ΜΥΘΙΚΑ ΠΛΑΣΜΑΤΑ – ΝΥΜΦΕΣ ΑΜΑΔΡΥΑΔΕΣ-ΔΡΥΑΔΕΣ

ΑΠΟ ΒΑΣΩ ΔΕΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ

ΧΤΥΠΑ ΞΥΛΟ: «Άπτεσθαι ξύλου», έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες, λόγω της πεποίθησής τους πως στα δένδρα κατοικούσαν νύμφες (Δρυάδες-Αμαδρυάδες), χτυπούσαν τον κορμό των δέντρων για να επικαλεσθούν την προστασία τους, καθώς οι νύμφες μπορούσαν να πραγματοποιήσουν τις ευχές των ανθρώπων. Συνήθεια που φτάνει ως τις μέρες μας, όταν ακούμε κάτι το οποίο δεν θέλουμε να μας συμβεί».

Τα πρώτα πλάσματα που είδαν οι Ολύμπιοι από τους αιθέρες ήταν οι Νύμφες των βουνών. 

Αυτές οι εξαιρετικά μακρόβιες γυναικείες μορφές, που δεν απέφευγαν, όμως, το θάνατο, εμφανίζονταν και εξαφανίζονταν από τα δάση και τις λόχμες, κυνηγώντας συχνά διάφορα θηρία. 

Αποτέλεσαν τις πρώτες φωτιές του πόθου των Ολύμπιων και σχεδόν τους μύησαν στα πλάσματα της γης. 

Οι Νύμφες ήταν θεότητες της βλάστησης που κατοικούσαν, όπως παραδίδεται στην Ιλιάδα, «στα όμορφα άλση και στις πηγές των ποταμών και στα χλοερά λιβάδια» στο βουνό Σίπυλο (μεταξύ Λυδίας και Φρυγίας), απ' όπου πηγάζει ο Αχελώος, γύρω από τον οποίο χορεύουν. 

Ανάλογα με τον τόπο διαμονής τους οι Νύμφες χωρίζονται σε κατηγορίες, Μελιάδες, Δράδες, Νηριίδες, Ναϊάδες, Ορεάδες, Αμαδρυάδες. 

Θα αναφερθούμε στις αρχαιότερες, Αμαδρυάδες-Δρυάδες, που γεννιούνται με το δέντρο που προστατεύουν και μοιράζονται τη μοίρα του, θεωρείται μάλιστα ότι πεθαίνουν με το δέντρο. 

Αυτή, για παράδειγμα, είναι η περίπτωση της Νύμφης Σαγαρίτιδας που παίζει ρόλο στην παραλλαγή του μύθου του Άττη που αναφέρει ο Οβίδιος (Fasti 4, 229 κ.ε.). Ο Άττης παραβίασε την υπόσχεση που έδωσε στην Κυβέλη να παραμείνει αγνός και ενώθηκε με τη Νύμφη Σαγαρίτιδα.

 Η θεά προκάλεσε τον θάνατο της Νύμφης ξεριζώνοντας το δέντρο, με τη ζωή του οποίου συνδεόταν η δική της η ζωή. Ο Άττης παραφρόνησε και ευνουχίστηκε. 

Άλλες πάλι φορές οι Αμαδρυάδες παρακαλούν ήρωες να σώσουν το δέντρο τους, ενώ κάποιες φορές τιμωρούν αυτόν που θα κόψει ένα δέντρο αγνοώντας τις παρακλήσεις τους. 

Αυτή είναι η περίπτωση της νύμφης ή βάκχης Αμβροσίας που της επιτέθηκε ο Λυκούργος με πέλεκυ, όταν εκείνη αρνήθηκε τις ερωτικές προτάσεις του.

 Η Γη τη μεταμόρφωσε σε κλήμα που στραγγάλισε τον επίδοξο βιαστή της. 

Το επεισόδιο παριστάνεται σε ψηφιδωτό στη Δήλο. 

Η σχέση όμως των Νυμφών με τα δέντρα παραπέμπει στον έντονο συμβολισμό του μοτίβου του δέντρου, τόσο στους αιγαιακούς πολιτισμούς όσο και, νωρίτερα, στους μόνιμα εγκατεστημένους λαούς της Μεσοποταμίας, που υπερβαίνει τα όρια της τοπιογραφίας -εξάλλου η τοπιογραφία είναι επίτευγμα των πρώτων αυτοκρατορικών χρόνων της και συνδέεται με τη διακοσμητική διάθεση των πλούσιων Ρωμαίων]. 

Η αρχαιολόγος Ν. Κούρου επισημαίνει ότι οι απαρχές του συμβολισμού του δέντρου και η σύνδεσή του με θρησκευτικές τελετουργίες εντοπίζονται στο μεταβατικό στάδιο από την οικονομία του κυνηγιού στην οικονομία της γεωργίας, την περίοδο δηλαδή «της συλλεκτικής οικονομίας και της τροφοσυλλογής από τα δέντρα και τα άγρια φυτά», οπότε η ανάπτυξη του δέντρου και η ωρίμανση των καρπών του συσχετίζεται με τις εναλλαγές των εποχών, και ταυτίζεται τελικά με το σύνολο της φύσης και τον κύκλο της ζωής -γι' αυτό και αργότερα το ιερό δέντρο πλαισιώνεται από κοσμογονικά σύμβολα (ήλιος, σελήνη) και τυποποιείται εικαστικά.

Η λατρεία της φύσης διατηρήθηκε, ακόμη κι όταν η Μεγάλη Μητέρα Θεά παραγκωνίσθηκε από τον πολυθεϊσμό της Μυκηναϊκής εποχής που παγιώθηκε αργότερα στο ολυμπιακό δωδεκάθεο. Στην ανεικονική τέχνη των Σκοτεινών Αιώνων επιβιώνει το μοτίβο του δέντρου, όπως και στον εικονογραφικό ρυθμό που ακολουθεί από το τέλος του 8ου αι. π.Χ., κατά την ανατολίζουσα περίοδο αλλά και στο ολυμπιακό δωδεκάθεο με τον θεό «δενδρίτη» και τον Διόνυσο, την Αθηνά και το ιερό της δέντρο, την ελιά.

Οι Αμαδρυάδες, γεννιούνται μαζί με τις δρυς, από όπου και το όνομά τους (άμα + δρυς), και πεθαίνουν μαζί τους. Γι’ αυτό πίστευαν ότι όποιος προστατεύει και περιποιείται τις δρυς κάνει πράξη ιερή και έχει την ευλογία των Νυμφών. 

Αντίθετα, όταν κόβεται ένα δέντρο, η Νύμφη πηγαίνει σε ένα άλλο και από εκεί τιμωρεί τον ασεβή. Πολλές φορές όμως προτιμά να περιφέρεται μέσα στο δάσος και τότε γίνεται Δρυάς. Από την πίστη αυτή γεννήθηκε και η διάκριση ανάμεσα στις Δρυάδες και Αμαδρυάδες. Οι πρώτες είναι περιπλανώμενες Νύμφες, ενώ οι άλλες ζουν μαζί με το δέντρο και αποτελούν την ψυχή του.

Φίλες και φίλοι, σ΄ εκείνη την πανάρχαιη εποχή, ο άνθρωπος συνδεόταν άμεσα με τη φύση. Από αυτήν τρεφόταν, εξαρτιόταν και αυτήν τιμούσε.

 Τα δέντρα θεωρούνταν ιερά όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο, και τα ιερά άλση που σχημάτιζαν ήταν χώροι αφιερωμένοι στους θεούς. 

Τα δέντρα είχαν ψυχή, μια ψυχή που η φαντασία προσωποποίησε κι όταν ξεραίνονταν ή κόβονταν πέθαινε και η ψυχή τους. 

Στις μέρες μας λέγονται νεράϊδες και βρίσκονται κυρίως κοντά στα νερά, πηγή ζωής. 

Στο ιερότερο δέντρο την βελανιδιά, ακόμα και σήμερα, κατοικεί η Δρυάδα η νεράιδα της βελανιδιάς και η φυλή της μικρά ξωτικά που λέγονται «βελανιδοπαίδια. 

Αν ποτέ βρεθείτε στο δάσος και τα συναντήσετε αν σας προσφέρουν τον καρπό του δέντρου (βελανίδια) για να τα φάτε μη το κάνετε! είναι δηλητηριασμένα! 

Σας ευχόμαστε καλό βράδυ και ως την ερχόμενη Δευτέρα να έχετε μια θαυμαστή και δημιουργική εβδομάδα! 

ΠΗΓΕΣ: ΡΟΜΠΕΡΤΟ ΚΑΛΑΣΣΟ «Οι Γάμοι του Κάδμου και της Αρμονίας», ΚΕΡΕΝΥΙ «Η Μυθολογία των Ελλήνων», greek language

The Mythologists

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ