Τατουάζ, πλαστικές, πίρσινγκ: αναζητώντας σωματικό

• 

ο τατουάζ, από συνήθειο της φυλακής και του ποντοπόρου ναυτικού, έχει μετατραπεί σε στολίδι, αφήγηση, υπερβολή ή και τρόμο, ανάλογα με την ποσότητα και τις εικόνες που αυτό αναπαριστά.

ΕΤΙΚΕΤΕΣ:

ALESSANDRA LEMMA

Κάτω από το δέρμα
Μια ψυχαναλυτική μελέτη
της τροποποίησης του σώματος
μτφρ.: Κώστας Α. Ζερβός
εκδ. Αρμός, 2016

Ζούμε την εποχή της παντοδυναμίας του σώματος. Το σώμα μοιάζει από μόνο του ένας Θεός, ένα τοτέμ για λατρευτικές δοξασίες αλλά και ένα ταμπού τη στιγμή που γερνάει ή όταν δεν μας αρέσει. Στις παραλίες, κάθε καλοκαίρι, φαίνεται εκκεντρικός αυτός που δεν έχει ζωγραφίσει το σώμα του. Το τατουάζ, από συνήθειο της φυλακής και του ποντοπόρου ναυτικού, έχει μετατραπεί σε στολίδι, αφήγηση, υπερβολή ή και τρόμο, ανάλογα με την ποσότητα και τις εικόνες που αυτό αναπαριστά. Αλλά και τα σκουλαρίκια, οι τρύπες στα αυτιά, στον αφαλό, στο στήθος, στη γλώσσα ή και οι συνεχείς αισθητικές επεμβάσεις, μικρές, εμφανείς ή και μεγαλύτερες, παραμορφωτικές ή ακόμη τα μικρά «ανώδυνα» bottox αναδεικνύουν την επιθυμία του υποκειμένου να επέμβει στο σώμα του, να το οικειοποιηθεί, να το αλλάξει, να το βελτιώσει και ίσως τελικά να το αγαπήσει. Τι δηλώνουν οι άνθρωποι μέσα από τις παρεμβάσεις στο σώμα τους; Τι θέλει να πει η ψυχή που δεν μπορεί να το αφηγηθεί με άλλον τρόπο και μεταθέτει στο σώμα τη μοίρα της αφήγησης; Η Ιταλίδα ψυχαναλύτρια Alessandra Lemma καταθέτει με την ψυχαναλυτική της μελέτη, που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Αρμός, με τίτλο «Κάτω από το δέρμα», μια πολύ ενδιαφέρουσα τοποθέτηση πάνω σε αυτά τα επίκαιρα ζητήματα. Εχοντας διατρέξει τη διεθνή βιβλιογραφία και έχοντας εστιάσει στις ελλείψεις και τις ανεπάρκειες αυτής, ανοίγει μια συζήτηση και από το δικό της κλινικό υλικό για να κατανοηθούν τα αίτια της σωματικής παρέμβασης –που είναι πολλά και διαφορετικά για τον καθένα- καθώς και για τη δυνατότητα που μπορεί να έχουν όσοι δουλεύουν ψυχικά με τέτοιους ασθενείς, προκειμένου να συνυπολογίσουν τον παράγοντα «σώμα» ως εκφραστή ενός ασυνείδητου ψυχικού νοήματος που δεν ρηματοποιείται.

Ψυχή, σώμα: αδιαχώριστα Τι είναι το Εγώ του ανθρώπου αν όχι ένας ψυχικός χάρτης, μια προβολή της επιφάνειας του σώματος. Από την πρώτη στιγμή της γέννησης ενός ανθρώπου δύο είναι οι ενστικτώδεις κινήσεις: λήψη της τροφής και φτύσιμο ή κένωση αυτής. Κάτι μπαίνει στο σώμα του παιδιού και κάτι αυτόματα βγαίνει, καθορίζοντας αυτό που λέμε αργότερα στην ψυχική ζωή προβολή και ενδοβολή. Και κάπως έτσι χτίζεται όλη η ζωή μας. Τα πρώτα θεμέλια έβαλε ο Φρόιντ και μετέπειτα σημαντικοί συνεχιστές, όπως ο Winnicott, οι οποίοι ορίζουν ότι ο σωματικός εαυτός είναι το περιέχον και η θεμελίωση για την αίσθηση του εαυτού. Η μητέρα είναι φυσικά σε όλα αυτά παρούσα, περιέχουσα και θεμελιωτής της αίσθησης του εαυτού για το μωρό της, πριν αυτό γίνει αυτόνομο, ανεξάρτητο, διαφορετική ύπαρξη από εκείνη.

Με το άγγιγμα, την αγκαλιά, την τρυφερότητα, την επαφή και με το βλέμμα –εμπεριέχον όλο τον συμβολισμό της ψυχικής μεταβίβασης– ο άνθρωπος ξεκινά το ταξίδι του στη ζωή, με όσα του δίνονται και όσα του λείπουν. Το σώμα, δηλαδή, δεν είναι απλώς μια επιφανειακή οντότητα, αλλά η ίδια η προβολή μιας επιφάνειας. Σώμα και ψυχή, άλλωστε, είναι άρρηκτα δεμένα και στοχεύουν σε μια διπλή διεργασία, η πρώτη αφορά τον μετασχηματισμό των ερεθισμάτων τα οποία γεννιούνται στο σώμα και φθάνουν στον ψυχισμό και πρέπει να μετατραπούν από σωματικές διεγέρσεις σε ψυχικούς αντιπροσώπους. Και η δεύτερη διεργασία αφορά το πώς διαχειρίζεται ο ψυχισμός τις ματαιώσεις, τις ελλείψεις και πώς φτιάχνει τη δυνατότητα να μεταφερθούν οι αναπαραστάσεις στον άλλον. Τι συμβαίνει, όμως, με μερικούς ανθρώπους που επιλέγουν να ξαναγεννηθούν μέσω της πλαστικής χειρουργικής; Ή τι συμβαίνει με όσους παραμορφώνουν το σώμα τους; Ή με αυτούς που αφηγούνται ολόκληρες ιστορίες μέσα από τα τατουάζ τους, καλύπτοντας όλη την επιφάνεια του σώματός τους; Γιατί δεν μπορούν να τις αφηγηθούν διαφορετικά;

Αφετηρία ή εγκλωβισμός;

Στη Νέα Υόρκη, μας πληροφορεί η Lemma, κάποιοι γονείς ανταμείβουν τις κόρες τους για την αποφοίτησή τους από το κολέγιο δωρίζοντάς τους μια πλαστική επέμβαση στο στήθος. Στην Κίνα υπάρχει ειδικό νοσοκομείο πλαστικής με τον ευφάνταστο τίτλο «Η φαντασίωση του ονειροπόλου κοριτσιού». Από την άλλη, σε παραδοσιακές κουλτούρες, τα τατουάζ και οι σκαριφισμοί είναι ενταγμένα μέσα σε προφυλακτικές ή θεραπευτικές λειτουργίες.

Ολοι οι άνθρωποι, λίγο ή πολύ, επεμβαίνουμε στο σώμα μας. Η χρήση μιας αντιγηραντικής κρέμας βρίσκεται στο ίδιο συνεχές με το bottox, η ανάγκη είναι ίδια, σημειώνει η συγγραφέας. Δεν είναι όμως το ίδιο ένας νέος που κάνει ένα μικρό τατουάζ με τους φίλους του ως επιστέγασμα μιας φιλίας με αυτόν που δεν αφήνει ίχνος δέρματος χωρίς τατουάζ.

Ολοι θέλουμε να μας βλέπουν και να μας αγαπούν. Για όλους η ομορφιά –όπως την αντιλαμβάνεται ο καθένας– είναι επιθυμητή. Το ζήτημα είναι, όμως, εάν κατοικούμε σε ένα μονήρες ή σε ένα δυαδικό σώμα.

Εάν το σώμα μας, πληγωμένο από την παρουσία του Αλλου, διεκδικεί τη φαντασίωση της αυθυπαρξίας ή της νέας γέννησης ή εάν το σώμα μας είναι ανοικτό στην ψυχική επέμβαση του Αλλου, τον έχει εγγράψει μέσα του, τον κουβαλά, οπότε δεν έχει ανάγκη από τόσες πολλές άλλες ναρκισσιστικές ή παθολογικές εγγραφές πάνω στο σώμα.

kathimerini

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ