ΔΑΙΔΑΛΟΣ

Βάσω Δενδροπούλου

Παρατηρούμε πως οι μύθοι της Κρήτης, δεν αποτελούν μόνο αντικείμενο έρευνας των ειδικών, αλλά είναι συναρπαστικοί για όλο τον κόσμο. Μόνο μια θαλάσσια σεισμική δόνηση ή επιδρομείς που θα έρχονταν από τη θάλασσα μπορούσαν να χτυπήσουν την Κρήτη και όχι η αλαζονεία του πολιτισμού, που απαιτεί να έχει συνείδηση της δύναμής του και ωστόσο καταστρέφεται. Στα πινακίδια της γραμμικής Β συναντούμε πολλά ονόματα θεών: οι μισοί περίπου θα συνεχίσουν να υπάρχουν ως θεοί του Ολύμπου, οι υπόλοιποι θα χαθούν. Δεν γνωρίζουμε τίποτα γι΄ αυτούς. Είναι μόνον ονόματα που εμφανίζονται δίπλα σ΄ εκείνα του Δία, του Ποσειδώνα, της Ήρας. Σαν να ήταν κάποτε οι Ολύμπιοι πολύ περισσότεροι και τώρα μετέφεραν μαζί τους εκείνους τους θεϊκούς αδελφούς τους που χάθηκαν. Έμειναν, ωστόσο, ήρωες πλάσματα ίσως, μυθικά που άφησαν όμως ανεξίτηλα τα χνάρια τους στην κρητική γη.

Στον καιρό του Μίνωα, όταν άρχισαν οι άνθρωποι να ζουν ειρηνικά, να χαίρονται τα πλούτη τους έφτασε στην Κρήτη, εξόριστος την Αθήνα ο πιο φημισμένος τεχνίτης του κόσμου, ο Δαίδαλος. Ανήκε στη βασιλική οικογένεια που καταγόταν από τον Κέκροπα. Ήταν ο αντιπροσωπευτικός τύπος του πολύπλευρου καλλιτέχνη, αρχιτέκτονας, γλύπτης, εφευρέτης μηχανών. Στην αρχαιότητα του απέδιδαν τα αρχαϊκά έργα τέχνης, ακόμη και αυτά π ου έχουν περισσότερο μυθικό παρά πραγματικό χαραχτήρα, όπως τα κινούμενα αγάλματα, για τα οποία μιλά ο Πλάτωνας στον Μένωνα. Ο πατέρας του Δαίδαλου, σύμφωνα με ορισμένες παραδόσεις, ονομαζόταν Ευπάλαμος, ενώ μητέρα του ήταν η Αλκίππη. Σύμφωνα με άλλες παραδόσεις, πατέρας του ήταν ο Παλαίαμονας ή ο Μητίονας εγγονός του Ερεχθέα.

Ο Δαίδαλος δούλευε στην Αθήνα, όπου είχε μαθητή τον ανεψιό του Τάλο, γιο της αδελφής του Πέρδικας. Ο Τάλος φαινόταν τόσο δεξιοτέχνης, που ο Δαίδαλος ζήλεψε και την ημέρα που ο Τάλος εφηύρε το πριόνι, εμπνευσμένος από το σαγόνι ενός φιδιού, τον έριξε κάτω από την Ακρόπολη. Αλλά το έγκλημα αποκαλύφθηκε και ο Δαίδαλος οδηγήθηκε μπροστά στον Άρειο Πάγο που τον καταδίκασε. Εξορισμένος κατέφυγε στην Κρήτη, κοντά στο βασιλιά Μίνωα, που τον έκαμε τακτικό αρχιτέκτονα και γλύπτη του. 

Ο μεγάλος βασιλιάς ξόδεψε τότε με απλοχεριά από τα πλούτη της αυτοκρατορίας του, για να μπορέσει ο ξακουσμένος τεχνίτης να στολίσει τη Μεγαλόνησο με τα πιο όμορφα καλλιτεχνήματα. Έτσι ο Δαίδαλος έχτισε στην Κρήτη τα μεγάλα παλάτια της με τις γεμάτες πολυτέλεια αίθουσες, με τα αγάλματα και τους βωμούς, τα λουτρά, τον Λαβύρινθο, όπου κρατούσαν κλεισμένο τον Μινώταυρο, και το μαρμάρινο χοροστάσι, όπου η Αριάδνη με τις φίλες της χόρευαν στις μεγάλες γιορτές του χρόνου.

Ο Δαίδαλος έζησε πολύ καιρό στην Κρήτη, στη Σικελία και στην Αίγυπτο. Όπου πηγε, τα έργα του τα θαύμαζαν και παντού τον τιμούσαν σαν θεό. Στην Αίγυπτο, μάλιστα, όπου έλεγαν πως είχε κατασκευάσει τα προπύλαια της Μέμφιδας και έναν μεγάλο λαβύρινθο, πριν από τον Λαβύρινθο της Κρήτης, του είχαν και ναό αφιερωμένο στο όνομά του. (Για την ιστορία με τον ταύρο και την Πασιφάη για τη δραπέτευσή του από την Κρήτη μαζί με τον Ίκαρο και την παραμονή του στη Σικελία θα αναφερθούμε στην δημοσίευση της ερχόμενης Πέμπτης).

Σύμφωνα με τους μελετητές, η δραστηριότητα του Δαίδαλου στην Κρήτη και η φιλία του με το Μίνωα είναι μυθοπλασία γύρω από την τεχνολογική πρόοδο και την πολιτιστική ανάπτυξη, που λογικό ήταν να συνοδεύει την πολιτική ακμή του μινωϊκού κράτους. Η μορφή του Δαίδαλου, ανάλογη με του Παλαμηδη, του Προμηθέα και του Ήφαιστου, μνημειώνει βασικά την τέχνη της αγαλματοποιίας στην παλαιότερή της φάση την ξυλογλυπτική. Μυθοπλασία είναι ακόμα και το όνομα του ήρωα: Δαίδαλος, από τα δαίδαλα, τα ξυλόγλυπτα. Και οι Δαιδαλίδες στην Αθήνα, με επώνυμο δήμο, δεν ήταν απόγονοι του Δαίδαλου, αλλά ξυλογλύπτες και μαρμαρογλύπτες με την εξέλιξη της τέχνης. Από αυτούς προέρχονταν ο Σωκράτης και ο πατέρας του ο Σωφρονίσκος, αγλματοποιοί, σαν γνήσιοι Δαιδαλίδες στην Αθήνα του χρυσού αιώνα.

Η μετάβαση του Δαίδαλου από την Αθήνα στην Κρήτη υποδηλώνει με τρόπο ακριβώς αντίστροφο τη διάδοση της ξυλογλυπτικής από την Κρήτη στην ηπειρωτική Ελλάδα. Η σχέση του μυθικού καλλιτέχνη με τη Σικελία και την Αίγυπτο ήταν απαραίτητη για να εξηγηθούν μνημεία ανάλογα με εκείνα του μινωϊκού πολιτισμού. Στην περίπτωση της Αιγύπτου μάλιστα, και για να υποδηλωθούν πρότυπα σε ορισμένες μορφές τέχνης.

ΠΗΓΕΣ: PIERRE GRIMAL "Λεξικό της Ελληνικής και Ρωμαϊκής Μυθολογίας, Ι. ΚΑΚΡΙΔΗΣ "Ελληνική Μυθολογία", ΡΟΜΠΕΡΤΟ ΚΑΛΑΣΣΟ "Οι γάμοι του Κάδμου και της Αρμονίας".

The Mythologists

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΝΑΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ