αναπτυσσόμενων χωρών στην παγκόσμια οικονομία.

Σήμερα, η αμερικανική ηγεσία στο παγκόσμιο εμπόριο και την οικονομική και νομισματική διακυβέρνηση βασίζεται σε αλληλένδετες δυνάμεις. Οι ΗΠΑ παρέχουν στον κόσμο τη βασική διεθνή ισοτιμία, που χρησιμεύει ως ο συνδετικός κρίκος της παγκόσμιας ζήτησης, καθορίζει τις τάσεις στην οικονομική ρύθμιση και έχει μια κεντρική τράπεζα που ενεργεί ως de facto παγκόσμιος δανειστής της έσχατης ανάγκης.

Πέρα από την παροχή ενός παγκόσμιου δημόσιου αγαθού, η παροχή της παγκόσμιας κεντρικής ισοτιμίας φέρει σημαντικά εγχώρια οφέλη. Επειδή οι ​​ΗΠΑ μπορούν να δανειστούν και να πληρώσουν για τις εισαγωγές στο δικό τους νόμισμα, δεν αντιμετωπίζουν ένα σκληρό περιορισμό του ισοζυγίου πληρωμών. Αυτό τους επέτρεψε να έχουν σημαντικά και διαρκή ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών, αρκετά σταθερά από τις αρχές του 1980.

Αυτά τα ελλείμματα εγείρουν επίμονες ανησυχίες σχετικά με τη βιωσιμότητα του συστήματος, με παρατηρητές (κυρίως εκτός των ΗΠΑ) να έχουν προβλέψει εδώ και καιρό την επικείμενη κατάρρευσή του. Αλλά το σύστημα επιβιώνει, επειδή βασίζεται σε μια λειτουργική ανταλλαγή, στην οποία οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν τα χρήματα των άλλων χωρών να δρουν ως βασική κινητήρια δύναμη της παγκόσμιας ζήτησης. Στην πραγματικότητα, οικονομίες με εξαγωγικό προσανατολισμό όπως η Γερμανία, η Ιαπωνία και η Κίνα οφείλουν μεγάλο μέρος της επιτυχίας τους στην ικανότητα της Αμερικής να απορροφά ένα τεράστιο μερίδιο των παγκόσμιων εξαγωγών – και θα πρέπει να συνεχίσουν να πληρώνουν την Αμερική για να παίζουν αυτόν τον ρόλο.

Δεδομένου αυτού, οι μεγάλοι εξαγωγείς έχουν πιεστεί τον τελευταίο καιρό, για να «διορθώσουν» τα εξωτερικά πλεονάσματα τους, στο πλαίσιο του υπεύθυνου πολίτη του κόσμου. Αν και αυτό συνέβαλε στην απότομη συρρίκνωση των κινεζικών και ιαπωνικών πλεονασμάτων τρεχουσών συναλλαγών, το πλεόνασμα της ευρωζώνης αυξάνεται, με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο να αναμένει να διαμορφωθεί στο 2,3 % του ΑΕΠ φέτος (ελαφρώς λιγότερο από το κινεζικό πλεόνασμα).

Το να οδηγείται η παγκόσμια οικονομία από μία χώρα με πλεόνασμα φαίνεται πιο λογικό, δεδομένου ότι οι πιστωτές υπαγορεύουν συνήθως τους όρους. Κατά τη διάρκεια της διάσκεψης του Bretton Woods, οι ΗΠΑ αντιπροσώπευαν περισσότερο από το ήμισυ της βιομηχανικής παραγωγής στον κόσμο. Ο υπόλοιπος κόσμος χρειαζόταν δολάρια που μόνο οι ΗΠΑ μπορούσαν να προμηθεύσουν.

Η κινεζική ή ευρωπαϊκή ηγεσία θα έμοιαζε πιθανότατα περισσότερο με την προπολεμική Pax Britannica (κατά την οποία το Ηνωμένο Βασίλειο παρείχε κεφάλαια προς τον υπόλοιπο κόσμο, εν αναμονή της δικής του σχετικής οικονομικής παρακμής), με τον ηγεμόνα να παρέχει κεφάλαια σε μακροπρόθεσμη βάση. Αλλά αυτό το σενάριο προϋποθέτει ότι η  βαθιά και εύρυθμη λειτουργία του χρηματοπιστωτικού συστήματος διαμεσολαβεί στα κεφάλαια – κάτι που η Κίνα και η Ευρωζώνη δεν ήταν σε θέση να επιτύχουν.

Παρά την οικονομική κρίση του 2008, οι ΗΠΑ παραμένουν ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης στην παγκόσμια οικονομία. Πράγματι, οι αμερικανικές χρηματοπιστωτικές αγορές προσφέρουν απαράμιλλο βάθος, ρευστότητα και ασφάλεια, κι έτσι αποτελούν μαγνήτες για το παγκόσμιο κεφάλαιο, ιδιαίτερα σε καιρούς οικονομικής δυσχέρειας. Αυτή η «ελκτική δύναμη», που είναι κεντρική στην οικονομική κυριαρχία των ΗΠΑ, ενισχύει τον παγκόσμιο ρόλο του δολαρίου, καθώς οι επενδυτές που αναζητούν ασφαλή, ρευστά περιουσιακά στοιχεία ρίχνουν χρήματα σε τίτλους του Αμερικανικού Δημοσίου.

Η πεποίθηση ότι ένα κοινό νόμισμα και μια κοινή αγορά κεφαλαίων θα στηρίξει περαιτέρω τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και θα εμβαθύνει τις αγορές ήταν μια αρχή που οδήγησε στο σχηματισμό της ευρωζώνης. Όμως, δεδομένης της έλλειψης ενός ενιαίου μέσου αντίστοιχου με τα έντοκα γραμμάτια των ΗΠΑ, η κρίση προκάλεσε αποκλίσεις στις αποδόσεις του δημόσιου χρέους των κρατών μελών της ευρωζώνης. Ο τραπεζικός δανεισμός στη συνέχεια αποσύρθηκε στα εθνικά σύνορα και η ιδέα μιας ευρωπαϊκής κεφαλαιαγοράς αποσυντέθηκε.

Ομοίως, στην Κίνα, η απουσία μετατρεψιμότητας του νομίσματος – σε συνδυασμό με ένα αδύναμο οικονομικό εποπτικό πλαίσιο, το οποίο αντανακλά ένα ευρύτερο πρόβλημα που σχετίζεται με την κακή εφαρμογή του κράτους δικαίου- αλλοιώνει τις προοπτικές της οικονομίας για την ηγεσία.

Οι Ευρωπαίοι και οι Κινέζοι θα πρέπει να αναρωτηθούν αν πραγματικά θέλουν να αναλάβουν τους κινδύνους που συνδέονται με μια θέση στο κέντρο ενός μεγάλου και πολύπλοκου παγκόσμιου οικονομικού συστήματος. Ο έλεγχος του συστήματος είναι το δισκοπότηρο της παγκόσμιας ηγεσίας. Όμως, για τις οικονομίες που δεν είναι επαρκώς προετοιμασμένες για αυτό, το ελιξίριο μπορεί να αποδειχθεί δηλητήριο.

antikleidi

antinews ,   project-syndicate

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ