Ψυχολογικά πειράματα με ανθρώπους – Μέρος Ι

..

Φαντάζομαι ότι αισθανθήκατε ένα ρίγος διαβάζοντας τον τίτλο. Δεν πρόκειται όμως να γίνει λόγος εδώ για τίποτα παραπάνω απ’ την ανθρώπινη σκέψη και συμπεριφορά και τον τρόπο που την μελέτησαν, ερευνητές 28 αντιστοίχων πειραμάτων κοινωνικής ψυχολογίας. Οι τρεις συγγραφείς μάλιστα του εν λόγω βιβλίου, στο οποίο συμπεριλαμβάνονται όλα αυτά, ξεκίνησαν να δικαιολογούνται από την εισαγωγή κιόλας λες και ήξεραν τι θα σκεφτούν οι αναγνώστες.

Δηλώνουν λοιπόν σαφέστατα ότι υπάρχουν κανόνες δεοντολογίας, ότι τα υποκείμενα γνωρίζουν ότι συμμετέχουν σε κάποιου είδους έρευνα, ότι ακόμη κι ανεξάρτητοι παρατηρητές μπορεί να κληθούν, ότι αν δεν γινόντουσαν τέτοια πειράματα πολλές πτυχές της συμπεριφοράς μας δεν θα είχαν εξηγηθεί κτλ κτλ. Με απλά λόγια θέλουν να κάνουν σαφές στους αναγνώστες, ότι δεν είναι επιστήμονες-τέρατα που βασανίζουν σε κάποιο εργαστήριο αθώους ανθρώπους. 

Αν και τα πειράματα αυτά έχουν δεχτεί επικρίσεις κατά καιρούς, σίγουρα προσέφεραν πολλά στην κατανόηση της κοινωνικής μας συμπεριφοράς κι έκαναν την αρχή για να ξεκινήσει επικοδομητικός επιστημονικός διάλογος, σε πολλούς τομείς. Στόχος μάλιστα των συγγραφέων του βιβλίου, είναι να πείσουν ακριβώς για την χρησιμότητα αυτών των πειραμάτων, χωρίς ωστόσο να υποστηρίζουν ότι προσφέρουν την απόλυτη γνώση.

Το βιβλίο τους πάντως, που έχει τον τίτλο «Experiments with people: Revelation of social psychology» και μπορείτε να διαβάσετε κι εσείς σελίδες του κάνοντας κλικ στον τίτλο, δεν είναι καινούριο. Κυκλοφόρησε το 1994, αλλά συνδέεται με την θεματολογία αυτού του blog (κάποιοι θα θυμάστε τα πειράματα του Milgram για τα οποία έχουν γίνει εδώ αναρτήσεις και όχι μόνο αυτά). Και καθώς δεν αναπαράγει απλά τις αρχικές έρευνες, αλλά περιέχει κυρίως παράθεση της κάθε έρευνας, σχολιασμό και σύνδεση με άλλες έρευνες, σκέφτηκα ότι έχει να προσφέρει σε όσα κατά καιρούς έχουμε συζητήσει. Γι’ αυτό και διάλεξα να σας παρουσιάσω ένα πείραμα που θεωρώ ότι έχει μεγάλο ενδιαφέρον.

Μπορεί λοιπόν, η Μπλανς Ντυπουά, η γνωστή ηρωίδα του Tennessee Williams, στο «Λεωφορείον ο Πόθος» να ισχυρίζεται ότι πάντα βασιζόταν στην καλοσύνη των ξένων, αλλά τον Μάρτιο του 1964, κανείς απ’ τους 38 αυτόπτες κι αυτήκοες μάρτυρες του φονικού της Kitty Genovese στο Queens, δεν έσπευσε να την βοηθήσει παρά τις σπαρακτικές της εκκλήσεις και παρά το ότι ο δολοφόνος τηςεπιτέθηκε σε τρεις ξεχωριστές φάσεις. Την έβλεπαν και την άκουγαν να πεθαίνει για πάνω από μισή ώρα, χωρίς να κινηθούν προς βοήθεια της.

Δεν κάλεσε ούτε ένας τους έστω την αστυνομία, κατά την διάρκεια των επιθέσεων, αν και ορισμένοι το σκέφτηκαν ή σχεδόν ήταν έτοιμοι να το κάνουν. Τελικά όμως, το έκανε κάποιος μάρτυρας μετά, αφού η γυναίκα ήταν ήδη νεκρή. 

Το περιστατικό σόκαρε την Νέα Υόρκη, οι εφημερίδες έγραφαν επί μέρες κι όμως η ‘ιστορία’ επαναλήφθηκε κι άλλες φορές με νέα θύματα που κανείς δεν έσπευσε να βοηθήσει αν και ξεψύχησαν σε δημόσιους χώρους, όπως π.χ. στο μετρό και στο δρόμο.

Γιατί κανείς απ’ τους 38 αυτούς ανθρώπους δεν βοήθησε την Genovese;

.

.

Άπειρες θεωρίες ακούστηκαν και γράφτηκαν τότε. Δύο ψυχολόγοι όμως, σκέφτηκαν να αποδείξουν αυτό που πέρασε απ’ το μυαλό τους. O John Darley και ο Bibb Latane, ισχυρίστηκαν ότι σε τόσα βίαια περιστατικά οι παρόντες μάρτυρες βρίσκονται υπό ένα καθεστώς σύγκρουσης: απ’ την μία τους υπαγορεύει η συνείδηση τους κι ο ανθρωπισμός τους να βοηθήσουν κι απ’ την άλλη η λογική και ο φόβος τους αποτρέπουν. Και πως θα επιλυθεί όμως μια τέτοια σύγκουση; Βοηθάει άραγε η παρουσία των άλλων ανθρώπων, των άλλων μαρτύρων; Η απάντηση είναι μάλλον αρνητική.

Όταν οι μάρτυρες δεν βλέπουν άλλον απ’ τους παριστάμενους να σπεύδει σε βοήθεια ή δεν είναι σε θέση να δουν την σκηνή που όλα διαδραματίζονται, μπορεί να θεωρήσουν ότι η κατάσταση δεν είναι και τόσο επείγουσα, ότι δεν είναι άρα υποχρεωμένοι να βοηθήσουν ή ότι αντίθετα κάποιος απ’ τους υπόλοιπους έχει ήδη κάνει αυτό που εκείνοι σκέφτονται π.χ. έχει ήδη τηλεφωνήσει στην αστυνομία, άρα είναι περιττή η δική τους εμπλοκή. Μ’ έναν τρόπο λοιπόν, η κοινωνική αδράνεια οδηγεί σε συλλογική αδράνεια, διά της διάχυσης της ευθύνης. Οι δύο ερευνητές που αναφέραμε ονόμασαν το φαινόμενο:πλουραλιστική άγνοια.

Στην περίπτωση της Genovese, μερικές απ’ τις εξηγήσεις που έδωσαν οι αυτόπτες μάρτυρες ήταν πολύ σχετικές με την θεωρία που αναφέραμε, καθώς υποστήριξαν πως εβλεπαν σκιές να κινούνται σε άλλα παράθυρα, φώτα που άναβαν σε σκοτεινά διαμερίσματα κι έτσι κατάλαβαν ότι κι άλλοι παρακολουθούν. Υπέθεσαν λοιπόν, ότι κάποιοι απ’ αυτούς θα είχαν ήδη καλέσει βοήθεια, άρα η δική τους εμπλοκή ήταν περιττή. Για να μελετήσουν περισσότερο τις υποθέσεις τους ο Darley και ο Latane, σχεδίασαν ένα πείραμα..

(Συνεχίζεται εδώ)

aikaterinitempeli

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟ ΕΝΑΤΟ ΚΥΜΑ