ΟΙ ΓΙΟΡΤΕΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΣΠΑΡΤΗ ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΕΣ ΣΤΗΝ ΑΡΤΕΜΙΔΑ - ΔΙΑΜΑΣΤΙΓΩΣΗ

ΑΠΟ ΒΑΣΩ ΔΕΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ
Οι σπαρτιατικές γιορτές της Αρτέμιδας σχετίζονται κυρίως με την ιδιότητά της να προστατεύει τα παιδιά, από τη γέννησή τους ως την εφηβεία. (Κουροτρόφος θεά). 

Το σημαντικότερο ιερό της, ανήκε αρχικά σε μια θεά γνωστή ως Ορθία, η οποία, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, ήταν θεά των εισβολέων Δωριέων. 

Αυτοί ίδρυσαν το μεγάλο ιερό κοντά στον Ευρώτα, που αργότερα θεωρήθηκε της Αρτέμιδας Ορθίας. 

Εκεί ετελούντο γονιμικές ή εξιλαστικές τελετές των Σπαρτιατών προς τιμή της, τις οποίες η παράδοση της πόλης φέρνει να έχει καθιερώσει ο ίδιος ο Λυκούργος. 

Στην αρχή των τελετών, προσωπιδοφόροι έφηβοι χόρευαν τον θρησκευτικό χορό «Δεικελιστή» μετά το πέρας του οποίου αφιέρωναν τα ιερά προσωπεία στο Ιερό της Αρτέμιδας. 

Στη συνέχεια, επιλεγμένοι έφηβοι μαστιγώνονταν με βέργες λυγαριάς μπροστά στο βωμό της θέας, παρουσία της ιέρειάς της που κρατούσε στα χέρια της το ξύλινο «διπετές» ξόανό της (το οποίο οι αρχαίοι συγγραφείς έφερναν να «βαραίνει» κάθε φορά που η μαστίγωση δεν γινόταν με την ανάλογη ένταση. 

Επειδή η μαστίγωση γινόταν με χυμώδη ευλύγιστα ραβδιά, αυτό μπορεί να ξεκίνησε από τη λαϊκή δοξασία ότι η θαυμαστή φυτική δύναμη που κάνει τα δένδρα να βλαστάνουν μεταβιβάζεται σ΄ αυτόν που μαστιγώνεται και τον δυναμώνει. Στα ιστορικά χρόνια λεγόταν και «αγών καρτερίας» κατά τη διάρκεια του οποία το αίμα τους έβρεχε το βωμό. 


Οι σπάνιοι νικητές αυτών των αγώνων καρτερίας στέφονταν «βωμονίκαι» κι τιμούνταν ιδιαίτερα από την πόλη, είχαν δε το προνόμιο να αφιερώσουν στο Ναό της θεάς στήλη με το όνομά τους, μια εξαιρετική τιμή για τους Σπαρτιάτες που ούτε καν στον τάφο τους εδικαιούντο να αναγράφουν το όνομά τους παρά μόνο αν είχαν σκοτωθεί στη μάχη. 

Στη διάρκεια της Ρωμαιοκρατίας οι τελετές εκχυδαϊστηκαν φυσικά εντελώς από τους κατακτητές, που τις υποβίβασαν σε «παράξενο θέαμα» για φιλοπερίεργους περιηγητές, αναγείροντας κερκίδες θεάτρου γύρω από τον πανάρχαιο βωμό.

Πολύ κοντά στο ιερό της Ορθίας υπήρχε ιερό της θεάς Ειλυθυίας, που κι αυτή ταυτίστηκε με την Άρτεμη. 

Η Ειλείθυια, ήταν η θεά που προστάτευε την ίδια τη γέννηση του ανθρώπου επομένως πριν από την Ορθία αυτή η θεότητα φρόντιζε για τον άνθρωπο που έρχεται στον κόσμο. 

Τα παιδιά της βρεφικής ηλικίας, προτού περιέλθουν στην αρμοδιότητα της Ορθίας, ήταν εμπιστευμένα σε μια τρίτη μορφή της Κουροτρόφου θεάς, η οποία είναι γνωστή ως «Άρτεμις Κορυθαλία». «Κορυθάλη» ήταν κλαδί δάφνης «εστεμμένο» (όπως η ειρεσιώνη ήταν κλαδί ελιάς, στεφανωμένο επίσης με λευκά έρια και στολισμένο με καρπούς, το οποίο τοποθετούσαν πάνω από την είσοδο του σπιτιού για να φέρει την ευλογία της συγκομιδής.

Η Κορυθάλη, όμως, ήταν ευλογία όχι μόνο για τα φυτά, αλλά και για τα παιδιά της πρώτης ηλικίας. Γι΄ αυτό την ονόμαζαν και «Κουροθάλεια» (που έκανε θαλερούς νέους). 

Για τα παιδιά που άφηναν τη βρεφική ηλικία υπήρχε μια γιορτή της Κορυθαλίας Αρτέμιδας που λεγόταν Τηθινίδια (των τιτθών). 

Οι θηλάστριες, παραμάνες ή τροφοί των αρρένων βρεφών, τα έφερναν κατά τα Τιθηνίδια στο ιερό της Κορυθαλίας που βρισκόταν αμέσως έξω από την πόλη, στο δρόμο προς τις Αμύκλες, για να δεχθούν την ευλογία της θεάς. 

Για την Κορυθαλία, ως προστράτρια της βλάστησης, υπήρχε και λατρευτικός χορός γυναικών, των «κορυθαλιστριών».

ΠΗΓΕΣ: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, ΒΛΑΣΗΣ ΡΑΣΣΙΑΣ «Εορτές και Ιεροπραξίες των Ελλήνων».

The Mythologists

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ