H ψυχολογία του να νιώθεις «Ξένος»

Της Κυριακής Μπαρμπάκου, Ψυχολόγου, MSc Psychologie du développement de l’enfant et de l’adolescent.

Με τις μετακινήσεις των ατόμων που γίνονται με μεγάλη ευκολία στις μέρες μας, η έννοια του ξένου είναι σπουδαίας σημασίας καθώς καλούμαστε να ζήσουμε σα ξένοι σε χώρες διαφορετικές από την πατρίδα μας, είτε να ζήσουμε μαζί με ξένους μέσα σ’αυτήν.

Τι είναι όμως ο «ξένος» στην πραγματικότητα;

Η λέξη ξένος, χρησιμοποιείται για να δηλώσει ένα άτομο το οποίο προέρχεται από άλλο τόπο, άλλη χώρα, που δεν μας ταιριάζει ή δεν είμαστε εξοικειωμένοι μαζί του. Ξένο επίσης, είναι αυτό που δεν καταλαβαίνουμε και δεν μας καταλαβαίνει, δημιουργώντας μας συχνά συναισθήματα μίσους και φόβου. Σαν Έλληνες, είμαστε γαλουχημένοι για την επαφή με το ξένο. Στη σύγχρονη εποχή, η πλειοψηφία των Ελλήνων, καλείται να μάθει Αγγλικά, ή κι άλλες ξένες γλώσσες, ώστε να μπορεί να είναι ανοικτή προς τον υπόλοιπο κόσμο. Στην αρχαία Ελλάδα, υπήρχε ο Ξένιος Ζευς, ο οποίος ήταν ο προστάτης των ξένων, κι η έννοια της φιλοξενίας ήταν μείζονος σημασίας.

Από την άλλη μεριά, το ξένο, θα μπορούσε να θεωρηθεί σαν ένα κοινό, βασικό γνώρισμα όλων μας, καθώς είμαστε ξένοι ως προς ένα μεγάλο τμήμα του εαυτού μας. Μέσα από τη διαδικασία των ονείρων, όλοι μας, επισκεπτόμαστε σαν πρώτη ξένη χώρα, το ασυνείδητο. Επίσης, σαν παιδιά, βιώσαμε την πρώτη μας εξορία, σε σχέση με το μητρικό σώμα, καθώς «ξεβραστήκαμε σε μία ακρογιαλιά», στην οποία σταδιακά καλούμαστε ν’ αναπλάσουμε την υποκειμενική ταυτότητά μας.

Στη συνέχεια, και καθώς τα χρόνια περνούν, αναζητώντας το «ποιοι είμαστε τελικά», ενσωματώνουμε στοιχεία τα οποία αναφέρονται και στην εθνική μας ταυτότητα. Η έννοια της εθνικής ταυτότητας, παραπέμπει στην επίγνωση ότι ανήκουμε σε μία συγκεκριμένη εθνοπολιτιστική ομάδα κι έτσι ο κόσμος μοιράζεται ανάμεσα στο «εμείς» και στο «εκείνοι».

Ο ξένος έτσι, με τον ερχομό του, δημιουργεί φόβο κι αποσταθεροποίηση μιας και θέτει σε εκ νέου αναζήτηση τα όρια του «μέσα» σ’ εμάς και του «έξω» από εμάς. Θέτει ερωτήματα διαφορετικά και μας υπενθυμίζει τη διαρκή αντίθεση μεταξύ του ξένου κι ακατανόητου μέσα μας και του Άλλου, του Ξένου, του διαφορετικού, της εξωτερικής πραγματικότητας.

Καλούμαστε λοιπόν, να ξεπεράσουμε τα προσωπικά τραύματα που η ανάμνησή τους αναβιώνει με τη θέα του ξένου και να κατανοήσουμε πως η όποια εθνική ταυτότητα, τελικά, συνίσταται στο μείγμα του εαυτού που ξέρουμε και του ξένου, του μέρους του εαυτού μας που δεν γνωρίζουμε ακόμα.

Βιβλιογραφία
1. Δελτίο της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας, Απρίλιος-Μάιος-Ιούνιος 2010 Τεύχος 38
2. Μ.Η.Segall et al. Διαπολιτιστική Ψυχολογία (1996), εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα
3. Ξ. Χρυσοχόου Πολυπολιτισμική Πραγματικότητα (2004), εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα

psychopedia

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ